Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw została opublikowana w Dzienniku Ustaw pod poz. 1641. Weszła w życie w dniu 19 sierpnia, z wyjątkiem dwóch przepisów: art. 3 i art. 13, które wejdą w życie z dniem 1 września.
Nowy mechanizm korygujący
Nowelizacja wprowadza w ustawie o finansach publicznych mechanizm korygujący nadmierną nierównowagę finansów publicznych, który zastąpi dotychczasowy mechanizm korekty zawarty w stabilizującej regule wydatkowej. Nowy mechanizm ma być aktywowany, jeśli w roku n lub n-1 najbardziej aktualna prognoza Komisji Europejskiej wskazywałaby na przekroczenie wartości referencyjnej dla wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych (-3 proc. PKB) lub długu publicznego według ESA2010 (60 proc. PKB). Wartość dostosowania fiskalnego zgodnie z regułami UE będzie wynosić co najmniej 0,5 punktu procentowego PKB, chyba że Rada UE zarekomenduje niższy wskaźnik. W efekcie stabilizująca reguła wydatkowa (SRW) poprzez mechanizm korekty zapewniałaby konsolidację finansów publicznych na poziomie wynikającym z reguł fiskalnych UE.
Zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji, w 2024 r. dostosowanie fiskalne ma wynieść 1,2 pkt. proc. PKB, co zapewni ograniczenie nominalnego wzrostu kwoty wydatków SRW netto do maksymalnie 7,8 proc., które Komisja Europejska zarekomendowała Polsce w projekcie opinii do „Programu konwergencji. Aktualizacja 2023”.
Obowiązek istnienia numerycznych reguł fiskalnych nakłada dyrektywa Rady 2011/85/UE z 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (Dz. Urz. UE L 306 z 8.11.2011, str. 41), które wspierają wynikające z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) zobowiązania państw członkowskich w obszarze polityki budżetowej.
- Brak zmian spowodowałby znacznie głębszą, skokową konsolidację niż ta, która jest wymagana w regułach unijnych, czego konsekwencją byłoby zagrożenie dla stabilności makroekonomicznej - uzasadniało Ministerstwo Finansów.
Klauzula obronna
Nowelizacja stanowi też, że do ustawy o finansach publicznych zostanie wprowadzona klauzula obronna, co pozwala na szczególne traktowanie wydatków związanych ze zwiększaniem potencjału obronnego, poprzez dodanie klauzuli w algorytmie ustalania nieprzekraczalnego limitu wydatków. Wartość klauzuli obronnej będzie stanowić różnicę między planowanymi na rok n wydatkami kasowymi (jak np. przedpłaty za sprzęt wojskowy), a wartością planowanych dostaw sprzętu w tym roku. Klauzula ta będzie obliczana na podstawie danych dotyczących dostaw sprzętu i płatności przekazanych przez MON. Planowana różnica będzie korygowana o błędy prognozy dotyczącej roku n-2.
Według resortu finansów, rozbudowa potencjału obronnego wymaga ponadprzeciętnych nakładów inwestycyjnych, które wymagają takiego dostosowania SRW, aby zwiększone wydatki zbrojeniowe nie miały negatywnego wpływu na sytuację w innych gałęziach gospodarki.
Powrót do standardowych reguł
Inna zmiana w ustawie ma związek z powrotem do stosowania standardowych reguł fiskalnych w UE po ogólnej klauzuli wyjścia w latach 2020-2023. Chodzi o ponowne przeliczenie kwoty startowej urealniającej poziom wydatków po latach powtarzających się szoków. Urealniona kwota startowa będzie podstawą do obliczenia kwoty wydatków na rok 2024. Będzie ona uwzględniać planowany poziom krajowych „niemajątkowych” wydatków podmiotów objętych SRW oraz tzw. klauzulę inwestycyjną, która pozwala na specjalne traktowanie wydatków majątkowych w 2023 r. Z kolei w 2025 r., po obliczeniu faktycznej kwoty zrealizowanych wydatków na potrzeby sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej z 2023 r., kwota startowa będzie zaktualizowana.
W związku z pandemią COVID-19 oraz wojną w Ukrainie Komisja Europejska zaproponowała stosowanie ogólnej klauzuli wyjścia od reguł unijnych (general escape clause - GEC) w latach 2020-2023, która dawała państwom UE większą swobodę w podejściu do reguł fiskalnych. Rok 2024 będzie pierwszym rokiem stosowania standardowych reguł fiskalnych w UE, dla których punktem odniesienia (startowym) będzie poziom wydatków w 2023 r.
Czytaj w LEX: Zmiany w sprawozdawczości budżetowej 2023 r. >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
