Przypomnijmy, że w sierpniu 2024 r. wiceminister finansów Jarosław Neneman zakomunikował opinii publicznej, potrzebę radykalnego zaostrzenia przepisów podatkowych, co argumentował faktem, że „przepisy podatkowe poszły za daleko”, jeśli chodzi o fundację rodzinną. Natomiast 8 sierpnia 2025 r. minister gospodarki i finansów Andrzej Domański zadeklarował, że proponowane zmiany - o których mowa będzie w dalszej części artykułu - mają na celu wzmocnić zaufanie oraz zwiększyć transparentność i wiarygodność fundacji rodzinnej.

Jakie zmiany proponuje ministerstwo

Przez ostatnie dni rozgorzała dyskusja oceniająca zaproponowane zmiany przez Ministerstwo Finansów. I oczywiście należy się zgodzić z poglądem, że w stosunku do propozycji z roku 2024, stanowisko jest gruntowanie liberalniejsze niż poprzednie i pod tym względem zasługuje na aprobatę. Przy czym, co zatrważające, jeśli chodzi o budowanie pożądanych wzorców odnośnie do relacji pomiędzy biznesem rodzinnym a państwem, permanentnie łamane są nie tylko dobre obyczaje, ale również zasady unormowane w ustawie o fundacji rodzinnej.

Tabela – zmiany proponowane przez MF

 

Zmiany proponowane w roku 2024

Zmiany proponowane w roku 2025

wprowadzenie opodatkowania sprzedaży majątku przez fundację rodzinną (19 proc. podatkiem, jeśli od wniesienia aktywa nie minęło 15 lat)

wprowadzenie czasowego (3-letniego) wyłączenia ze zwolnienia podatkowego (odroczenia opodatkowania do czasu wypłaty świadczenia na rzec beneficjenta) przychodów z tytułu zbycia składników majątku wniesionych lub przekazanych fundacji rodzinnej (tzw. lock-up na aktywach).

 

objęcie fundacji rodzinnych przepisami o zagranicznych jednostkach kontrolowanych (CFC)

objęcie fundacji rodzinnych przepisami o zagranicznych jednostkach kontrolowanych (CFC)

opodatkowanie dochodów uzyskiwanych z uczestnictwa w zagranicznych podmiotach transparentnych podatkowo

opodatkowanie dochodów uzyskiwanych z uczestnictwa w zagranicznych podmiotach transparentnych podatkowo

opodatkowanie dochodów z najmu lub dzierżawy

wyłączenie ze zwolnienia podatkowego przychodów z najmu krótkoterminowego

rozwiązanie fundacji rodzinnej w przypadku prowadzenia tzw. niedozwolonej działalności (innej niż wymienionej w katalogu art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej)

 

objęcie beneficjentów fundacji rodzinnej daniną solidarnościową, czyli podatkiem 4 proc. od nadwyżki powyżej 1 mln zł świadczeń udzielonych przez fundację na rzecz beneficjenta

 

 

Co stanowi ustawa o fundacji rodzinnej

Zgodnie z art. 143 ustawy o fundacji rodzinnej, Rada Ministrów po upływie trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej dokona przeglądu funkcjonowania poszczególnych przepisów tej ustawy. Następnie przedłoży Senatowi i Sejmowi stosowną informację o skutkach jej obowiązywania, wraz z ewentualnymi propozycjami zmian legislacyjnych. Założeniem powyższego ustawowego mechanizmu miała być ocena realizacji założeń, jakie wiązane są przez przedsiębiorczość rodzinną z instytucją fundacji rodzinnej oraz dokonanie weryfikacji, czy ustawa wymaga nowelizacji, a jeśli tak, to w jakim zakresie. Powyższy mechanizm należy odczytywać jako swojego rodzaju „umowę społeczną” zawartą pomiędzy biznesem rodzinnym a ustawodawcą, a jeśli tak, to w jakim zakresie. Z całą stanowczością należy podkreślić, że powyżej przytoczoną normę prawną należy dekonstruować jako swojego rodzaju „umowę społeczną”, zawartą pomiędzy biznesem rodzinnym a ustawodawcą. Umowę, która od samego początku nie jest przestrzegana przez organy władzy wykonawczej. Już 5 października 2023 r., czyli niespełna sześć miesięcy od wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej, wycofano się z preferencyjnej możliwości nabywania i zbywania przez fundację rodzinną nieruchomości rolnych, których celem było zabezpieczenie majątków ziemskich, skupionych wokół fundacji rodzinnej, przed ich rozdrobnieniem, co również jest racjonalne z punktu widzenia konkurencji rynkowej.

Co więcej, Ministerstwo Finansów, jak i pozostałe organy Krajowej Administracji Skarbowej, posiadają stosowne instrumenty prawne, aby z całą mocą piętnować tych którzy „wykorzystują” fundację rodzinną wyłącznie w celach osiągnięcia korzyści podatkowej. M.in. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (art. 119 a Ordynacji podatkowej), jak i samej ustawy o fundacji rodzinnej np. art. 84 – obowiązek przekazywania informacji Krajowej Administracji Skarbowej, które umożliwiają weryfikację, a następnie wyciąganie konsekwencji wobec podatników, których wyłącznym akceleratorem działań są „benefity podatkowe”.

Po ponad dwóch latach funkcjonowania ustawy doczekaliśmy się jedenastu stanowisk Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w ramach tzw. opinii zabezpieczających (sześć pozytywnych i pięć odmów wydania opinii zabezpieczających). Również 29 maja 2025 r. wydana została uchwała Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Wydanych zostało niespełna 200 indywidualnych interpretacji podatkowych przez Dyrektora Krajowej Administracji Skarbowej oraz 50 wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych. Dorobek, który w naturalny sposób kształtuje praktykę podatkową funkcjonowania fundacji rodzinnej. Sam Szef Krajowej Administracji Skarbowej w ramach opinii zabezpieczających przyznawał, że „zamiar zbycia” wniesionego aktywa do fundacji rodzinnej, nawet krótko po jego wniesieniu – odnosząc się do propozycji Ministerstwa Finansów co do czasowego (3 letniego) wyłączeni zwolnienia podatkowego - nie przesądza o „sztucznym” charakterze czynności, ponieważ kluczowe była kwestie „reinwestowania” środków pozyskanych z takowej czynności zbycia. W zakresie „najmu krótkoterminowego”, nie zagłębiając się do poszczególnych interpretacji czy wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych, również nie ma jednoznacznych stanów faktycznych. O ile mamy do czynienia z typową działalnością hotelarską, sklasyfikowaną pod kodem PKD 55.20.Z (działalność hotelarska), to tutaj żadnej taryfy nie powinno być, ponieważ byłoby to obejście art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. Natomiast traktowanie tak samo np. dysponowania lokalami w ramach tzw. aparthoteli (system condo) i oddanie ich w ramach umowy najmu dla operatora, który następnie nimi zarządza w ramach działalności hotelarskiej, jak najbardziej wpisuje się w kryteria preferowanej działalności określonej w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej.

Nieprzewidywalny ustawodawca

Na koniec, stanowczo i wyraźnie trzeba podkreślić, że przedsiębiorczość rodzinna kieruje się przede wszystkim perspektywą długofalową. Ustawa o fundacji rodzinnej, której proces powstawania trwał ponad pięć lat, wykuwał się w ramach szeroko pojętego kompromisu, ale również zrozumienia potrzeb sukcesyjnych polskich firm rodzinnych. Liczby pokazują (już ponad 3 tysiące zarejestrowanych fundacji rodzinnych), że polskie firmy rodzinne zaufały państwu, przy czym to zaufanie nie jest bezgraniczne. Wielokrotnie, w rozmowach z ich przedstawicielami, podkreśla się że jedyny minus, jaki jest związany z ustawą o fundacji rodzinnej – analizując jej plusy i minusy – to nieprzewidywalny ustawodawca. Niestety, pomimo deklaracji Prezesa Rady Ministrów z marca br., że „polska przedsiębiorczość to skarb narodowy” i w ramach tzw. pakietów deregulacyjnych zostaną uproszczone przepisy, czyny idą w przeciwnym kierunku. Wprowadzanie nagłych zmian, ponieważ brakuje argumentów czy dotrzymywanie i wywiązywanie się z umów. Wystarczy, zaczerpnąć wzorce od ustawodawstw, gdzie fundacja rodzinna funkcjonuje i cieszy się popularnością od dekad, albo jeszcze prościej – nie przeszkadzać.

Piotr Aleksiejuk, radca prawny, wspólnik kancelarii Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy. 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.