Z naszych rozmów w pierwszym tygodniu października z urzędnikami z powiatowych zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON) i wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON) wynikało, że już od września znacznie zwolniły one w wydawaniu orzeczeń o niepełnosprawności i decyzji o poziomie potrzeby wsparcia. Te ostatnie wydają WZON-y, są konieczne, jeśli ktoś chce starać się w ZUS o świadczenie wspierające. Powód ten sam co roku o tej porze roku - brak środków finansowych i brak informacji, kiedy będą pieniądze z rezerwy i ile. To natomiast w sposób oczywisty przekłada się na zwiększanie kolejek i dłuższy czas oczekiwania na orzeczenie czy decyzję o poziomie potrzeby wsparcia, na które i tak czeka się bardzo długo. W związku z tym wnioskujący jeszcze później mogą otrzymać świadczenia powiązane z dokumentami wydawanymi przez PZON-y i WZON-y.
Czytaj więcej: Będą nowe zasady ustalania prawa do świadczenia wspierającego >>
Wydatki związane z tworzeniem i działalnością zespołów są pokrywane ze środków finansowych budżetu państwa. Mogą być również pokrywane ze środków finansowych jednostek samorządu terytorialnego (art. 6 ust. 1a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych), ale na zasadzie dobrowolności.
Czytaj też w LEX: "Nowe" świadczenie wspierające – zagadnienia wybrane oraz próba oceny regulacji >
Sprawdź również książkę: Ustrój finansowy systemu ubezpieczeń społecznych >>
Orzekanie o niepełnosprawności z przerwami
Niektóre powiatowe zespoły orzekania o niepełnosprawności wręcz wstrzymały w październiku wydawanie orzeczeń o niepełnosprawności, jak np. w Szczecinie. W Zespole wywieszono kartkę o wstrzymaniu orzekania do momentu uruchomienia środków finansowych przez Ministerstwo Finansów. - Przyjmujemy wnioski, wydajemy legitymacje, wydajemy karty parkingowe, ale nie możemy wydawać orzeczeń, ponieważ nie mamy już środków finansowych na wynagrodzenia dla członków składów orzekających. Dopóki te środki nie zostaną uruchomione, nowych komisji wyznaczonych nie będzie – mówiła Radiu Szczecin Lidia Gugała, przewodnicząca Zespołu. Tymczasem wniosków o wydanie orzeczenia wpływa do Zespołów co roku więcej, średnio o ok. 20-30 proc.
Czytaj również:
Zespołom orzekającym o niepełnosprawności kończą się pieniądze >>
MRPiPS: Rezerwa celowa dla zespołów orzeczniczych w przepisowych terminach >>
W równie złej sytuacji finansowej są wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności, które nie mają już środków na wydawanie decyzji o poziomie potrzeby wsparcia. W niektórych zespołach już we wrześniu i październiku wydawano 5-6 razy mniej decyzji niż gdyby wydawano, jeśli pieniądze by były. - Mieliśmy w październiku informację, że będzie uruchomiona rezerwa w kwocie 12 mln złotych. Miała być też uruchamiana dodatkowa kwota, której nie zaakceptowało Ministerstwo Finansów, a która miała uratować PZON-y, bo te 12 mln zł to kropla w morzu potrzeb – mówią nam urzędnicy z Zespołów. - Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Szczecinie część składów ustalających, zaplanowanych na październik przesunął na listopad i grudzień – poinformował nas w połowie października Piotr Pieleszek z Centrum Prasowego Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie. Dodał, że wojewoda zachodniopomorski wystąpił do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej o zwiększenie kwoty na działanie wojewódzkiego zespołu oraz 17 powiatowych zespołów. Wtedy czekano na rozpatrzenie wniosku.
Polecamy szkolenie online w LEX: Świadczenia rodzinne w świetle ustawy o świadczeniu wspierającym >
Dopóki minister finansów nie podpisał decyzji o uruchomieniu rezerwy, urzędy nie miały pewności, czy cokolwiek dostaną. Nie mogły więc odpowiednio planować pracy. Jak informuje nas Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS), pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych, mając świadomość rosnącego zapotrzebowania w obszarze orzecznictwa, we wrześniu wystąpił z wnioskiem o uruchomienie rezerwy budżetowej przeznaczonej na ten cel. - Rezerwa w wysokości 12 mln zł została rozdysponowana pomiędzy poszczególne województwa. Ministerstwo Finansów uruchomiło środki 15 października, a fundusze trafiły już do właściwych jednostek w terenie - odpowiada nam biuro prasowe resortu rodziny.
Cena promocyjna: 215.2 zł
|Cena regularna: 269 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 188.3 zł
Zespoły nie mogły zaplanować pracy orzeczników
Tylko że kwota jest o wiele za niska, a jak zauważają urzędnicy z PZON i WZON rezerwa została uruchomiona zbyt późno. - Zespoły PZON dostały od 10 proc. do 30 proc. wnioskowanych kwot. Musiały zwolnić z komisjami już we wrześniu i w kolejnych miesiącach. Sytuacja jest bardzo zła, bo kolejny raz przez brak środków PZON-y pracują wolniej i nie mogą utrzymać tempa wydawania orzeczeń tak, jakby miały ciągłe i stałe finansowanie przez cały rok – mówią nam urzędnicy. To przekłada się na wnioskujących o orzeczenia o niepełnosprawności, które są podstawą do ubiegania się o ulgi i świadczenia - np. świadczenie pielęgnacyjne. Muszą czekać dłużej.
Urzędnicy zwracają uwagę, że mogą ustalać zadania do wysokości środków, które posiadają realnie. Dlatego rezerwa, i to w niewiadomej wysokości, nie spełnia swojego zadania, bo zespoły nie mogą na wyrost rozpisywać posiedzeń składów orzekających, gdyż jeśli nie będą mieć środków, naruszą dyscyplinę finansów publicznych. - A jeśli dodatkowo rezerwa uruchomiona jest, tak jak teraz - wyjątkowo późno, 2,5 miesiąca przed końcem roku, możemy mieć problem z wydaniem tych pieniędzy. Trzeba przecież planować pracę Zespołu, komisji orzekających i składów ustalających z co najmniej miesięcznym wyprzedzeniem i dostosować terminy do grafików lekarzy orzeczników – mówią urzędnicy. Inny pracownik WZON dodaje, że obecnie jest tam 5 tys. nierozpatrzonych wniosków o wydanie decyzji o poziomie potrzeby wsparcia, bo urząd nie ma z czego zapłacić specjalistom. Jeśli starosta nie poratuje Zespołów pieniędzmi, te mają prawdziwy problem.
Ministerstwo Rodziny informuje nas, że w planowanym budżecie na rok 2026 przewidziano zwiększenie środków na orzecznictwo do kwoty 46 mln 325 tys. zł, w tym 26 mln zł na powiatowe zespoły oraz 20 mln 325 tys. zł na wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Jednak z naszych rozmów z Zespołami wynika, że to kwoty awaryjnej rezerwy, które faktycznie zwiększono, a nie kwoty zwiększonego budżetu na przyszły rok. Sam limit środków na zadania administracyjne związane z ustalaniem poziomu potrzeby wsparcia w wojewódzkich zespołach wynosi ponad 200 mln zł rocznie. Jeśli chodzi o sam budżet na przyszły rok, Zespoły wskazują, że niektóre otrzymały nawet mniejszą kwotę niż w tym roku lub porównywalną.
- Należy również zaznaczyć, że wprowadzone ostatnio zmiany w systemie orzecznictwa zapewniają dodatkową ochronę osobom z niepełnosprawnością. Osoby, które złożą wniosek o nowe orzeczenie w czasie obowiązywania dotychczasowego, zachowują ważność poprzedniego dokumentu aż do momentu wydania nowej decyzji – maksymalnie przez 6 miesięcy – przypomina resort rodziny. Chodzi o art. 6bb ust. 1 i 3 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z nim, jeśli wniosek o nowe orzeczenie został złożony w okresie obowiązywania starego orzeczenia, to jest ono ważne do dnia wydania nowego dokumentu, ale nie dłużej niż przez sześć miesięcy. Przepis obowiązuje od 3 sierpnia 2024 r.
Sprawdź też w LEX: Czy świadczenie pielęgnacyjne i wspierające jest zwolnione z zajęcia środków na alimenty? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
