Do Sejmu wpłynął projekt ustawy o ratyfikacji umowy między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Indii w sprawie zabezpieczenia społecznego (druk nr 1173). Dokument ten przewiduje m.in. wzajemne uznawanie okresów ubezpieczenia oraz umożliwia uniknięcie podwójnego obowiązku opłacania składek.
Dotychczasowy brak odpowiednich regulacji powodował szereg praktycznych komplikacji - m.in. uniemożliwiał pracownikom polskich przedsiębiorców zatrudnionym w Indiach zaliczenie okresów zatrudnienia w tym kraju do historii ich ubezpieczenia społecznego, co stawiało ich w mniej korzystnej sytuacji przy ustalaniu prawa do świadczeń oraz zniechęcało przed pracą w Indiach. Za sprawą podpisanej umowy sytuacja ta w końcu się zmieni, zapewniając lepszą ochronę socjalną pracownikom i przedsiębiorcom działającym w obu krajach.
W przestrzeni medialnej pojawiają się obawy, że na nowych regulacjach skorzystają wyłącznie obywatele Indii posiadający legalny pobyt i zatrudnienie w Polsce. Należy jednak wskazać, że podnoszone kwestie związane np. z wypłatą polskiej emerytury minimalnej nie wynikają z postanowień polsko-indyjskiej umowy, a z polskich przepisów, w tym wypadku ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz zakładają spełnienie określonych wymogów niezależnie od posiadanego obywatelstwa. Podpisana umowa zawiera w tym zakresie standardowy dla zawartych wcześniej z innymi krajami umów o zabezpieczeniu społecznym zakres regulacji, a umowy takie stosowane są na zasadzie wzajemności. Ponadto nie można zapominać, że Indie – jako jedno z globalnych mocarstw gospodarczych oraz bardzo perspektywiczny kierunek dla polskich inwestycji – stwarzają coraz więcej możliwości dla naszych specjalistów i przedsiębiorców oraz zwiększenia polskiej obecności gospodarczej na subkontynencie.
Czytaj również: ZUS sprawdzi, czy cudzoziemiec mieszka w Polsce, zanim wypłaci mu świadczenia>>
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Kuczek-Maruta Beata, Witas Justyna, Rozporządzenie w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – rewolucja czy drobne modyfikacje?>
Znaczenie umowy o zabezpieczeniu społecznym
Umowa o zabezpieczeniu społecznym to kluczowy instrument międzynarodowy, który umożliwia obywatelom migrującym między dwoma krajami korzystanie z zabezpieczenia społecznego bez ryzyka podwójnego oskładkowania lub utraty uprawnień do określonych świadczeń. Dzięki koordynacji systemów emerytalnych i ubezpieczeniowych osoby pracujące w Polsce i Indiach będą mogły zachować ciągłość swoich okresów ubezpieczenia oraz korzystać ze świadczeń niezależnie od miejsca zamieszkania.
Zawieranie dwustronnych umów o zabezpieczeniu społecznym, co wskazano w druku projektu ustawy, często przyczynia się do wzrostu zagranicznych inwestycji, szczególnie poprzez eliminowanie podwójnego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Takie podwójne „oskładkowanie” zwiększa koszty działalności przedsiębiorstw i hamuje mobilność pracowników, co w kontekście współpracy z Indiami ma szczególne znaczenie.
Polska zawarła już podobne umowy m.in. z USA, Kanadą, Koreą Południową czy Australią, a obecna umowa z Indiami pozwoli zapełnić istniejącą lukę regulacyjną i zabezpieczyć prawa migrujących pracowników pomiędzy Polską a Indiami.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Jamroży Marcin, Kaczor Katarzyna, Optymalizacja opodatkowania oraz ubezpieczeń - obywatel polski wykonujący pracę w krajach Unii Europejskiej>
![[E-book] Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/81118/978-83-8358-399-0_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 129.6 zł
|Cena regularna: 144 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 100.8 zł
Kluczowe założenia umowy Polska-Indie
Podobnie jak inne umowy o zabezpieczeniu społecznym, tak również zawarta umowa z Indiami opiera się na czterech podstawowych zasadach:
- zasada równego traktowania – obywatele obu państw będą mieli dostęp do objętych umową świadczeń na równych zasadach,
- zasada stosowania jednego ustawodawstwa – pracownicy podlegają systemowi zabezpieczenia społecznego jednego kraju, eliminując ryzyko podwójnego oskładkowania,
- zasada sumowania okresów ubezpieczenia – okresy składkowe z obu państw mogą być sumowane, co ma kluczowe znaczenie dla uzyskania emerytury lub renty,
- zasada eksportu świadczeń – świadczenia przyznane w jednym kraju mogą być wypłacane danej osobie nawet, jeżeli zamieszkuje ona obecnie w innym państwie, które jest stroną umowy o zabezpieczeniu społecznym.
Szczegółowy zakres świadczeń takich umów jest zróżnicowany i ustalany w umowie osobno dla każdego państwa. W przypadku umowy z Indiami katalog świadczeń objętych umową w odniesieniu do Polski uwzględnia:
- obowiązkowe ubezpieczenia;
- emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne;
- jednorazowe odszkodowania oraz renty z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
- a także zasiłki pogrzebowe.
Pracownicy delegowani
Jednym z najważniejszych elementów umowy jest kwestia delegowania pracowników. Zasadniczo osoba pracująca za granicą podlega przepisom kraju, w którym wykonuje pracę. Jednak w przypadku pracowników delegowanych umowa przewiduje, że jeśli okres delegowania nie przekracza 60 miesięcy, to pracownik nadal podlega ustawodawstwu państwa wysyłającego. Oznacza to, że np. specjalista z Indii delegowany przez swojego pracodawcę do pracy w Polsce będzie przez okres do pięciu lat nadal podlegać systemowi ubezpieczenia w Indiach, co ma na celu przede wszystkim zmniejszenie obciążeń polskiego systemu, jak również unikanie ewentualnych komplikacji natury administracyjnej. W rezultacie zawartej z Indiami umowie znacznie ograniczony zostanie więc okres składkowy, za jaki w przyszłości ZUS byłby odpowiedzialny za wypłatę takiemu pracownikowi proporcjonalnej części świadczenia emerytalnego odpowiadającej okresowi pracy i odprowadzania należnych składek w Polsce.
Czytaj również: TSUE: Dostęp do świadczeń nie zależy od długiego zamieszkiwania w państwie UE>>
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Jamroży Marcin, Opodatkowanie dochodów pracowników oddelegowanych>
Przedsiębiorcy a składki na ubezpieczenie społeczne
Umowa Polska-Indie zawiera również postanowienia dotyczące osób prowadzących działalność gospodarczą. W przeciwieństwie do niektórych umów (np. z Kanadą), które opierają się na miejscu zamieszkania przedsiębiorcy, w tym przypadku przyjęto ogólną zasadę stosowania ustawodawstwa kraju, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza. Niestety nie zdecydowano się w tej umowie wprowadzić tzw. reguły kolizyjnej pozwalającej określić właściwość ustawodawstwa, któremu przedsiębiorca będzie podlegać, gdy prowadzi działalność jednocześnie na terytorium obu państw, co spowodować może praktyczne komplikacje wynikające z podlegania przepisom obu krajów. Co prawda brak takiego szczegółowego uregulowania występuje w większości zawartych przez Polskę umów, choć wprowadzenie go byłoby dobrą praktyką.
Podobnie, warto zauważyć, że nie uwzględniono też takiej reguły kolizyjnej w przypadku osób pracujących w dwóch państwach-stronach umowy w tym samym czasie, poza wyjątkiem dotyczącym określonych grup zawodowych, jak np. pracowników załogi linii lotniczych czy członków personelu misji dyplomatycznych.
Zobacz także procedury w LEX:
Sprawdź również książkę: [E-book] Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz >>
Sumowanie okresów ubezpieczenia
Jednym z najistotniejszych aspektów każdej umowy o zabezpieczeniu społecznym jest możliwość sumowania okresów ubezpieczeniowych do świadczeń emerytalnych i rentowych, co obecnie nie jest możliwe. Po ratyfikacji umowy to się zmieni i w sytuacji, gdy obywatel Polski będzie pracować przez pewien czas w Indiach, ale nie osiągnie minimalnego okresu ubezpieczenia wymaganego do nabycia prawa do emerytury lub renty, będzie mógł doliczyć okresy składkowe z Polski i odwrotnie. Warunkiem natomiast jest to, że sumowane okresy ubezpieczenia nie mogą się pokrywać, tzn. te same lata nie mogą być liczone do obu systemów ubezpieczeń jednocześnie. Każde z państw wypłacać będzie świadczenia emerytalne lub rentowe proporcjonalnie za okresy składkowe odprowadzone na jego terytorium, za które zgodnie z przepisami nabyte zostało prawo do emerytury lub renty – Indie za okresy pracy w Indiach, a Polska za te przepracowane w Polsce.
Ponadto rozwiązaniem przyjętym w tej umowie jest możliwość uwzględnienia okresów ubezpieczenia z państwa trzeciego, pod warunkiem że zarówno Polska, jak i Indie są związane międzynarodową umową przewidującą sumowanie okresów ubezpieczenia.
Eksport świadczeń
Innym podstawowym elementem każdej umowy o zabezpieczeniu społecznym jest tzw. eksport świadczeń. Polega on na tym, że państwo, które przyznało określone świadczenie danej osobie, przekazywać będzie je osobie uprawnionej niezależnie od tego, czy zamieszkuje ona na jego terytorium, czy na terytorium drugiego państwa będącego stroną umowy. Umowa z Indiami wprowadza jednak w tym zakresie pewne ograniczenia – mechanizm ten nie obejmuje świadczeń przyznawanych w trybie wyjątkowym ani specjalnych dodatków socjalnych.
Czytaj także poradnik w LEX: Sobieska Maria, Oddelegowanie do państw UE a system zabezpieczenia społecznego>
Ratyfikacja umowy
Podpisana umowa jest w obecnie w procesie ratyfikacji - w kwietniu br. do Sejmu trafił projekt ustawy ratyfikacyjnej, aby podpisana umowa mogła wejść w życie.
Co istotne, wejście w życie umowy nie pociągnie za sobą konieczności dokonywania zmian w polskim ustawodawstwie. Zawarte porozumienie administracyjne (wykonawcze) dotyczące stosowania umowy (podpisane również 25 listopada 2024 r.) wejdzie w życie równocześnie z wejściem w życie umowy.
Warto podkreślić, że zasady ustalania prawa do świadczeń oraz ich wypłaty będą obowiązywać od dnia wejścia w życie umowy. Postanowienia umowy nie będą jednak stanowiły podstawy do roszczeń o wypłatę świadczeń za okres przed jej wejściem w życie. Z drugiej strony, okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem Polski i Indii przed dniem wejścia w życie umowy będą uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń oraz ich wysokości. Ponadto, zdarzenia ubezpieczeniowe (np. wypadek przy pracy), które miały miejsce przed dniem wejścia w życie umowy, również będą uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń, pod warunkiem, że zobowiązania wynikające z tych zdarzeń nie zostały wcześniej uregulowane.
Po ratyfikacji umowy i wymianie przez Polskę i Indie not o zakończeniu wewnętrznych procedur prawnych uruchomione zostaną mechanizmy jej realizacji w praktyce. W związku z tym, pracodawcy, przedsiębiorcy i pracownicy powinni przygotować się na okres adaptacji, aby w pełni skorzystać z nowych rozwiązań.
Podsumowanie
Zawarcie umowy o zabezpieczeniu społecznym między Polską a Indiami to istotny krok w pogłębianiu relacji gospodarczych między oboma krajami. Dzięki niej pracownicy i przedsiębiorcy zyskają większą stabilność i przewidywalność w kwestiach ubezpieczeniowych, szczególnie, że nie będą musieli obawiać się podwójnego oskładkowania swoich zarobków czy przerwy w okresach składkowych.
Dla polskich i indyjskich firm umowa stanowi sygnał, że współpraca w obszarze zatrudnienia stanie się łatwiejsza i bardziej przewidywalna, co może przyczynić się do wzrostu inwestycji i wymiany handlowej między dwoma krajami. Dotychczas potencjał współpracy polsko-indyjskiej pozostawał niewykorzystany, a brak takiej umowy blokował wiele polskich inicjatyw w Indiach. Po wejściu w życie tej umowy można liczyć na zwiększenie polskiej obecności gospodarczej na rynku indyjskim.
Dr Judyta Latymowicz, adwokat, partner w kancelarii LEGALLY.SMART, przewodnicząca polskiego oddziału Indian National Association of Legal Professionals (INALP)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
