Płaca minimalna a wpływy do budżetu państwa

Ostatnie lata upłynęły pod znakiem znaczących podwyżek minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przypomnijmy, że dwa lata z rzędu, w 2023 r. i w 2024 r., płaca minimalna rosła nawet dwa razy w roku. Od 1 stycznia 2023 r. wynosiła 3490 zł, a od 1 lipca – 3600 zł. Natomiast minimalna stawka godzinowa wyniosła od 1 stycznia 2023 r. 22,80 zł, a od 1 lipca – 23,50 zł. Także w roku 2024 płaca minimalna rosła dwa razy: 1 stycznia i 1 lipca, odpowiednio do 4242 zł i 27,70 zł oraz 4300 zł i 28,10 złotych. Obecnie, czyli w 2025 r., wynosi już 4666 zł, a kolejna podwyżka spodziewana jest w 2026 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej już zaproponowało partnerom społecznym dalsze podniesienie płacy minimalnej do kwoty 5020 zł, czyli o 7,6 proc.

Tyle tylko, że jej wysokość wpływa na różne należności, składki ubezpieczenia społecznego, a nawet wysokość grzywien i mandatów. A to oznacza wyższe wpływy do budżetu państwa.

Czytaj również: Wysoka podwyżka płacy minimalnej niepokoi przedsiębiorców>>

Płaca minimalna a składki do ZUS i zasiłki z ubezpieczenia społecznego

- Wysokość wynagrodzenia minimalnego wpływa nie tylko na wysokość składek społecznych oraz zdrowotnych, ale jest też jest parametrem, np. do obliczania dodatku za pracę w porze nocnej, dopuszczalnych potrąceń z wynagrodzeń, a do wsparcia udzielanego na podstawie ustawy z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia - mówi serwisowi Prawo.pl Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego.

Składki na ubezpieczenia społeczne - minimalne wynagrodzenie lub jego proc. stanowi podstawę wymiaru składek na ZUS (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe):

dla osób zatrudnionych na umowę o pracę i zleceniobiorców, gdy zarabiają minimalne wynagrodzenie za pracę
oraz dla niektórych innych grup: - żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową, z wyjątkiem żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10, a w przypadku żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową rotacyjnie - kwota uposażenia z tytułu tej służby (art. 18 ust. 4 pkt 5 usus); - duchownych - stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, zwana dalej "kwotą minimalnego wynagrodzenia", z zastrzeżeniem ust. 9 i 10 (art. 18 ust. 4 pkt 5a usus); - duchownych opiekujących się dzieckiem (art. 18 ust. 5d usus).

Kwota minimalnego wynagrodzenia stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6a ust. 1 pkt 5 (czyli osób sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 6 miesięcy).

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, oraz ubezpieczonych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom, o których mowa w art. 7, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3, 9 i 10 (art. 18 ust. 7 - zlecenia, etc.).
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i nie może być niższa niż 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 14).
Opieka nad dzieckiem (art. 18 ust. 15 zlecenie).
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6a ust. 1 pkt 3, nie może być wyższa niż przeciętna miesięczna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek w okresie 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i nie może być niższa niż 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Ulga na strat - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a. ust. 1).
Osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem – podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne osób, o których mowa w art. 6b ust. 1, stanowi 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18b).
Mały ZUS Plus - 1. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. 2. Podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (art. 18c ).

Składka zdrowotna – podstawa wymiaru z ustawy zdrowotnej

Art. 68a ust. 4 pkt 2 – minimalne wynagrodzenie za pracę dla wolontariusza nieposiadającego innego ubezpieczenia
Art. 79a i 81 – niektórzy przedsiębiorcy
Art. 80 ust. 2 – rolnicy prowadzący działy specjalne
Art. 81 ust. 2a – nianie
Art. 81 ust. 2z – przedsiębiorcy karta podatkowa
art. 81 ust. 7. - Podstawę wymiaru składek dla funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej będących w służbie kandydackiej stanowi kwota odpowiadająca wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia (Dz. U. poz. 620 z późn. zm.). – minimalne wynagrodzenie (lub jego część) jest parametrem wielu instrumentów, np.:

grant (na utworzenie stanowiska do pracy zdalnej dla bezrobotnego) przysługuje w kwocie określonej w umowie zawartej ze starostą, nie wyższej jednak niż 3-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu zawarcia umowy, za każdego skierowanego bezrobotnego (art. 77 ust. 2),
- świadczenie aktywizacyjne (art. 145 ust. 2) przysługuje przez okres 12 miesięcy w wysokości: 1) połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie, w przypadku zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy; 2)1/4 minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie, w przypadku zatrudnienia w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy.

W prawie pracy: Kodeks pracy:

art. 87(1) - kwoty wolne od potrąceń (ile komornik może zająć z pensji) - zależą od minimalnego wynagrodzenia za pracę,
minimalna stawka dodatku za pracę w porze nocnej nie może być niższa niż 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia (przy czym przepisy wewnątrzzakładowe mogą być korzystniejsze i ustalać wyższą podstawę)
art. 18(3d) i 18(3e) i art. 94(3) - prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę (mobbing, dyskryminacja).

-20%

Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, związki zawodowe i spory zbiorowe ebook

Sprawdź

Cena promocyjna: 60.8 zł

Cena regularna: 76 zł

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 56.99 zł

Wyższe grzywny i mandaty, i koszty zatrudnienia dla pracodawców

A to nie wszystko. Bo wraz z podwyżką minimalnego wynagrodzenia zwiększają się grzywy za wykroczenia skarbowe, także te wymierzane w stawkach dziennych (art. 48 par. 1-3 oraz art. 23 par. 3 kodeksu karnego skarbowego, dalej: Kks). To także orzeczony przepadek przedmiotu i koszt jego zniszczenia (art. 31 ust. 7).

Rosną też grzywny nałożone mandatem karnym na podstawie Kodeksu karnego wykonawczego oraz Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (np. postępowanie mandatowe prowadzone przez PIP - art. 96 par. 1bb).

Podwyżka płacy minimalnej to wreszcie wyższe koszty zatrudnienia. W ich skład wchodzi nie tylko sama pensja brutto wypłacana pracownikowi, ale również składki społeczne opłacane przez zatrudniającego oraz składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Robert Lisicki, radca prawny, dyrektor Departamentu Pracy Konfederacji Lewiatan, podkreśla, że są regiony w kraju, w których już dwa lata temu mali i średni przedsiębiorcy nie byli w stanie sprostać podwyżkom płacy minimalnej wprowadzanym. - Tutaj mamy szczególnie na uwadze województwa wschodniej i centralnej części Polski. Nie posiadamy informacji, na ile podwyższenie skokowe płacy minimalnej przekłada się na wypłacanie części wynagrodzenia w szarej strefie, ale takie ryzyko istnieje. Musimy mieć na uwadze, iż beneficjentem podwyższenia płacy minimalnej jest budżet państwa. Wzrost wysokości wynagrodzenia oznacza wyższe wpływy z tytułu podatku i składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, dlatego pracownicy w kwocie wypłacanej nie widzą tej podwyżki w ramach kwoty brutto - mówi Robert Lisicki. I podkreśla: - Trzeba pamiętać, że podwyżka płacy minimalnej to nie tylko wyższe składki potrącane przez pracodawcę z wynagrodzenia pracownika, ale również wyższe koszty dla pracodawcy, płacone przez niego samego.

Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, związki zawodowe i spory zbiorowe ebook >>

Państwo samo stymuluje szarą strefę i zachęca przedsiębiorców do ucieczki od legalnych form zatrudnienia

Dr Katarzyna Kalata, radczyni prawna i założycielka Kancelarii Kalata, specjalizująca się w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych, jest zdania, że każda kolejna podwyżka płacy minimalnej to większy wpływ do budżetu państwa – oczywiście kosztem przedsiębiorców, szczególnie tych najmniejszych. - W praktyce rosnące składki ZUS stały się dla mikro- i małych firm swoistym podatkiem od prowadzenia działalności gospodarczej. Taki wzrost kosztów zatrudnienia prowadzi nie tylko do spadku rentowności, ale przede wszystkim zabiera firmom przestrzeń do inwestowania, rozwijania się czy choćby przetrwania na rynku – mówi dr Katarzyna Kalata. I dodaje: - Paradoksalnie, państwo, podnosząc koszty pracy, samo stymuluje szarą strefę i zachęca przedsiębiorców do ucieczki od legalnych form zatrudnienia – i trudno się temu dziwić. Składki rosną niezależnie od rzeczywistych możliwości przedsiębiorców, co oznacza, że małe firmy w słabszych miesiącach mogą być postawione przed wyborem: albo płacisz ZUS, albo zamykasz firmę. Taka polityka gospodarcza nie tylko ogranicza konkurencyjność naszych przedsiębiorców, ale i w dłuższej perspektywie może prowadzić do likwidacji działalności i utraty miejsc pracy. Dziś u nas w kraju nikt nie myśli o pomocy małym i średnim firmom w tworzeniu miejsc pracy, a przecież to one generują największą część polskiego PKB.

- Wypowiadając się również jako przedsiębiorca - nie jestem wielkim zwolennikiem bezrefleksyjnego podnoszenia minimalnego wynagrodzenia za pracę - a przynajmniej nie w takiej formie, jak to się obecnie odbywa. – mówi nam z kolei dr Bartosz Kubista, adwokat, doradca podatkowy, partner zarządzający w kancelarii GLC, adiunkt w Katedrze Prawa Finansowego Uniwersytetu Śląskiego. Jak twierdzi, płaca minimalna absurdalnie zaczyna zbliżać się do mediany wynagrodzeń w Polsce. – Minimalne wynagrodzenie za pracę powinno stanowić minimum socjalne do utrzymania się i być skorelowane z tym wskaźnikiem. Nie może jednak być oderwane od realiów gospodarczych i faktycznego rynkowego wzrostu płac. Dziś jej podnoszenie ma wymiar bardziej populistyczny, niż uzasadniony warunkami gospodarczymi. Zwłaszcza, że napędza to inflację. A rośnie przecież również stawka godzinowa - podkreśla dr Kubista.

Jak zaznacza, na podnoszeniu minimalnego wynagrodzenia za pracę zyskuje też budżet państwa, bo to wyższe wpływy z PIT. - Na razie w ślad za podnoszeniem płacy minimalnej nie idzie podniesienie kwoty wolnej od podatku, a to oznacza, że podwyżka ma również wymiar fiskalny. Inaczej byłoby, gdyby kwota wolna od podatku była równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę – wskazuje dr Bartosz Kubista. I przypomina, że razem ze wzrostem płacy minimalnej wzrośnie także przeciętne wynagrodzenie za pracę w gospodarce, które z kolei wpłynie na inne należności, np. na wysokość składek na ubezpieczenia społeczne czy w niektórych wypadkach na składkę zdrowotną. Zdaniem dr Kubisty, podwyżki płacy minimalnej są poddawane niezbyt wnikliwym analizom co do konieczności ich wprowadzania i zasadności konkretnych podwyżek. – To oczywiste, że minimalne wynagrodzenie powinno rosnąć, jednak w rozsądnym tempie dostosowanym do realiów ekonomicznych i możliwości biznesu. Nie widzę realnego uzasadnienia do aż takich kolejnych podwyżek – mówi.

Czytaj również: Płaca minimalna - mediana wynagrodzeń zamiast przeciętnego wynagrodzenia>>

Jak zauważa Katarzyna Kamecka, ekspert ds. prawa pracy Polskiego Towarzystwa Gospodarczego, wysokość płacy minimalnej nie zamyka się wyłącznie w relacji pracownik-pracodawca. Minimalna pensja wpływa na całą gospodarkę, gdyż jest miernikiem wielu innych danin i świadczeń, które również zasilają budżet państwa. - Wysokość minimalnego wynagrodzenia ma wpływ na stawki mandatów i grzywien karnych, dodatku za pracę w nocy czy też wysokość odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Przedsiębiorców opłacających preferencyjny ZUS czeka też wzrost składek, które są uzależnione od kwoty płacy minimalnej. Biorąc pod uwagę te wszystkie sfery, można stwierdzić, że wyższa płaca minimalna „opłaca się” budżetowi państwa, gdyż implikuje wyższe wpływy. Oczywiście wpływy do budżetu z ww. tytułów nie są bardzo spektakularne, ale zawsze stanowią dodatkowe środki, które mogą być wykorzystane w różny sposób – podkreśla Katarzyna Kamecka.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.