Chodzi o projekt ustawy o ogólnoeuropejskich indywidualnych produktach emerytalnych (OIPE), który rząd przekazał właśnie do konsultacji publicznych. Ustawa ma wdrożyć do polskiego porządku prawnego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) (Dz. Urz. UE L 198 z 25.07.2019, str. 1). Wprowadzenie nowego ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego, którym jest OIPE (inaczej zwany PEPP) ma zapewnić obywatelom Unii Europejskiej nowe możliwości oszczędzania na emeryturę. Jego największą wartością będzie możliwość inwestowania transgranicznego, a także przenoszenie przy zmianie miejsca zamieszkania z jednego do innego państwa członkowskiego UE.
- Proponowane rozwiązania powinny sprzyjać generowaniu oszczędności długoterminowych przez potencjalnych przyszłych uczestników programu. Poza tym OIPE mogą też zwiększyć transgraniczny przepływ środków emerytalnych w UE oraz zapewnić konsumentom odpowiednio szeroką ofertę indywidualnych produktów emerytalnych – napisali autorzy projektu w ocenie skutków regulacji (OSR).
Czytaj również: Przed Polakami otwierają się możliwości transgranicznego oszczędzania na emeryturę>>
Kto będzie oszczędzał, a kto - dziedziczył
Zgodnie z projektowanym art. 4, umowę o prowadzenia konta OIPE będzie mogła zawrzeć już osoba małoletnia, bo – jak zakłada projekt - osoba fizyczna, która ukończyła 16 lat. Wszystko dlatego, że zgodnie z Kodeksem pracy pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Jednakże przepisy uwzględniają również pracowników młodocianych.
Osoby, które ukończyły 16 lat, czyli takie, które już mogą wykonywać pracę na podstawie umowy o pracę będą też mogły dokonywać wpłat na OIPE. - W celu objęcia tylko takich małoletnich systemem oszczędzania w ramach OIPE, dla oszczędzającego małoletniego wprowadzone zostało dodatkowe ograniczenie wpłat tylko do wysokości dochodów uzyskanych przez niego w danym roku z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę – napisano w uzasadnieniu do projektu.
A ponieważ z założenia środki oszczędzane będą z myślą o emeryturze, to też – w myśl projektowanego art. 10 ust. 1, ich wypłata będzie następowała wyłącznie:
- na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia, oraz spełnieniu warunku: a)dokonywania wpłat na konto OIPE albo subkonto OIPE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych, albo b) dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty;
- na wniosek osoby uprawnionej albo spadkobiercy-w przypadku śmierci oszczędzającego.
Czytaj w LEX: Pracownicze Plany Kapitałowe - nowe obowiązki pracodawców >
Ustawa (projektowany art. 7) przewiduje również możliwość dziedziczenia zgromadzonych na koncie OIPE środków. Zgodnie bowiem z propozycją, w umowie o prowadzenie OIPE oszczędzający będzie mógł wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych, którym zostaną wypłacone środki zgromadzone na koncie OIPE lub subkoncie OIPE w przypadku jego śmierci. - Wprowadzenie takiej regulacji jest uzasadnione z uwagi na prywatny charakter środków gromadzonych na OIPE, a tym samym możliwość ich dysponowania przez oszczędzającego na wypadek jego śmierci. Oszczędzający może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych, którym zostaną wypłacone środki zgromadzone na koncie OIPE w przypadku jego śmierci. Ponadto określone zostały zasady postępowania w przypadku dziedziczenia środków zgromadzonych na OIPE. W przypadku braku osób uprawnionych środki zgromadzone na koncie OIPE lub subkoncie wchodzą do spadku, z wyjątkiem gdy umowa oprowadzenie OIPE została zawarta z dostawcą, jakim jest zakład ubezpieczeń, wtedy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, ponieważ kwoty z ubezpieczenia osobowego nie wchodzą do masy spadkowej – wyjaśniają autorzy projektu.
Czytaj w LEX: Indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego >
Zwolnienie z PIT jako zachęta dla oszczędzających
Osoby gromadzące oszczędności na OIPE będą zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. Taką możliwość będą miały jednak wyłącznie osoby, które wypłacą zgromadzone oszczędności dopiero po 60 roku życia, bądź nabędą uprawnienia emerytalne i ukończą 55 lat oraz jednocześnie będą oszczędzać na OIPE co najmniej przez pięć dowolnych lat lub gdy ponad połowa wartości wpłat na OIPE zostanie dokonana nie później niż na pięć lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę. Po osiągnięciu 60 roku życia lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 lat oraz spełnieniu pozostałych warunków dotyczących wymaganego okresu gromadzenia oszczędności, oszczędzający będą mogli swobodnie decydować o przeznaczeniu zgromadzonych oszczędności.
Natomiast dochody z tytułu oszczędzania w ramach OIPE, w tym otrzymane przez uprawnionych na wypadek śmierci oszczędzającego niezależnie od kraju, w którym jest konto lub dla którego prowadzone jest subkonto, będą stanowiły przychód z innych źródeł (dodany w art. 20 ust. 1g ustawy PIT).
Czytaj w LEX: Rozwiązanie stosunku pracy jako warunek wypłaty emerytury >
- W celu stworzenia zachęt do oszczędzania na dodatkowe świadczenia emerytalne w formie OIPE, wprowadzone zostały zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych dochodów z tytułu oszczędzania na prowadzonym w Polsce koncie OIPE lub prowadzonym dla Polski subkoncie OIPE, w zakresie analogicznym jak w przypadku dochodów od środków zgromadzonych na indywidualnych kontach emerytalnych (IKE) – zapewniają projektodawcy. Oznacza to, że wpłaty na konto OIPE prowadzone w Polsce lub subkonta prowadzonego dla Polski OIPE będą pochodziły z dochodu po opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, natomiast zwolnione z opodatkowania będą dochody uzyskiwane z inwestycji w czasie oszczędzania, jak i dochód związany z wypłatą środków z konta lub subkonta (ang. model T-E-E). Co ważne, zwolnienie to będzie dotyczyło tylko dochodów od środków zgromadzonych w ramach OIPE na koncie prowadzonym w Polsce przez polskiego dostawcę albo na subkoncie prowadzonym dla Polski, które będą podlegały projektowanej ustawie (art. 21 ust. 1 pkt 58aa lit. a ustawy PIT).
Ze zwolnień podatkowych nie będą natomiast korzystały dochody ze środków zgromadzonych w ramach OIPE na kontach prowadzonych w Rzeczypospolitej Polskiej lub subkontach prowadzonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli oszczędzający jednocześnie gromadził oszczędności na więcej niż jednym prowadzonym w Polsce koncie lub subkoncie OIPE. W takim przypadku ustalany będzie dochód od każdego prowadzonego w Polsce konta lub subkonta OIPE, który będzie podlegał opodatkowaniu 75 proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym (art. 30 ust. 1 pkt 7b ustawy PIT). Dochodem do opodatkowania podatkiem PIT jest różnica między kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych na prowadzonym w Polsce koncie lub subkoncie OIPE, a sumą wpłat na to konto lub subkonto (art. 30 ust. 3b ustawy PIT).
Czytaj w LEX: Zbieg różnych tytułów do ubezpieczeń społecznych z posiadaniem uprawnień emerytalno-rentowych >
Z kolei opodatkowaniu 10 proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym będą podlegały kwoty świadczeń z konta OIPE z tytułu oszczędzania na prowadzonym za granicą koncie OIPE lub zagranicznym subkoncie OIPE. Opodatkowaniu podatkiem PIT będzie podlegał przychód, nie będzie przy tym miało znaczenia, z jakiego tytułu takie świadczenie z zagranicznego konta lub subkonta jest wypłacane. - Rozwiązanie takie znacznie upraszcza opodatkowanie tych przychodów uzyskanych ze środków z zagranicznych kont lub subkont OIPE uzyskiwane przez polskich rezydentów, bez potrzeby wnikania w system preferencji podatkowych przyznanych w państwie uzyskania przychodu (państwie, w którym prowadzone jest konto lub dla którego prowadzone jest subkonto OIPE) w fazie akumulacji, jak i dekumulacji środków na OIPE – czytamy w uzasadnieniu.
Sprawdź również książkę: Prawo do emerytury z ubezpieczenia i zaopatrzenia społecznego. Komentarz do ustaw z orzecznictwem ebook >>
OIPE a system emerytalny w Polsce
Co ciekawe, autorzy projektu nie podjęli się próby oszacowania liczby osób, które zechcą oszczędzać na swoją przyszłą emeryturę w OIPE. Według projektodawców, skutki finansowe rozwiązań proponowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych na obecnym etapie są trudne do oszacowania. Są one bowiem konsekwencją wprowadzenia na rynek krajowy nowej, kolejnej formy oszczędzania, jaką są ogólnoeuropejskie indywidualne produkty emerytalne (OIPE). - Brak jest możliwości określenia, zwłaszcza w obecnej sytuacji gospodarczej, poziomu zainteresowania podatników nowym produktem emerytalnym. Należy również zaznaczyć, że w przypadku zwolnienia z opodatkowania wypłat ww. środków skutki z tego tytułu mogą wystąpić po upływie 5 lat od wejścia w życie rozwiązań w tym zakresie – napisali.
Jednocześnie jednak zauważają, że nowy produkt emerytalny może przyczynić się do rozwoju rynku kapitałowego, pobudzając inwestycje i wzrost gospodarczy.
- Z uwagi na charakter transgraniczny nowego produktu emerytalnego pośrednią korzyścią dla gospodarstw domowych i obywateli może być perspektywicznie zwiększenie oszczędności za pomocą OIPE na dodatkową prywatną emeryturę. Wejście w życie ustawy nie wpłynie na sytuację ekonomiczną i społeczną osób niepełnosprawnych oraz osób starszych – twierdzą projektodawcy.
A jak będzie?
- Pomysł ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego jest elementem realizacji swobody przemieszczania się osób w UE. Planowane regulacje będą przydatne zarówno dla osób, które chcą oszczędzać i pracują w różnych państwach Unii jak też dla instytucji finansowych – mówi dr Antoni Kolek, prezes Instytutu Emerytalnego Sp. z o.o. Jego zdaniem, stworzenie wewnętrznego rynku indywidualnych produktów emerytalnych będzie sprzyjać budowaniu oszczędności obywateli UE, jak też zwiększy aktywa jakimi zarządzają instytucje finansowe. - Jeśli krajowe regulacje nie będą ograniczać możliwości wejścia na rynek otwierają się szansę na pojawienie się nowych graczy, którzy ubogacą ofertę produktów emerytalnych, takich jak fin-techy, czy towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Należy jednak zwrócić uwagę, aby w trakcie prac legislacyjnych instytucje państwa nie rozbudowały swoich kompetencji względem potencjalnych usługodawców w sposób ograniczający rynek i utrudniający konkurencję – podkreśla dr Antoni Kolek.
Projektowana ustawa ma wejść w życie 15 sierpnia 2021 r.