Wigilia wypada w tym roku w poniedziałek. Wtorek i środa to dni świąteczne, wolne od pracy. Taki układ kalendarza zachęca do pięciodniowego długiego weekendu, ale 24 grudnia to zwykły dzień pracujący. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów już w sierpniu zadbała o dłuższy wypoczynek dla całej administracji rządowej, więc jeśli ktoś zaplanował na ten dzień załatwienie urzędowej sprawy, to zastanie zamknięte drzwi.
Administracja rządowa ma wolną Wigilię, ale pracowała 15 grudnia
Zarządzeniem Michała Dworczyka, szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wszystkie urzędy administracji rządowej mają wolne 24 grudnia 2018 roku. Dzień ten odpracowały w sobotę 15 grudnia. To jedno zarządzenie objęło wszystkie urzędy administracji rządowej - zarówno na szczeblu centralnym, jak i terenowym. Wystarczyło więc, aby wprowadzić dodatkowy dzień wolny w całym kraju m.in. we wszystkich ministerstwach, urzędach centralnych, wojewódzkich, jak również w urzędach skarbowych i statystycznych, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska oraz regionalnych dyrekcjach ochrony środowiska.
Czytaj na Prawo.pl: Szpitale powiatowe apelują do ministra o pomoc, bo wpadają w coraz większe długi >
Co z samorządami?
Wspomniane zarządzenie nie ma zastosowania do administracji samorządowej, czyli urzędów marszałkowskich, starostw powiatowych oraz urzędów miast i gmin. Ich czas pracy regulują odrębne przepisy. Każdy urząd samodzielnie decyduje o pracy 24 grudnia, z zastrzeżeniem, że w razie zarządzenia wolnego, dzień ten należy odpracować w sobotę.
- W przypadku samorządów nie ma możliwości centralnego zarządzenia dnia wolnego, bo nie ma podmiotu, który miałby kompetencję ogólną dla samorządów - mówi portalowi Prawo.pl dr Stefan Płażek z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dodaje, że taką decyzję musi indywidualnie podjąć każdy pracodawca samorządowy w ramach swojej kompetencji.
Jak ustalił portal Prawo.pl samorządy przyjęły różne rozwiązania.
- Niektóre będą mieć wolne, np. Urząd Miejski Wrocławia i Urząd Gminy Świdnica - odpracowały Wigilię w sobotę 8 grudnia, Urząd Miejski w Mielcu, Urząd Miasta Torunia - odpracowały 15 grudnia, a Starostwo Powiatowe w Olsztynie - 1 grudnia.
- Część samorządów przyjmie interesantów w skróconych godzinach, np. Urząd Miejski w Gdańsku - do godz. 14.00, Urząd Gminy w Skrzyszowie - do 12.00.
- Są jednak i takie, w których sprawy będzie można załatwić nawet do 16.00 - warszawskie urzędy dzielnic czy Urząd Miasta Łodzi zapraszają najdłużej.
Przed wybraniem się do urzędu miasta czy gminy warto więc zadzwonić lub sprawdzić na jego stronie internetowej, czy pracuje. - Na szczęście jest BIP, więc można to sprawdzić w sekundę - mówi dr Stefan Płażek.
ZUS pracuje
Urzędy skarbowe będą w Wigilię nieczynne, ale osoby, które chcą załatwić swoją sprawę w ZUS, mają na to czas do 13.00. Wojciech Andrusiewicz, rzecznik ZUS mówi w rozmowie z Prawo.pl, że czynne będą sale obsługi klienta we wszystkich placówkach i oddziałach w kraju. Dodaje też, że 31 grudnia ZUS również będzie pracować - do godz. 15.00.
Sklepy czynne krócej
W tym roku pracownicy handlu mają po raz pierwszy ustawowe zapewnienie, że zakończą pracę przed 14.00. Taką gwarancję wprowadziła obowiązująca od 1 marca ustawa z 10 stycznia 2018 roku o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Dłużej pracować będą mogli tylko właściciele sklepów. Większość sieci handlowych ogłosiła już godziny pracy 24 grudnia - duże markety zamkną się dla klientów ok. 12.30 - 13.00, tak żeby ich pracownicy mogli wyjść z pracy do 14.00.
Czytaj na Prawo.pl: SN rozstrzygnie dzisiaj o wyjątkach od zakazu handlu w niedziele >
Biznes raczej pracuje
Wigilia w 2018 roku jest zwykłym dniem pracy. Szansą na zmianę w tym zakresie jest projekt, który na początku grudnia złożył w Sejmie klub PSL-UED. Dotyczy on zmian w ustawie z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy - to ona określa, które święta są w Polsce tzw. czerwonymi kartkami, czyli wolnymi od pracy. Ostatnia zmiana miała miejsce w 2011 roku, kiedy dodano do ustawy trzynasty w roku dzień wolny - 6 stycznia, Święto Trzech Króli.
Czytaj na Prawo.pl: Wigilia dniem wolnym od pracy? Jest projekt >
Teraz PSL chce wprowadzenia dwóch nowych dni wolnych od pracy: Wigilii Bożego Narodzenia i Wielkiego Piątku. Posłowie proponują, żeby zmiany weszły w życie 1 stycznia 2019 roku. Jeśli więc nawet zostaną uchwalone, to tegorocznej Wigilii już nie obejmą.
Jeśli pracownik chce mieć tego dnia wolne, musi wykorzystać urlop wypoczynkowy. Pracodawca może też zdecydować o skróceniu dnia pracy lub wprowadzeniu w Wigilię dodatkowego dnia wolnego. Wtedy wszyscy pracownicy otrzymają „bonus” w postaci obniżenia ich wymiaru czasu pracy o godziny pracy w Wigilię.
Czytaj na Prawo.pl: Wolne 12 listopada zmieniło współczynnik urlopowy >
Czas pracy w zakładzie pracy ustala pracodawca. Nie ma zatem przeszkód, aby ustanowił on określony dzień (co do zasady będący dniem pracy), jako dzień wolny od pracy. W takim przypadku, zgodnie z art. 81 § 1 Kodeksu pracy, pracownikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie za ten dzień wolny, bowiem był on gotów do wykonywania pracy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (tą ,,przeszkodą'' jest fakt ustanowienia przez pracodawcę dnia wolnego).
Sprawdź w LEX: Czy za czas przestoju pracownikom przysługuje wynagrodzenie wynikające ze stawki godzinowej? >
- Obniżony wymiar musiałby być zastosowany do wszystkich pracowników, a nie tylko do tych, którzy mieli zaplanowaną pracę 24 grudnia, bo inni pracownicy, np. ci pracujący w sobotę poprzedzającą Wigilię, byliby wtedy traktowani nierówno - mówi dr Karol Kulig z K.Kulig & Współpracownicy. Kancelaria Radcy Prawnego. Dodaje, że mechanizm, z jakiego pracodawcy powinni w tym wypadku korzystać, jest podobny do tego, jak w przypadku świąt wypadających w innym dniu niż niedziela. - Jeśli pracodawcom udziela się atmosfera przedświąteczna i chcą być dobrzy dla swoich pracowników, to muszą być dobrzy dla wszystkich - podsumowuje.
Kiedy w Sejmie trwała dyskusja nad wprowadzeniem dodatkowego dnia wolnego od pracy 12 listopada, przeciwnicy wskazywali, że jeden dzień wolny od pracy to 6,5-7 mld zł straty dla gospodarki. Dla przedsiębiorców to koszt 3,5 mld zł, w tym same koszty osobowe wynoszą w takiej sytuacji 1,5 mld zł. Co więc w sytuacji, gdy pracodawca chce wysłać pracowników na wolne 24 grudnia, ale kosztem ich urlopu wypoczynkowego?
Czy pracodawca może zmusić pracowników do wykorzystania urlopu w Wigilię?
W razie braku ustalenia planu urlopów, Kodeks pracy w art. 163 § 11 przewiduje, że pracodawca ustala indywidualny termin urlopu „po porozumieniu się z pracownikiem”. Jak tłumaczy dr Karol Kulig, to „porozumienie się” wcale nie oznacza, że pracownik w każdym przypadku musi zgodzić się na proponowany przez pracodawcę termin. Z drugiej strony Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek ważenia interesów w ten sposób, że ustalając termin urlopu, ma on brać pod uwagę wnioski pracowników oraz konieczność normalnego toku pracy. No i oczywiście swój obowiązek udzielania urlopów w roku kalendarzowy, kiedy został nabyty. Co to oznacza w praktyce? Że jeśli pracownik wnioskuje o urlop w Wigilię, to pracodawca powinien rozważyć to, czy jest w stanie go udzielić bez szkody dla normalnego toku pracy. A gdy wniosku pracownik nie składa, bo to pracodawca chce dobrodusznie zrobić mu wolne? Sprawa jest bardziej skomplikowana.
Sprawdź w LEX: Współczynnik ekwiwalentowy 2019 r.
Bez obiektywnych powodów leżących za koniecznością udzielenia konkretnemu pracownikowi urlopu w Wigilię, kiedy on może właśnie chcieć pracować, bo nie chce pomagać w domu przy przygotowywaniu barszczu lub ubieraniu choinki, pracodawca na przymusowy urlop nie wyśle. Podobnie, gdyby Wigilia miała być wolna dla wszystkich. Wtedy ciężko mówić o tym, by pracodawca ustalał urlop „po porozumieniu się” z pracownikami, uwzględniając ich wnioski i normalny tok pracy. Jeśli pracownicy nie zgodzą się na skorzystanie z urlopu w Wigilię, by była ona wolna dla wszystkich, to pracodawca takiego urlopu „dla wszystkich” udzielić nie będzie w stanie - podsumowuje dr Kulig.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX Kadry:
Przewodnik po zmianach w prawie pracy 2019 r. >
Wynagrodzenie za część miesiąca >
Dochodzenie przez pracownika zapłaty zaległego wynagrodzenia od pracodawcy >
Praca w dniu wolnym od pracy a nadgodziny >
Procedura: Ustalanie minimalnej liczby dni wolnych od pracy >
Praca w godzinach nadliczbowych, w nocy, niedzielę, święta oraz w dodatkowe dni wolne od pracy >
Nie masz dostępu do tych materiałów? Sprawdź, jak go uzyskać >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.