Na ostatnim etapie rządowego procesu legislacyjnego jest projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr UD114). Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej forsuje w nim zmiany w organizacji orzecznictwa lekarskiego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, by z jednej strony zaradzić problemowi braków kadrowych w orzecznictwie lekarskim (według danych na wrzesień 2024 r., ZUS zatrudnia obecnie, łącznie z lekarzami zatrudnionymi w Centrali ZUS, 688 lekarzy w łącznym wymiarze 546 etatów, ma też 355 etatów lekarzy nieobsadzonych, czyli 40 proc. z etatów przewidzianych w planie zatrudnienia ZUS), z drugiej - poprawić efektywność orzekania i kontroli zwolnień lekarskich.
Wymaga to zmiany wielu ustaw. - W obowiązującym stanie prawnym materię dotyczącą orzecznictwa lekarskiego reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2025 r., poz. 350 z późn. zm.), ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r., poz. 1631, z późn. zm.), rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. poz. 2711 z późn. zm.) oraz ponad dwadzieścia innych aktów normatywnych powtarzających lub odsyłających do przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia ministra polityki społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy. Ponadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych posługuje się aktami prawa wewnętrznego dotyczącymi postępowania orzeczniczego – podkreślają już na wstępie uzasadnienia projektodawcy.
Czytaj również: Będzie większa kontrola zwolnień lekarskich – resort pracy chce zaostrzyć przepisy >>
Kogo obejmą zmiany?
Jak wskazuje ministerstwo, zmiany będą dotyczyły:
- art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin,
- art. 10 ust. 5 i art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych,
- art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,
- art. 16 par. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie,
- art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin,
- art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin,
- art. 92 ust. 3 i art. 93 ust. 1a ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli.
- Projektowane zmiany mają charakter dostosowujący i uwzględniają wprowadzane niniejszą ustawą zmiany w organizacji orzecznictwa w ZUS, tj. że orzeczenia będą wydawane przez lekarzy orzeczników. Jednocześnie w omawianych przepisach dodano odesłanie do ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie odnoszącym się do zasad i trybu wydawania orzeczeń dla celów świadczeń określonych w tych ustawach – twierdzi MRPiPS.
Cena promocyjna: 13.5 zł
|Cena regularna: 135 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 81 zł
Urzędnik państwowy mianowany, notariusz, prokurator i sędzia
Przykładowo projektowany art. 5 przewiduje zmianę ustawy o pracownikach urzędów państwowych i dotyczy zmiany stosunku pracy urzędnika państwowego, a dokładnie art. 10 ust. 5. Zgodnie z proponowanym nowym jego brzmieniem w razie trwałej utraty zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, urzędnika państwowego mianowanego można za jego zgodą przenieść na inne, także niższe stanowisko, z tym że przez okres trzech miesięcy zachowuje on prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. Jeżeli urzędnik państwowy zostaje poddany rehabilitacji zawodowej lub przysposobieniu do innej pracy, zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia przez okres dwunastu miesięcy. Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest wydawane na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2025 r., poz. 350, 620, 622, 769 i 820).
Zmianie ma ulec również przepis mówiący o rozwiązaniu stosunku pracy z urzędnikiem mianowanym, czyli art. 13 ust. 1 pkt 4. Ministerstwo proponuje, by rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym mogło nastąpić w drodze wypowiedzenia w razie trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wydanym na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia urzędnika państwowego mianowanego na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo gdy urzędnik państwowy mianowany odmawia przejścia do takiej pracy.
Także w ustawie o służbie cywilnej będzie zmiana (art. 24 projektu). A mianowicie w art. 71 dodany zostanie nowy ust. 1a, mówiący o tym, że orzeczenie o trwałej niezdolności do pracy uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków urzędnika służby cywilnej wydaje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zmienić ma się też przepis art. 16 par. 1 pkt 2 ustawy – Prawo o notariacie. Zgodnie z jego nowym brzmieniem minister sprawiedliwości odwoła notariusza, jeżeli notariusz z powodu choroby lub ułomności został uznany orzeczeniem lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków notariusza lub bez uzasadnionej przyczyny odmówił poddania się ocenie niezdolności do pracy, mimo zalecenia rady właściwej izby notarialnej; orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest wydawane na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Nowe brzmienie otrzyma też art. 92 ust. 3 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, zgodnie z którym prezes NIK w uzasadnionych przypadkach, w szczególności w razie długotrwałego korzystania ze zwolnień lekarskich, będzie mógł z urzędu skierować mianowanego kontrolera do lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w celu ustalenia, czy jego stan zdrowia pozwala na zatrudnienie go na zajmowanym stanowisku. Orzeczenie lekarza orzecznika jest wydawane na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Projekt obejmuje też zmiany w ustawie – Prawo o ustrojów powszechnych i będzie dotyczył m.in. art. 70 par. 3a, czyli przejścia w stan spoczynku w przypadku trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego. Zgodnie z projektem orzeczenie lekarza orzecznika, o którym mowa w par. 1 i 2, jest wydawane na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń. Sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika będzie przysługiwał zainteresowanemu sędziemu lub kolegium właściwego sądu (obecnie sprzeciw przysługuje do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia). - Zmiana ma charakter dostosowujący i uwzględnia wprowadzane niniejszą ustawą zmiany w organizacji orzecznictwa w ZUS i w trybie postępowania orzeczniczego. W przepisie tym dodano odesłanie do ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie odnoszącym się do zasad i trybu wydawania orzeczeń. Jednocześnie zachowano uprawnienie kolegium sądu do wniesienia środków odwoławczych od orzeczenia lekarza orzecznika przez wskazanie, że zarówno zainteresowany sędzia, jak i kolegium właściwego sądu może wnieść sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika wydanego w przedmiocie trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego - czytamy w uzasadnieniu.
Inne zmiany w tej ustawie to zmiana przepisu dotyczącego wynagrodzenia chorobowego (art. 90 par. 1b) oraz zmiana art. 94b par. 1, par. 6 i par. 7.
Także w razie ujawnienia u prokuratora choroby, co do której zachodzi podejrzenie, że powstała w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami wykonywania czynności prokuratora, prokurator bezpośrednio przełożony będzie kierował prokuratora do lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z urzędu lub na wniosek prokuratora. Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie wydawane na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Taką zmianę przewiduje projektowany art. 28, który zmienia ustawę – Prawo o prokuraturze, a dokładnie jej art. 155 par. 3.
Nowe brzmienie otrzyma też art. 127 par. 1a. Zgodnie z nim przeniesienie prokuratora w stan spoczynku z powodu choroby lub utraty sił następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia lekarza orzecznika ZUS stwierdzającego trwałą niezdolność do pełnienia obowiązków prokuratora, wobec którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydanego w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy.
Zmienione zostaną również odpowiednie przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym i ustawy o komornikach sądowych.
Sprawdź również książkę: Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz >>
Celowość przekwalifikowania - w rozporządzeniu i w ustawie
W ustawie o emeryturach i rentach z FUS (art. 12 projektu) resort chce dodać do art. 13 mówiącego o stopniu i przewidywanym okresie niezdolności do pracy nowy ust. 6, na podstawie którego celowość przekwalifikowania zawodowego orzeka się, jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie trwale utraciła zdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie i może odzyskać zdolność do pracy po przekwalifikowaniu.
Jak twierdzi MRPiPS, projektowana zmiana ma charakter porządkujący. Aktualnie bowiem przesłanki orzeczenia o celowości przekwalifikowania zawodowego są określone w par. 6 ust. 3 rozporządzenia ministra polityki społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz. U. poz. 2711, z późn. zm.). Stanowi on, że celowość przekwalifikowania zawodowego orzeka się, jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie trwale utraciła zdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie i może odzyskać zdolność do pracy po przekwalifikowaniu.
Dodawany przepis w ustawie będzie identyczny, jak ten w rozporządzeniu. - Celem tej propozycji jest to, aby wszystkie definicje uwzględniane przy wydawaniu orzeczenia, tj. niezdolności do pracy, jej stopni (całkowita, częściowa), niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowości przekwalifikowania zawodowego były zamieszczone w przepisie rangi ustawowej. Ponadto, zmiana ta wpływa na kompletność i spójność regulacji, ponieważ przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, poza zasadami dotyczącymi orzekania o niezdolności do pracy, wskazują również na świadczenie przysługujące osobie, wobec której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego, tj. w art. 60 wskazano, że osobie spełniającej warunki określone w art. 57 tej ustawy, w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, przysługuje renta szkoleniowa podkreśla ministerstwo.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
