Złożenie wniosku o emeryturę (ustalenie jej wysokości) w czerwcu powoduje otrzymanie niższej emerytury w porównaniu z wnioskami złożonymi w pozostałych miesiącach. W przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu, kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie podlega bowiem dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od dnia 1 czerwca roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę.
Czytaj również: Rząd poprawia "emerytury czerwcowe", ale nie dla wszystkich>>
Pułapka prawna
Jak już pisaliśmy, Sejm uchwalił 24 czerwca 2021 r. nowelizację ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 1188). Zawiera ona regulacje dotyczące tzw. emerytur czerwcowych. Odnosi jednak tylko do sytuacji ustalania wysokości emerytury w 2021 r. oraz w następnych latach. Teraz nowela trafiła do Senatu, a RPO przedstawił tej Izbie stanowisko w tej sprawie. Rzecznik podtrzymywał konsekwentnie stanowisko, że możliwe jest przyjęcie wykładni pozwalającej przy ustalaniu wysokości emerytury w czerwcu na stosowanie regulacji odnoszącej się do pozostałych miesięcy II kwartału (kwiecień, maj).
- Rzecznik Praw Obywatelskich jest adresatem skarg dotyczących tego problemu. Szczególnie dotkliwy brak możliwości wyboru momentu złożenia wniosku o emeryturę dotyczy osób, którym przyznana została (będzie) emerytura z urzędu w miejsce dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 24a ustawy emerytalnej), a wiek emerytalny ukończą w czerwcu. Negatywne skutki mogą dotyczyć również osób pobierających świadczenie przedemerytalne czy emeryturę pomostową do których prawo ustaje z dniem osiągnięcia wieku emerytalnego (ustalania prawa do emerytury powszechnej), w przypadku ukończenia tego wieku w czerwcu – napisał Stanisław Trociuk, zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich do senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego, przewodniczącego Senackiej Komisji Ustawodawczej.
Jak podkreślił, ZUS stoi na stanowisku, że obowiązek informacyjny organu rentowego nie może być interpretowany jako obowiązek udzielenia z urzędu informacji, jak złożenie wniosku o przyznanie emerytury lub podjęcie jej wypłaty w konkretnym miesiącu wpłynie na wysokość emerytury. Co więcej w pouczeniu do decyzji przyznającej prawo do emerytury brak jest informacji o możliwości wycofania wniosku o emeryturę.
Według RPO, z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego niemożliwa jest akceptacja rozwiązania, które bez racjonalnego uzasadnienia prowadzi do obniżenia świadczeń. Stosowanie do wniosków z czerwca omawianego sposobu ustalenia emerytury prowadzi do niedopuszczalnego zróżnicowania zasad ustalania wysokości emerytury. Stanowi swoistą pułapkę prawną, bo wyłącznie w zależności od miesiąca złożenia wniosku w ramach tego samego kwartału świadczeniobiorca ponosiłby negatywne konsekwencje z tytułu odprowadzania kolejnych składek, otrzymując wbrew oczekiwaniom niższe świadczenie.
Emerytom z lat poprzednich należy się wyrównanie
Zdaniem RPO, wyeliminowanie różnic między czerwcem a pozostałym miesiącami nie powinno sprowadzać się do zmiany, która pogarszałyby sytuację osób przechodzących na emeryturę w pozostałych miesiącach.
W ustawie z 24 czerwca 2021 r. nie przewidziano regulacji, które dawałyby możliwość ustalenia na nowo wysokości emerytury - z uwzględnieniem zmian dotyczących sposobu waloryzacji składek emerytalnych oraz kapitału początkowego - osobom którym już obliczono wysokość emerytury w czerwcu w latach poprzednich.
Niezrozumiałe jest ograniczenie projektowanej regulacji jedynie do sytuacji ustalania wysokości emerytury w 2021 r. oraz w następnych latach. Problem ten powinien zostać uregulowany kompleksowo również do emerytur, których wysokość ustalono w czerwcu w minionych latach. Powinien przy tym przewidywać stosowne wyrównanie.
Z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego niemożliwa wydaje się akceptacja rozwiązania, które bez racjonalnego uzasadnienia prowadzi do naprawienia szkody jedynie niektórym pokrzywdzonym tą regulacją.
Stanisław Trociuk, zastępca RPO, wyraził głęboką nadzieję, że w ramach prac senackich kwestia zostanie kompleksowo uregulowana, tak aby dotyczyła również emerytów, którym w przeszłości ustalono emeryturę w czerwcu. Przypomniał, że w interesie obywateli Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie występował w tej sprawie do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej (wystąpienia z 15 września 2017 r., 11 stycznia 2018 r., 26 kwietnia 2018 r., 8 listopada 2018 r., 2 października 2019 r. oraz 27 lutego 2020 r.).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
