Problem sprowadzał się do odpowiedzi na pytanie, czy do 25 -letniego okresu składkowego w celu uzyskania emerytury można wliczyć pracę w gospodarstwie rolnym, która była wykonywana jeszcze przed reformą w 1983 roku? Czy ubezpieczony musiał być domownikiem w gospodarstwie rolnym? I pracować w nim nieodpłatnie przynajmniej 4 godziny dziennie?
W tym wypadku mężczyźnie Ryszardowi S. brakowało do osiągnięcia 25 lat stażu - dwa lata, cztery miesiące i 20 dni.
ERP-6 Informacja ERP-6 Opis: Informacja o okresach składkowych i nieskładkowych - WZÓR DOKUMENTU >>>
Sąd Najwyższy w składzie siedmiorga sędziów odpowiedział na pytanie prawne negatywnie. Wystarczy do uzyskania emerytury praca w gospodarstwie rolnym po osiągnięciu 16 roku życia. Wykładnia językowa art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.
Jak wyjaśniał uchwałę Prezes Izby Pracy Piotr Prusinowski, rozbieżność w orzecznictwie powstała w wyniku zmiany przepisów ubezpieczeniowych. - Sąd Najwyższy przyjął przedmiotowe ujęcie, które jest właściwsze niż rygoryzm definicji i pozwolił objąć składką okresy pracy na roli w latach 70. i 80. - mówił sędzia Prusinowski.
SN poparł tym samym stanowisko prokuratora, który twierdził, że w czasach przedindustrialnych praca w rolnictwie była nieformalna, często nieodpłatna i uzależniona od pór roku.
Zmiana decyzji ZUS
Wyrokiem z 19 lutego 2019 r. Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 11 września 2017 r. i ustalił R S prawo do emerytury od 27 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych.
Czytaj: ZUS: Prawie połowa osób otrzymujących emeryturę niższą od najniższej, nie płaciła składek po 1998 r.>>
Czytaj też: III AUa 342/21, Odmowa prawa do emerytury rolniczej - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie >>>
Ubezpieczony, urodzony 8 marca 1957 r., złożył w 2017 r. wniosek o emeryturę. Do wniosku dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, zgodnie z którym podczas zatrudnienia w spółce z o.o.:
- od września 1978 r. do października 1978 r. oraz od listopada 1980 r. do marca 1995 r. wykonywał prace w warunkach szczególnych polegające na kontroli jakości produkcji i usług.
- od 1 kwietnia 1995 r. do końca maja 2004 r. prace polegające na szlifowaniu lub ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym, a także prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo-wodorowym.
Przystąpienie do OFE
W czerwcu 2017 r. organ odmówił wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury. ZUS wskazał, że wnioskodawca przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie zgromadzonych tam środków na dochody budżetu państwa. A ponadto nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.
W 2017 r. ponowił wniosek i złożył pisemne zeznania świadków, zgodnie z którymi w okresie od marca 1973 r. do lipca 1975 r. oraz od dnia 4 października 1980 r. do listopada 1980 r. pracował w gospodarstwie rolnym wujostwa.
Mimo to ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.
Sprawdź też: III USKP 92/21, Uwzględnianie okresów pracy rolniczej - Wyrok Sądu Najwyższego >>>
Domownik rolnika
Sąd Okręgowy w Lublinie rozpoznający sprawę zwrócił uwagę, że wnioskodawca po zakończeniu służby wojskowej ponownie pracował w gospodarstwie rolnym wujostwa, gdzie pomagał przy obrządku zwierząt oraz wykopkach, których jego wuj z uwagi na zły stan zdrowia nie wykonał.
Sąd wskazał, ze przy interpretacji art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej pojawia się problem, czy zastosowanie tego przepisu (pozwalającego na uwzględnienie okresów rolniczych w systemie powszechnym), należy uwzględniać kryteria wynikające z przepisów ustawowych regulujących ubezpieczenia społeczne rolników, a zwłaszcza z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ewentualnie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, które wyznaczają przesłanki uznania określonej osoby za domownika rolnika.
W szczególności chodzi o to, czy jako okres uzupełniający pracowniczy staż emerytalny może być uwzględniony wyłącznie okres pracy w gospodarstwie rolnym przez osobę, która spełnia warunki uznania jej za domownika rolnika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Czytaj też: Tylko okresy faktycznego opłacania składek na ubezpieczenia rolnicze powiększą emeryturę z ZUS >>>
Dwie sprzeczne linie orzecznicze
W tej materii w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykształciły się dwie linie orzecznicze:
- uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne
domowników (to jest przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza wystąpienie dwóch
okoliczności:
-
wykonywanie czynności rolniczych musi mieć wymiar nie niższy niż
połowa ustawowego czasu pracy, minimum 4 godziny dziennie oraz - powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w legalnej definicji domownika z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
- do stażu emerytalnego uwzględnia się jako okresy składkowe - nie tylko okresy pracy rolniczej w charakterze domownika, ale każdą stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie, w którym osoba zainteresowana codziennie wykonywała prace związane z prowadzoną działalnością rolniczą, bez względu na status domownika rolnika.
Zdaniem składu trzech sędziów SN ( Romuald Spyt, Zbigniew Korzeniowski, Józef Iwulski), którzy skierowali zagadnienie do rozstrzygnięcia składowi rozszerzonemu siedmiu sędziów, decyduje wykładnia językowo-logiczna przepisu. A więc - dla uzupełnienia powszechnego stażu emerytalnego - liczy się wyłącznie warunek, że praca w gospodarstwie rolnym musi być wykonywana po ukończeniu 16 roku życia przed dniem 1 stycznia 1983 r. I nie może polegać na prowadzeniu gospodarstwa rolnego - argument z treści art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej - ani na pracy wykonywanej na podstawie stosunku pracy.
I takie stanowisko przyjęto w uchwale 7 sędziów: liczy się wykładnia językowa.
Sygnatura akt UZP 1/22, uchwała SN z 8 czerwca 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
