Na podpis prezydenta czeka ustawa z 9 marca 2023 r., która zmieniła przepisy Kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw. Nowela stanowi dostosowanie polskiego prawa do przepisów dwóch unijnych dyrektyw. Mianowicie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz dyrektywy 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE. Wśród nowości, które zaczną obowiązywać, gdy ustawa wejdzie w życie (a stanie się to po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw) jest przepis dotyczący szkoleń pracowników.
Czas szkolenia czasem pracy pracownika
Chodzi o nowy art. 94 (13) Kodeksu pracy, zgodnie z którym, jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, lub z regulaminu, lub przepisów prawa, lub umowy o pracę oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego, szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika wlicza się do czasu pracy.
Czytaj w LEX: Podatkowe aspekty szkolenia pracowników >>>
- Proponuje się dodać nowy przepis, zgodnie z którym w przypadku obowiązku pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników, niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku, szkolenia takie będą odbywały się na koszt pracodawcy oraz w miarę możliwości w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika będzie wliczał się do czasu pracy. Ten obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników będzie wynikał z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumieniu zbiorowego lub regulaminu, albo z przepisów prawa lub umowy o pracę. Dotyczyć to będzie również szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego – napisało Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej będące autorem rządowego projektu ustawy w uzasadnieniu do projektu (druk sejmowy nr 2932).
Czytaj również: Prorodzicielskie i propracownicze zmiany w kodeksie pracy - do prezydenta>>
Jak podkreślają projektodawcy, przepis K.p. stanowi wdrożenie art. 13 dyrektywy 2019/1152. - Stosownie do jego brzmienia, państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy na mocy prawa Unii lub prawa krajowego lub umów zbiorowych pracodawca zobowiązany był do zapewnienia pracownikowi szkolenia dla celów wykonywania pracy, do której został zatrudniony, szkolenie takie zapewnione zostało pracownikowi nieodpłatnie, liczyło się jako czas pracy i w miarę możliwości odbywało się w godzinach pracy. Natomiast przyznanie pracownikowi prawa do nieodpłatnego szkolenia niezbędnego do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku także w przypadku, gdy na mocy umowy o pracę pracodawca będzie zobowiązany do zapewnienia pracownikowi takiego szkolenia oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego, a także zapewnienie, że szkolenia takie będą nieodpłatne, będzie zaliczało się je do czasu pracy i będą odbywały się w miarę możliwości w godzinach pracy jest konieczna ze względu na zapewnienie spójności rozwiązań prawnych – czytamy dalej w uzasadnieniu.
Według MRiPS, jeżeli szkolenia takie będą spełniały wymogi szkolenia dotyczącego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, o których mowa w dziale czwartym Kodeksu pracy, rozdziale III. Kwalifikacje zawodowe pracowników, przepisy tego rozdziału będą dodatkowo stosowane.
Czytaj w LEX: Czynniki decydujące o wyborze odpowiednich metod i technik szkoleniowych >>
Czytaj w LEX: Narzędzia polityki kadrowej wykorzystywane przez działy szkoleń >>
Koniec ze szkoleniami w weekendy oraz dofinansowaniem studiów podyplomowych czy kursów?
- Obecnie jest tak, że szkolenia dla pracowników, za które płaci pracodawca, mogą odbywać się w godzinach pracy, albo przypadać poza nimi. W tym drugim przypadku co do zasady nie są czasem pracy. Pracodawcy godzą się więc chętniej na finansowanie szkoleń czy kursów po godzinach, np. trwających po sześć tygodni kursów kadrowych czy kadrowo-płacowych, a nawet - w ramach swego rodzaju benefitu – dofinansowują studia podyplomowe pracowników. Pracownik w ten sposób zyskuje dodatkowe kwalifikacje albo podnosi kwalifikacje już posiadane, a firma koszt tego szkolenia czy dofinansowania może wrzucić sobie w koszty prowadzonej działalności gospodarczej. Po zmianach, gdy szkolenia odbywające się po godzinach będą zaliczane do czasu pracownika i będą przysługiwały mu z tego tytułu nadgodziny, pracodawcy będą pewnie organizować szkolenia obowiązkowe w tygodniu, w godzinach pracy pracowników - mówi Przemysław Ciszek, radca prawny, partner zarządzający w kancelarii C&C Chakowski & Ciszek, wykładowca prawa pracy na Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie.
Czytaj w LEX: Szkolenia pracowników a czas pracy >
I dodaje: - Owszem, trzeba walczyć z patologiami, gdy np. dział sprzedaży wyjeżdżał na weekend, oficjalnie - na wyjazd integracyjny połączony ze szkoleniem, a nieoficjalnie - do pracy, bo w trakcie tego wyjazdu omawiane były wyniki pracy i robione plany pracy na przyszłość. Nowy przepis może jednak zabić szkolenia weekendowe, wyjazdy integracyjne połączone ze szkoleniem czy dofinansowywanie kursów czy studiów podyplomowych dla pracowników. Jeśli bowiem w czasie takiego wyjazdu weekendowego, integracyjnego, będzie choćby jedna godzina szkolenia w dniu wolnym od pracy, to pracodawca będzie musiał oddać pracownikowi cały dzień wolny.
Czytaj również: Ustalenia dotyczące czasu pracy w umowie o pracę
Dodatkowa gwarancja dla pracowników
Zdaniem Magdaleny Sudoł, adwokata z kancelarii Lubasz i Wspólnicy, przepis stanowi dodatkową gwarancję pracowniczą i zobowiązanie pracodawców do pokrywania kosztów szkoleń pracowników, we wskazanych w przepisie sytuacjach. - Zarówno zasada prawna wyrażona w art. 17 Kodeksu pracy oraz obowiązek wynikający z art. 94 pkt. 6 Kodeksu pracy, zobowiązują pracodawcę do ułatwiania podnoszenia kwalifikacji przez pracowników, nie zaś do ich zapewnienia. Pracodawca w wyjątkowych przypadkach, np. dotyczących szkolenia młodocianych (art. 192 k.p.) jest zobowiązany do wsparcia i pomocy pracownikom. Pracodawca może również wyrazić zgodę na podnoszenie przez pracowników kwalifikacji na zasadzie art. 103(1) i n. Kodeksu pracy. Niezmiennie pracodawcę obciążają obowiązki szkoleniowe dotyczące BHP, mogące w praktyce mieć walor szkoleń niezbędnych do wykonywania pracy, o którym mowa w przepisie – podkreśla mec. Sudoł.
obacz procedurę w LEX: Świadczenia związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych >
W jej ocenie, przepis nie wprowadza powszechnego obowiązku pracodawcy szkolenia pracowników, ale precyzuje konsekwencje uregulowania tego obowiązku oraz wydania przez przełożonego polecenia odbycia szkolenia. - Możemy wyobrazić sobie zatem dwie ścieżki zastosowania przepisu – mówi. Pierwsza dotyczy sytuacji, gdy pracodawca jest zobowiązany na gruncie wymienionych w przepisie aktów do przeprowadzenia szkoleń pracowników. Taki obowiązek powinien zostać zapisany i ma wynikać z układu zbiorowego pracy, innego porozumienia zbiorowego, regulaminu, przepisu prawa lub umowy o pracę. Druga sytuacja dotyczy polecenia odbycia szkolenia, które wydaje pracownikowi jego przełożony.
- W praktyce, jeżeli będziemy mieli do czynienia z jedną z powyższych sytuacji, pracownicy powinni odbyć szkolenie na koszt pracodawcy w czasie swojej pracy, a szkolenie poza godzinami wliczone zostaną do czasu ich pracy. Z perspektywy pracodawcy warto zatem zwrócić uwagę na takie postanowienia aktów, które nakładają obowiązek prowadzenia szkoleń na pracodawcę, a nie tylko np. zobowiązują pracowników do podnoszenia kwalifikacji, choć niekiedy obie powinności mogą się przenikać. Ponieważ na gruncie nowelizacji wdrażającej komentowany przepis, pracodawcy zobowiązani zostaną również do poinformowania pracowników o ogólnych zasadach polityki szkoleniowej pracodawcy, warto przy opracowywaniu zasad, mieć na uwadze konsekwencje wprowadzenia obowiązku szkoleniowego pracodawcy - wskazuje mec. Magdalena Sudoł. I dodaje: - Jeżeli przepisy prawa, czy też wymienione w przepisie źródła prawa pracy, czy inne dokumenty, nie nakładają na pracodawcę obowiązku ich przeprowadzenia, pracodawca nie będzie zobowiązany do ponoszenia kosztów, o ile nie zobowiąże się do ich ponoszenia np. na podstawie umowy lojalnościowej.
Mec. Sudoł zwraca przy tym uwagę, że przepis nie precyzuje, z jakiego rodzaju czy rangi regulaminu może wynikać obowiązek pracodawcy. Mogą pojawić się zatem wątpliwości, np. na ile globalna polityka czy obowiązujące w grupie spółek czy holdingu zasady szkoleń, mają walor regulaminu, o którym mowa w przepisie. Z kolei polecenia odbywania szkoleń, wynikać mogą również z przeprowadzanych procesów ocen pracowniczych. Dlatego -jak twierdzi - warto dopilnować, aby pracodawcy zrewidowali również postanowienia procedury czy arkuszy ocen, gdyż okazać się może, że pracownik, któremu polecano dodatkowe szkolenia będzie dochodził skierowania na nie przez pracodawcę na jego koszt.
- W przeciwieństwie do regulacji dotyczącej podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników, gdzie przyjmowano, że powinność pracodawcy ułatwiania pracownikom ponoszenia kwalifikacji zawodowych, nie ma charakteru roszczeniowego, brzmienie nowego przepisu wskazuje na skorelowane z obowiązkiem pracodawcy, uprawnienie oraz obowiązek pracownika do odbycia szkolenia w sposób opisany w przepisie – podkreśla mec. Sudoł. I dodaje: - Wyobrażam sobie zatem, że na podstawie nowego przepisu pracownicy, szczególnie gdy przełożeni będą ich kierować na szkolenia w ramach ustnego polecenia, będą skutecznie dochodzić realizacji szkoleń na koszt pracodawcy. Polecenie przełożonego może mieć również formę ustną, dlatego należy zadbać o szkolenie kadry zarządzającej, tak aby uniknąć sporów na tym tle.
Zobacz procedury w LEX:
Skierowanie pracownika na szkolenie >
Udzielanie urlopu szkoleniowego >
Dodatkowe obowiązki pracodawców
W opinii Eweliny Miłobędzkiej, radcy prawnego z Działu Prawa Pracy kancelarii Sadkowski i Wspólnicy, wprowadzenie do Kodeksu pracy wskazanej regulacji jest odpowiedzią na pojawiające się od dłuższego czasu wątpliwości dotyczące zaliczania do czasu pracy szkolenia odbywającego się poza godzinami pracy pracownika. Jednak na skutek nowelizacji Kodeksu pracy pracodawcy zostaną obciążeni dodatkowymi obowiązkami. Pracownicy natomiast zyskają nowe ustawowe uprawnienie do nieodpłatnych szkoleń niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku zaliczanych do czasu pracy. Jeśli obowiązkowe szkolenie będzie obywało się poza obowiązującymi pracownika godzinami pracy, czas ten może zostać uznany za pracę w godzinach nadliczbowych.
Czytaj w LEX: Godziny nadliczbowe - przekroczenie dobowej i przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy >
- W takiej sytuacji pracownikowi będzie należało wypłacić odpowiedni dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, ewentualnie udzielić czasu wolnego od pracy. Zaś udział pracownika w szkoleniu odbywającym się w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy co do zasady powinien zostać zrekompensowany poprzez udzielenie innego dnia wolnego w ciągu okresu rozliczeniowego. W przypadku, gdy pracodawca nie zrekompensuje pracownikowi czasu szkolenia odbywającego się poza godzinami pracy pracownika wynikającymi z rozkładu czasu pracy, pracownikowi będzie przysługiwało roszczenie o zapłatę, przy czym będzie zobowiązany m.in. wykazać, że uczestniczył w szkoleniu w związku z poleceniem pracodawcy – mówi mec. Ewelina Miłobędzka. I zaznacza: - Z pewnością projektowany przepis wpłynie na racjonalne planowanie szkoleń przez pracodawców, tak aby nie odbywały się poza rozkładem czasu pracy pracowników i w konsekwencji nie prowadziły do powstania godzin nadliczbowych. W tym zakresie pracodawcy powinni mieć na uwadze podmiotowe ograniczenia pracy w godzinach nadliczbowych, które dotyczą niektórych szczególnie chronionych grup pracowników (m.in. kobiety w ciąży, pracowników młodocianych).
Czytaj w LEX: Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych >
Ponadto - w jej opinii - istotne jest, że ustawodawca zdecydował się na rozszerzenie katalogu wykroczeń w art. 281 Kodeksu o naruszenie przepisów dotyczących pokrywania przez pracodawcę kosztów szkoleń, o którym mowa w art. 94(13) Kodeksu pracy. - Pracodawcy mogą spodziewać się, że Państwowa Inspekcja Pracy w ramach ewentualnej kontroli chociażby przeprowadzonej ad hoc (np. na skutek zgłoszenia dokonanego przez pracownika) nałoży karę grzywny w związku z uchylaniem się przez pracodawcę od zapłaty kosztów szkolenia pracownika niezbędnego do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku – ostrzega mec. Ewelina Miłobędzka.
Zobacz procedury w LEX:
Podróż służbowa a podróż szkoleniowa >
Świadczenia dodatkowe z tytułu podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
