Instrumenty skierowane do przedsiębiorców w ramach rządowych programów przeciwdziałania skutkom wywołanym COVID-19 wprowadzono za pomocą kilku aktów prawnych wydanych na przestrzeni ostatnich tygodni. Z jednej strony są to akty normatywne określane potocznie jako „tarcza antykryzysowa” w wersji 1.0 z dnia 1 kwietnia oraz w wersji 2.0, która została wprowadzona 18 kwietnia. Z drugiej strony są to dodatkowo instrumenty w jakie został wyposażony Polski Fundusz Rozwoju S.A. Nie można także pominąć zmian i instrumentów dostępnych w ramach programów operacyjnych przygotowanych równolegle przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
Czytaj: Przedsiębiorco - sprawdź jak skorzystać ze wsparcia>>
Dofinansowanie gdy przestój lub krótsza praca
Od 1 kwietnia 2020 r. w ramach tarczy antykryzysowej (1.0) przedsiębiorcy mają możliwość ubiegania się o przyznanie świadczeń na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy oraz świadczeń na opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników od tych dofinansowanych wynagrodzeń. Program ten wprowadzony został na mocy art. 15g ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (ustawa COVID-19). Skierowany jest do wszystkich przedsiębiorców bez względu na wielkość a jego zasadniczym celem jest ochrona miejsc pracy.
Czytaj w LEX: Wynagrodzenie pracowników objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy >
O dofinansowanie może starać się przedsiębiorca, który odnotował spadek obrotów gospodarczych o nie mniej niż 15%, biorąc pod uwagę dwa miesiące przypadające po 1 stycznia 2020 r. w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego lub nie mniej niż 25% porównując stosunek obrotów z dowolnego miesiąca po 1 stycznia 2020 r. do obrotów z miesiąca poprzedniego. O wsparcie może wnioskować podmiot, który nie zalegał w regulowaniu zobowiązań podatkowych i składek na ubezpieczenia społeczne na koniec trzeciego kwartału 2019 r. oraz, w stosunku do którego nie zostały spełnione przesłanki do ogłoszenia upadłości. W przypadku spełnienia warunków przedsiębiorca może zwrócić się do wojewódzkiego urzędu pracy z wnioskiem o finansowania przedstawiając jednocześnie porozumienie z pracownikami regulujące warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu prac.
Dofinansowanie do mi minimalnego wynagrodzenia
W przypadku przestoju ekonomicznego wynagrodzenie pracownika jest dofinansowane z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę jednakże dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek było wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez GUS czyli ok. 15 600zł. Obniżenie wynagrodzenia pracownika w przypadku przestoju ekonomicznego nie może nastąpić o więcej niż 50% wynagrodzenia, ale wynagrodzenie to nie może być niższe niż wysokość wynagrodzenia minimalnego.
Sprawdź w LEX: Jak wyliczyć wynagrodzenie za czas urlopu udzielonego w okresie przestoju ekonomicznego oraz ekwiwalent za urlop? >
W przypadku zastosowania obniżonego wymiaru czasu pracy dofinansowanie może wynieść nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez GUS. I podobnie jak w przypadku dofinansowania wynagrodzeń w przypadku przestojowego, dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek było wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Należy podkreślić, że przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z tego instrumentu nie dłużej niż przez 3 miesiące, chyba że Rada Ministrów przedłuży ten okres. Nie można także zapominać, że pomoc może być przyznana jedynie tym podmiotom, które nie uzyskały pomocy w odniesieniu do tych samych pracowników w zakresie takich samych tytułów wypłat na rzecz ochrony miejsc pracy.
Czytaj: Tarcza 3 - Sejm uchwalił kolejny pakiet antykryzysowy>>
Sprawdź w LEX: Czy pracodawca może ubiegać się o dofinansowanie z FGŚP na pracownika, który jest w okresie wypowiedzenia? >
Dofinasowanie kosztów wynagrodzeń
Drugim, alternatywnym rozwiązaniem w stosunku do mechanizmów wsparcia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, z którego mogą skorzystać przedsiębiorcy jest możliwość złożenia wniosku o dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenie społeczne w przypadku spadku obrotów w następstwie wystąpienia COVID-19 do powiatowego urzędu pracy. Programy te, pomimo dość zbieżnego przeznaczenia środków pochodzących z dofinansowania istotnie się różnią a co więcej, nie można skorzystać z obu tych instrumentów na finansowanie tej części kosztów, które zostały lub zostaną sfinansowane ze środków publicznych. O wsparcie na sfinansowanie części wynagrodzeń pracowników oraz składek na ubezpieczenie społeczne od tych wynagrodzeń może wnosić każdy przedsiębiorca bez względu na wielkość, który odnotował spadek obrotów w następstwie wystąpienia COVID-19. Jednakże w tym przypadku, co może być mylące, spadek obrotów liczony jest odmiennie, niż w przypadku wsparcia udzielanego przez wojewódzkie urzędy pracy.
Sprawdź również książkę: Zarządzanie ludźmi i pracą w sytuacji kryzysowej związanej z COVID-19 ebook >>
Zgodnie z art. 15zzb ustawy COVID-19 aby móc określić wartość dofinansowania należy porównać dwa kolejne miesiące przypadające po 1 stycznia 2020r. do analogicznego okresu roku poprzedniego. Jedynie przedsiębiorca, który odnotował spadek obrotów gospodarczych w wysokości co najmniej 30% może starać się o dofinansowanie, którego ostateczna wysokość zależeć będzie od rozmiaru odnotowanego spadku obrotów. Dofinansowanie może być przyznane w wysokości nie przekraczającej kwoty stanowiącej sumę 50% wynagrodzenia poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli spadek obrotów wyniósł co najmniej 80% wówczas może to być nie więcej niż 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Zobacz w LEX: Kalkulatory pomocy w ramach tarczy antykryzysowej >
Należy podkreślić, że przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z tego instrumentu także nie dłużej niż przez 3 miesiące, chyba że Rada Ministrów przedłuży ten okres. Istotną różnicą pomiędzy omawianymi mechanizmami jest to, że w przypadku wnioskowania o dofinansowanie do powiatowego urzędu pracy, pracodawca nie składa porozumienia z pracownikami. Dodatkowo trzeba wiedzieć, że wniosek o dofinansowanie przedsiębiorca składa do powiatowego urzędu pracy w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia naboru wniosków.
Sprawdź w LEX: Jak obliczyć wynagrodzenie pracownika, jeśli przestój ekonomiczny nie obejmuje pełnego miesiąca kalendarzowego? >
Specjalna oferta dla małych firm
Dwa inne rozwiązania dostępne w ramach programu wsparcia kierowane są jedynie do najmniejszych podmiotów zatrudniających do 10 pracowników, w tym samozatrudnionych. Obejmują one możliwość wnioskowania o udzielenie niskooprocentowanej pożyczki ze środków Funduszu Pracy w wysokości 5 000zł oraz możliwość dofinansowania kosztów prowadzenia działalności przez samozatrudnionych. O pożyczkę mogą wnioskować mikroprzedsiębiorcy, o których mowa a art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 marca 2018r. – Prawo przedsiębiorców, w tym także ci, którzy nie zatrudniają pracowników. Z kolei na dofinansowanie kosztów prowadzenia działalności przez samozatrudnionych, o którym mowa w art. 15 zzc ustawy COVID-19, mogą ubiegać się tylko osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i nie zatrudniające pracowników.
Warto odnotować, że pożyczka podlegać będzie umorzeniu, na wniosek mikroprzedsiębiorcy, pod warunkiem, że mikroprzedsiębiorca będzie prowadził działalność gospodarczą przez okres 3 miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. Dofinansowanie do kosztów prowadzenia działalności oraz przyznanie świadczenia postojowego może być udzielone osobom prowadzącym działalność gospodarczą i nie zatrudniającym pracowników (pominięto w artykule celem uproszczenia możliwość ubiegania się o świadczenie postojowe przez osoby wykonujące umowy agencyjne, zlecenia lub inne umowy o świadczenie usług). Zgodnie z art. 15 zzc ustawy COVID-19 starosta może, na podstawie umowy, przyznać przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną niezatrudniającemu pracowników, dofinansowanie części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej w następstwie wystąpienia COVID-19.
Spadek obrotów gospodarczych należy określić poprzez porównanie dwóch kolejnych miesięcy przypadających po 1 stycznia 2020 r. do analogicznego okresu roku poprzedniego. Jedynie przedsiębiorca, który odnotował spadek obrotów gospodarczych w wysokości co najmniej 30% może starać się o dofinansowanie, którego wysokość zależy od poziomu spadku obrotów. Jeśli spadek obrotów wyniósł co najmniej 30% wysokość dofinansowania wyniesie 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku gdy spadek wyniósł co najmniej 80% świadczenie będzie przyznane w wysokości 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dofinansowanie przyznawane jest na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, przy czym Rada Ministrów może przedłużyć ten okres. O przyznanie pożyczki, jak i o udzielenie dofinansowania kosztów prowadzenia działalności należy złożyć wniosek do powiatowego urzędu pracy.
Świadczenie postojowe z ZUS
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą przed dniem 1 lutego 2020 r. może ubiegać się także o przyznanie świadczenia postojowego wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jeśli w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności gospodarczej. Świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie więcej niż trzykrotnie. Instrument ten będzie dostępny dla tych samozatrudnionych, którzy nie zawiesili działalności a ich przychód uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy w stosunku do przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku albo osoba prowadząca działalność gospodarczą zawiesiła jej prowadzenie po dniu 31 stycznia 2020r. Z kolei ustawa wyłącza możliwość ubiegania się o świadczenie postojowe przez przedsiębiorców rozliczających się w formie karty podatkowej lub korzystający ze zwolnienia VAT.
Czytaj w LEX: Tarcza Antykryzysowa - ochrona firm i pracowników przed skutkami epidemii koronawirusa >
Tarcza finansowa dopiero powstaje
Zupełnie odrębną grupę rozwiązań skierowanych do przedsiębiorców stanowią rozwiązania finansowe oferowane w ramach tzw. tarczy finansowej. Zgodnie z ustawą z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-S oraz po zmianach wprowadzonych nowelizacją z 30 kwietnia br. celem oferowanego wsparcia jest przeciwdziałanie skutkom gospodarczym COVID-19 poprzez zapewnienie przedsiębiorcom płynności finansowej przez okres trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz przez okres 12 miesięcy następujących po odwołaniu tego stanu, do czasu ustania negatywnych skutków ekonomicznych.
Czytaj: Tarcza 3 - Sejm uchwalił kolejny pakiet antykryzysowy>>
Wsparcie może być przyznane w szczególności w formie pożyczek, gwarancji lub poręczenia oraz leasingu. Na próżno jednak szukać w ustawie wskazania bardziej precyzyjnych zapisów odnoszących się do tego, kto i na jakich zasadach może uzyskać wsparcie. Z informacji dostępnych na stronach internetowych wymienionych instytucji wynika, że prace nad uruchomieniem programów trwają i brak jest jeszcze możliwości wnioskowania o poszczególne finansowanie.
Na pierwszy rzut oka widać, że z rozwiązań oferowanych przez Agencję Rozwoju Przemysłu będą mogły skorzystać jedynie małe i średnie przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność nie krócej niż przez 12 miesięcy, prowadzą pełną księgowość a przychody za ostatni okres obrachunkowych nie były niższe niż 4 mln zł. Dodatkowo, przedsiębiorstwa te miały dodatnie wyniki EBITDA oraz dodatni wynik finansowy netto. Oznacza to, że cała grupa przedsiębiorstw nie będzie mogła ubiegać się o wsparcie finansowe oferowane przez ARP, przy czym, co trzeba zaznaczyć, brak ostatecznych formularzy wniosków czy regulaminów. Ponadto, ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-S wymienia ARP jako instytucję oferującą wsparcie jednakże zupełnie pomija przesłanki przedmiotowe jakie musi spełniać przedsiębiorca aby ubiegać się o finansowanie. Jednocześnie ustawa z 16 kwietnia 2020 r. wskazuje że ma ona zastosowanie do wszystkich przedsiębiorców prowadzących działalność w Polsce.
Sprawdź w LEX: Czy można obniżyć wynagrodzenie pozostawiając wymiar czasu pracy bez zmian, jeżeli chce się skorzystać z tarczy antykryzysowej? >
Obowiązek prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej powoduje skądinąd dalsze wątpliwości interpretacyjne co do podmiotowego zastosowania tejże ustawy. Może zatem budzić wątpliwości skąd wynikają opisane na stronach ARP kryteria, po spełnieniu których możliwe jest wnioskowanie o finansowanie. Ustawy antykryzysowe nie wprowadzają takich kryteriów. Ostrożnie można założyć, że oferowane przez ARP rozwiązania, o których mowa w ustawie z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-S uzupełniają raczej katalog rozwiązań oferowanych przez ustawę COVID-19, niż stanowią odrębny pakiet pomocowy, dość dodać, niedostatecznie precyzyjny i nieodpowiadający do końca realnym potrzebom przedsiębiorców. Niejasnym pozostaje także czemu to właśnie Agencja Rozwoju Przemysłu została wskazana jako instytucja udzielająca wsparcia w rozumieniu ustawy z 16 kwietnia, skoro to Polski Fundusz Rozwoju został wyposażony w instrumenty pozwalające realizować pomoc rządową. A stało się to za sprawą ustawy z dnia 31 marca 2020r. o zmianie ustawy o systemie instytucji rozwoju.
Osobnej uwagi wymagać będzie Program „Tarcza Finansowa PFR”, który jest w chwili obecnej w trakcie wdrożenia. W przypadku mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorstw wnioskowanie o udzielenie wsparcia będzie odbywało się poprzez systemy bankowości elektronicznej. Duże podmioty będą wnioskować o wsparcie za pomocą specjalnego formularza zgłoszeniowego. Za pośrednictwem strony internetowej PFR można złożyć wstępny wniosek o finansowanie. Elementy wspólne występujące w tarczy finansowej PFR w zakresie warunków jakie musi spełniać przedsiębiorca obejmują przede wszystkim odnotowanie spadku obrotów gospodarczych o co najmniej 25% w dowolnym miesiącu po 1 lutego 2020r. w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku. Na marginesie to kolejny, odmienny niż w ustawie COVID-19, sposób ustalania spadku obrotów. O finansowanie będzie mógł się starać przedsiębiorca, wobec którego nie zostało otwarte postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne albo nie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne, beneficjentem rzeczywistym korzystającym ze wsparcia finansowego jest osoba posiadająca rezydencję podatkową na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i rozliczał podatki za ostatnie 2 lata obrotowe (jeżeli dotyczy). Ubiegać się o finansowanie będzie mogło także przedsiębiorstwo, które prowadziło działalność na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz na ten dzień nie zalegało z płatnościami podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku mikroprzedsiębiorców oraz firm sektora MŚP wskazuje się, że wsparcie będzie miało charakter subwencji, której do 75% może, po spełnieniu dodatkowych warunków, zostać umorzone. Program przewiduje pewne odmienności w stosunku do dużych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 pracowników, chcących starać się o wsparcie finansowe.
O tym na ile rozwiązania oferowane w ramach tarczy finansowej PFR spełnią pokładane w nich nadzieje okaże się po uruchomieniu możliwości składania wniosków oraz po wypłacie pierwszych instrumentów.