Niedawno wprowadzona nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego jeszcze dobrze nie okrzepła, a 30 października wpłynął do Sejmu kolejny projekt zmiany - dziś ma się odbyć jego pierwsze czytanie. Tym razem nie chodzi o odświeżenie lub przywrócenie starych rozwiązań, lecz szczególną nowelizację, która polega na wprowadzeniu nowego typu postępowania w sprawach własności przemysłowej oraz sądów do spraw własności intelektualnej. Projektowana nowelizacja jest odpowiedzią na liczne głosy środowiska, które od dawna postulowało stworzenie sądów wyspecjalizowanych w sprawach własności intelektualnej. Zmiana, choć długo oczekiwana, w pewnych obszarach jednak pozostawia pewien niedosyt.
Czytaj: Będą specjalistyczne sądy do ochrony własności intelektualnej>>
Jak jest, jak będzie
Obecnie funkcjonuje już wyspecjalizowany sąd w postaci XXII Wydziału Znaków Unijnych i Wzorów Wspólnotowych Sądu Okręgowego w Warszawie, który jest wyłącznie właściwy dla sporów dotyczących praw z rejestracji znaków towarowych i wzorów przemysłowych zarejestrowanych przez Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej. Zgodnie z przepisami unijnymi, Polska jest zobowiązana do powołania możliwie małej liczby sądów właściwych do tych spraw. Pozostałe sprawy dotyczące chociażby praw autorskich, znaków towarowych i wzorów przemysłowych zarejestrowanych przez Urząd Patentowy RP i patentów są rozstrzygane zgodnie z zasadami ogólnymi kpc przez wydziały gospodarcze sądów okręgowych.
Projektowana nowelizacja zmieni ten obraz. Planuje się stworzenie czterech wydziałów w sądach okręgowych (Warszawa, Gdańsk, Katowice, Poznań) oraz dwóch w sądach apelacyjnych (Katowice, Warszawa). W uzasadnieniu do projektu mowa też o Lublinie. Każdy z wydziałów będzie wyłącznie właściwy w zakresie spraw własności intelektualnej, w tym będzie rozstrzygał także spory dotyczące znaków unijnych i wzorów wspólnotowych. Zwraca uwagę uzasadnienie zwiększenia ilości sądów do praw unijnych. Ma to zmobilizować sędziów do zapoznania się z orzecznictwem sądów Unii Europejskiej z zakresu własności intelektualnej i przez to stosowanie go również w stosunku do krajowych przedmiotów własności intelektualnej.
Czytaj w LEX: Koszty sądowe – najistotniejsze zagadnienia po zmianach z lipca 2019 r. >
Szczególne sprawy tylko w Warszawie
W szczególny sposób zostały potraktowane sprawy w zakresu rozwiązań technicznych tj. programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym. Dla nich będzie właściwy wyłącznie Sąd Okręgowy w Warszawie. Z uwagi na względnie nieliczną liczbę spraw z tego zakresu i ich wysoki poziom złożoności takie rozwiązanie jest zasadne. Dużo dyskusji wzbudza jednak skład tych sądów i ewentualne uzupełnienie ich o osoby z technicznym wykształceniem w charakterze ławników.
Do spraw własności intelektualnej zaliczono sprawy o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również sprawy dotyczące wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych. Ponadto są także sprawy o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Katalog jest zatem bardzo szeroki.
Zobacz procedury w LEX:
- Ustalenie planu rozprawy i zatwierdzenie planu rozprawy >
- Postępowanie w razie wniesienia pisma niebędącego pozwem >
- Zarządzenie doręczenia odpisu pozwu >
Jako zbędne można zatem uznać dodatkowe wskazanie jako przykładów spraw własności intelektualnej spraw o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, oraz spraw o ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą. Dobra osobiste są dobrami niematerialnymi, a więc sprawy ich dotyczące będą sprawami własności intelektualnej bez względu na okoliczności ich wykorzystania w reklamie lub działalności naukowej.
Przymus adwokacki przy sporach o ponad 20 tysięcy złotych
Projekt zakłada wprowadzenie odrębnego postępowania w sprawach własności intelektualnej. Jedną z odrębności tych sprawa jest wprowadzenie przymusu adwokackiego, jeżeli wartość przedmiotu sporu przekracza 20 000 zł. Ograniczenie to wydaje się sztuczne, gdyż często w tego typu sprawach strony nie dochodzą roszczeń pieniężnych, a precyzyjne ustalenie wartości chociażby najbardziej powszechnie stosowanego roszczenia o zaniechanie naruszania znaku towarowego jest bardzo złożoną kwestią. Wprawdzie zgodnie z projektem sąd może dokonać oceny wartości przedmiotu sporu na postawie rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, ale to praktyka pokaże w jaki sposób sądy będą rozstrzygały ten problem. Wydaje się, że w praktyce wskazanie wartości przedmiotu sporu przez strony będzie satysfakcjonujące.
Czytaj także: Jest szansa na lepszą ochronę własności intelektualnej>>
Zabezpieczenie w nowym wydaniu
Cechą charakterystyczną komentowanego projektu jest zaoferowanie uprawnionym szerokiego wachlarza środków służących zabezpieczeniu lub uzyskaniu dowodów. Pierwszym z nich jest wniosek o zabezpieczenie dowodów. Jest to od dawna znana instytucja, zgodnie z omawianym projektem w sprawach własności intelektualnej uzyska nową treść. Żądanie zabezpieczenia środka dowodowego można skierować do osoby, w tym pozwanego, w której władaniu znajduje się środek dowodowy, lub która może umożliwić jego zabezpieczenie. Zabezpieczenia można dokonać przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Zabezpieczenia będzie można udzielić uprawnionemu, który uprawdopodobnił swoje roszczenie, jak również interes prawny w zabezpieczeniu. Co istotne interes prawny w zabezpieczeniu istnieje, gdy brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, jak również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego lub opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub zbytnio utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy. Interes prawny jest zatem bardzo szeroko rozumiany. Warto odnotować, że projekt zakłada rozbudowane zabezpieczenia mające na celu ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa obowiązanego. Sąd będzie mógł chociażby określić zakres w jakim informacje zostaną ujawnione i sposób ich wykorzystania. Stanowi to odpowiedź na ryzyko nadużycia wniosku o zabezpieczenie dowodów w celu pozyskania wrażliwych dla konkurenta informacji.
Czytaj w LEX: Koszty sądowe – najistotniejsze zagadnienia po zmianach z lipca 2019 r. >
Z kolei wniosek o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego może wnieść powód, który uprawdopodobnił swoje roszczenie, i żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje, w szczególności dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe, służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów. Istotne jest, że pozwany uchylając się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszczający się zniszczenia takiego środka, naraża się na poważne konsekwencje. Sąd może bowiem uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego dowodu. Ponadto może obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania, w całości lub części, niezależnie od wyniku sprawy.
Roszczenie informacyjne
Projekt zakłada również uregulowanie tzw. roszczenia informacyjnego, znanego już z prawa własności przemysłowej. Zgodnie z nowelizacją, na wniosek uprawnionego, który wykazał wiarygodne okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji, wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia. Projektodawca proponuje, aby takie żądanie mogło zostać skierowane do takich osób jeżeli ze stopnia ich zaangażowania w działania związane z naruszeniem wynika, że osoby te faktycznie prowadziły działalność gospodarczą związaną z naruszeniem. Ma o tym świadczyć liczba posiadanych towarów, świadczonych usług lub osoba ta ma zostać wskazana jako wytwórca lub uczestnik procesu wprowadzenia do obrotu takich towarów, odbiorca takich usług lub podmiot, który je świadczy.
Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >
Powództwa szczególne
Ostania grupa przepisów regulujących postępowanie w sprawach własności intelektualnej, na które warto zwrócić uwagę to powództwa szczególne. Pierwsze z nich to powództwo wzajemne w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego, które obejmuje żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Zmiana ta rozwiązuje istotny problem praktyczny polegający na konieczności wszczynania odrębnego postępowania przed Urzędem Patentowym w przypadku, gdy pozwany kwestionował ważność prawa na którym jest oparty pozew. W praktyce sprawa przed sądem toczyła się niezależnie od postępowania przez Urzędem, a wyrok mógł zapaść wcześniej niż prawomocna decyzja. Niestety wydaje się, że projektodawca zatrzymał się w pół kroku i nie rozszerzył stosowania tej instytucji na prawa o charakterze technicznym.
Czytaj w LEX: Zmiany w uzasadnianiu orzeczeń po nowelizacji KPC >
Kolejnym postępowaniem odrębnym jest powództwo o ustalenie, które w sprawach własności intelektualnej nabrało nowej treści. Zgodnie z projektem powód może wystąpić z powództwem o ustalenie, że podjęte lub zamierzone przez niego określone czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Interes prawny w wytoczeniu powództwa, będzie istniał, gdy pozwany uzna czynności objęte powództwem za naruszenie jego prawa, lub też nie potwierdzi w należycie wyznaczonym przez powoda terminie, że czynności, których dotyczy powództwo, nie stanowią naruszenia tego prawa.
Czytaj w LEX: Nadużycie prawa procesowego – nowa instytucja w związku z nowelizacją KPC >
Omawiana nowelizacja jest zatem niewątpliwie krokiem w dobrym kierunku. Można jednak dostrzec, że w paru miejscach projektodawca mógł pójść dalej. Interesującą kwestią jest, jak sprawy w sprawach własności intelektualnej będą funkcjonowały w ramach nowego postępowania gospodarczego, a zwłaszcza w kontekście braku możliwości zmiany powództwa i dynamicznego charakteru postępowania dowodowego w tego typu sprawach. Wydaje się, że również to zagadnienie powinno zostać dokładniej rozważone przez projektodawcę.
Dr Krystian Maciaszek, radca prawny i rzecznik patentowy z warszawskiej praktyki własności intelektualnej i nowych technologii DLA Piper.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.