Zmiany dotyczą przede wszystkim dwóch ustaw: o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o kształtowaniu ustroju rolnego. Zmodyfikowane zostały również zasady zasiedzenia, dotyczące nieruchomości rolnej.
Czytaj też: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa zablokuje na dwa miesiące transakcje M&A >>
Szerszy katalog, większa swoboda
Nowelizacja dość znacząco poszerza katalog nieruchomości rolnych wyłączonych spod działania podstawowej zasady gospodarowania nieruchomościami rolnymi. Stosowanie przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w stosunku do nieruchomości rolnych nie obejmie nieruchomości, w których powierzchnia użytków rolnych jest mniejsza niż 0,3 ha. Oznacza to, że obrót prywatną ziemią rolną co do zasady będzie łatwiejszy i zostanie odciążony od niektórych formalności. Z kolei Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa zyska prawo pierwokupu udziałów i akcji spółek dominujących, posiadających udziały lub akcje w spółkach będących właścicielami nieruchomości rolnych. Ta ostatnia zmiana była oceniana przez prawników jako kontrowersyjna – wskazywano m.in. na fakt, że wpłynie to na wydłużanie finalizowania części transakcji, które podlegają pod nowe przepisy.
Jedna z wchodzących w życie zmian dotyczy przesłanek zasiedzenia z kodeksu cywilnego. Wykreślona zostaje ta część przepisu, która zakładała, że nabyć nieruchomość rolną przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny, jeżeli powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha użytków rolnych.
Czytaj też: Sejm "luzuje" obrót ziemią rolną, rewolucji jednak nie będzie >>
Koniec fundacji rodzinnych? Sejm zabiera swobodny obrót ziemią rolną >>
Nie dla fundacji rodzinnej gospodarstwo rolne
Największe kontrowersje związane z nowymi przepisami wzbudziło to, że z korzystnych ułatwień dotyczących obrotu prywatną ziemią rolną nie skorzystają już fundacje rodzinne. Na mocy nowelizacji ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego usunięto przepisy wyłączające ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi powyżej 1 ha w odniesieniu do fundacji rodzinnych, ich fundatorów i beneficjentów będących osobami bliskimi fundatora.
Zobacz procedurę w LEX: Powstanie fundacji rodzinnej >
- Jeżeli głównym celem powołania fundacji rodzinnej była chęć przeniesienia własności nieruchomości rolnych poza obowiązkami wynikającymi z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, to po wejściu w życie przepisów w życie ta możliwość zostanie zamknięta, ponieważ nowelizacja uchyla przepisy, które zostały dodane przez art. 136 pkt 3 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. Do czasu wejścia w życie nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, fundacje rodzinne mogły obracać gruntami rolnymi bez spełnienia wymagań, które musiały spełniać podmioty niebędące rolnikami indywidualnymi. Warto pamiętać, że ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego w art. 2a wskazuje, że nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej; oraz, że powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z powierzchnią nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać powierzchni 300 ha użytków rolnych – wskazuje Piotr Włodawiec, radca prawny, wspólnik w Kancelarii PROKURENT.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie fundacji rodzinnej, od założenia do wykreślenia z rejestru >
Spadek zainteresowania fundacją jest możliwy
W kontekście fundacji rodzinnych zmiany krytycznie ocenia także Piotr Aleksiejuk, radca prawny w kancelarii Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy.
- Poza zaostrzeniem przepisów dotyczących możliwości zbywania nieruchomości oraz obowiązkiem zawiadamiania Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa o każdorazowym rozporządzeniu nieruchomością rolną i uzyskiwaniu uprzedniej zgody na jej obrót, niniejsze zmiany podważają zaufanie przedstawicieli firm rodzinnych i ich doradców do przedstawicieli władzy wykonawczej - wskazuje prawnik.
Podkreśla również, że jest to jeden z niewielu aktów prawnych, w przypadku którego przeprowadzono rzetelne konsultacje i wsłuchano się w głosy środowiska biznesowego i prawniczego. A teraz jest zmieniany już po czterech miesiącach od momentu, gdy zaczął obowiązywać, i to zdecydowanie na niekorzyść.
- Nowelizacja uchylająca całkowicie wprowadzone raptem parę miesięcy wcześniej przepisy ustawy o fundacji rodzinnej, które zezwalały na swobodny obrót ziemią rolną w obrębie fundacji rodzinnej i jej beneficjentów jest kompromitacją merytoryczną, jak i wizerunkową. Instytucja fundacji rodzinnej ma być bezpieczną przystanią dla wypracowanego przez pokolenia rodzinnego majątku i stanowić remedium na sukcesję, jednakże planowane zmiany mogą spowodować spadek zainteresowania instytucją fundacji rodzinnej, lub też spowodują, iż wiele potencjalnych fundatorów może podjąć decyzję o odroczeniu jej powołania - ocenia mec. Aleksiejuk.
Sprawdź w LEX:
W jaki sposób fundacja rodzinna powinna określić wartość początkową uzyskanej nieruchomości? >
Czy wnoszenie mienia do fundacji rodzinnej podlega opodatkowaniu VAT? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
