Mediacje - z łac. mediare  „być w środku, pośredniczyć”, od medius „środkowy, bezstronny” – to metoda rozwiązywania sporów, w której trzecia osoba pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określaniu interesów oraz dojściu do wspólnie akceptowalnego porozumienia. Dobrowolna, poufna i pozbawiona formalności. Mediacja staje się coraz powszechniejszą metodą rozstrzygania sporów. 

Czytaj również: Mediacje w Polsce zbyt rzadko wykorzystywane >>

Coraz więcej ustaw odsyła do mediacji

Kiedy w połowie lat dziewięćdziesiątych pojęcie mediacji na nowo wprowadzono do polskiego systemu wymiaru sprawiedliwości, tę metodę wspierania w rozwiązywania konfliktów znała zaledwie grupa ludzi. Po 22 latach od pierwszej kodyfikacji mediacji w 1997 r. w Kodeksie postępowania karnego instytucja ta znajduje swoje prawne umocowania w: ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich (2001), Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, Kodeksie pracy (2005), Kodeksie postępowania administracyjnego (2018). Jedynie mediacja po wyroku jest instytucją wciąż nieuregulowaną formalnie w Kodeksie karnym wykonawczym, a treść art. 162 § 1 k.k.w. nawiązuje do zagadnienia mediacji i tworzy jej regulację szczątkową. Mediacja znajduje swoje uregulowania również w innych ustawach m.in. ustawa o sporach zbiorowych (1991),  mediacje przy Sądzie Polubownym Komisji Nadzoru Finansowego (2008), Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (2015), Ustawa o Inspekcji Handlowej (2017), Ustawa o izbach lekarskich (2018), Konstytucja dla Nauki (2018), Ustawa o podstawie programowej dla przedszkoli (2018) i szkół (2016). Wiele instytucji, firm, organizacji korzysta z mediacji przedsądowej w kontaktach b2b, a także coraz częściej z mediacji pracowniczych zarówno prowadzonych przez zewnętrznych mediatorów, jak i mediatorów wewnętrznych. Instytucja mediacji została wprowadzana do procedur antymobbingowych i jest w tej dziedzinie skutecznie stosowana. Powyższy przegląd i wskazanie ustawowych zapisów dotyczących mediacji pokazuje, że jest ona stosowana w Polsce w coraz większym zakresie. Potrzeba też profesjonalistów, którzy podejmą się rozwiązywania sporów poprzez mediację.

 


 

Ważne jest doświadczenie zawodowe i życiowe

Zawód mediatora jest zawodem interdyscyplinarnym – wymaga kompetencji społecznych, profesjonalnej wiedzy prawniczej i umiejętności ich wykorzystania w praktyce. Taka synergia i kompleksowe podejście daje podstawy do prowadzenia profesjonalnej mediacji. Wiedza mediacyjna to znajomość nauk społecznych (psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji), wiedza prawnicza, ale przede wszystkim procedury i techniki mediacyjne . Są one niezbędne, nawet jeśli mediator ma naturalne zdolności wspierania ludzi w rozwiązywaniu konfliktów. Stosowanie technik i procedur mediacyjnych oznacza, że mediator robi to świadomie i można mieć pewność, że zachowa się adekwatnie do sytuacji, w sposób nienaruszający dobra drugiego człowieka. Często granica pomiędzy rozstrzyganiem a rozwiązywaniem jest bardzo łatwa do przekroczenia. Wiedza mediacyjna daje mediatorowi szansę, że jej nie przekroczy. W mediacjach cywilnych, gospodarczych bardzo istotna jest też przynajmniej podstawowa wiedza dotycząca zagadnień, których dana mediacja dotyczy, np. obszaru budownictwa, rynków finansowych, ubezpieczeń itp. Równie ważne jest  doświadczenie życiowe – zawód mediatora z reguły jest tzw. drugim zawodem. Pewien bagaż własnych doświadczeń życiowych, wiedza i umiejętność postrzegania życia w różnych barwach  pomaga mu zachować „ludzki” charakter mediacji, o którym mówi Martin Wright (brytyjski mediator, ekspert Rady Europy ds. mediacji).

Na emocje nie ma miejsca

Nie należy zapominać o bardzo istotnym punkcie w pracy mediatora, jakim jest jego osobowość – mediator przede wszystkim powinien dbać o dobro klienta, umieć postrzegać jego oczami, a nie oczami mediatora, dlatego tak ważny jest rozwój własny mediatora. Nie tylko stałe doskonalenie technik mediacyjnych, procedur mediacji, ale też poprzez własny ogólny rozwój, także w dążeniu do umiejętności zachowania bezstronności i neutralności wobec przedmiotu sporu. Nie jest sztuką zamienić się w bezdusznego robota i odbierać wszystkich ludzi jednakowo, sztuką jest uświadomienie sobie swoich uczuć, emocji i umiejętność pełnego ich kontrolowania w trakcie mediacji. Bardzo ważna jest samoświadomość, poznanie siebie, swoich zachowań w różnych sytuacjach życiowych. Chodzi o to, aby mediator nie reagował wyłącznie na podstawie swoich emocji, a sięgał po ten zasób wiedzy mediacyjnej, która nie pozwoli mu przekroczyć granicy pomiędzy rozstrzyganiem a rozwiązywaniem sporu. Zawód mediatora to także podnoszenie takich kompetencji społecznych, które są przydatne w różnych obszarach życia zawodowego i prywatnego. Umiejętności diagnozowania konfliktów, otwartej komunikacji i stosowanie technik mediacyjnych mogą poprawić jakość naszego życia i współpracę z innymi ludźmi.

 

Magdalena Grudziecka jest wiceprezesem Zarządu Głównego Polskiego Centrum Mediacji, mediatorem w PCM i przy Komisji Nadzoru Finansowego, wykładowcą studiów podyplomowych Mediacje rodzinne i karne oraz Negocjacje i mediacje biznesowe realizowanych w Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.

Jerzy Książek jest prezesem Zarządu Głównego Polskiego Centrum Mediacji,  mediator w PCM oraz przy Komisji Nadzoru Finansowego, superwizorem mediacji, wykładowcą studiów podyplomowych: Mediacje rodzinne i karne oraz Negocjacje i mediacje biznesowe realizowanych w Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.