Rzecznik MŚP działa na podstawie ustawy z 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców. Zgodnie z ustawą, stoi on na straży praw mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców, w szczególności poszanowania zasady wolności działalności gospodarczej, pogłębiania zaufania przedsiębiorców do władzy publicznej, bezstronności i równego traktowania, zrównoważonego rozwoju oraz zasady uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów przedsiębiorców. Przy tym należy mieć na względzie, że pod pojęciem „przedsiębiorcy” na gruncie ustawy rozumie się mikroprzedsiębiorcę, małego oraz średniego przedsiębiorcę.
Do zadań Rzecznika należy m.in. opiniowanie projektów aktów normatywnych, prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej, współpraca z organizacjami przedsiębiorców oraz pomoc w organizacji mediacji między przedsiębiorcami a organami administracji publicznej. Faktycznie jednak te zadania w ograniczonym stopniu przekładają się na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Z punktu widzenia konkretnego przedsiębiorcy kluczowe są jednak uprawnienia Rzecznika określone w art. 9 ustawy.
Czytaj też: Konstytucja Biznesu: Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców >>>
Działania w zakresie ochrony praw przedsiębiorców
Instrumenty wymienione w przytoczonym przepisie mogą być wykorzystywane przez rzecznika, o ile służą one ochronie praw przedsiębiorców. W tym celu rzecznik może występować do właściwych organów z wnioskami o zmiany legislacyjne w sprawach dotyczących działalności gospodarczej oraz o wydanie objaśnień prawnych co do przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej.
Rzecznik jest także uprawniony do wystąpienia do Sądu Najwyższego z wnioskiem o przedstawienie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia w poszerzonym składzie. Analogicznie rzecznik może wystąpić do Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.
Ustawodawca przyznał także rzecznikowi kompetencję do informowania właściwych organów o dostrzeżonych barierach i utrudnieniach w zakresie wykonywania działalności gospodarczej w Polsce. Korzystając z tych uprawnień rzecznik MŚP może wpływać na stanowienie i stosowanie prawa w Polsce.
Udział w postępowaniach administracyjnych i sądowych
Co jednak niektórych przedsiębiorców może interesować bardziej, rzecznik może także podejmować działania w konkretnych postępowaniach. Po pierwsze, rzecznikowi przysługuje uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego oraz do złożenia skargi i skargi kasacyjnej do sądu administracyjnego. Rzecznik może również uczestniczyć w postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych na prawach przysługujących prokuratorowi. W sprawach, w których prawa przedsiębiorcy są zagrożone, warto rozważyć włączenie rzecznika do postępowania. Szczególnie dla organu administracji udział rzecznika w sprawie może mieć wymiar dyscyplinujący.
Szczególnego rodzaju uprawnieniem przysługującym rzecznikowi jest wniesienie skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego. Jest to swego rodzaju ostatnia deska ratunku dla strony, wobec której zapadło prawomocne orzeczenie sądu, które nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Mniej istotną z praktycznego punktu widzenia, ale wartą wspomnienia, jest ponadto kompetencja rzecznika do żądania wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa wszczynane z urzędu.
Jak można uzyskać pomoc?
Rzecznik podejmuje działania w ramach przysługujących mu kompetencji z urzędu lub na wniosek. Uprawnione do złożenia takiego wniosku są organizacje przedsiębiorców oraz poszczególni przedsiębiorcy, przy czym należy pamiętać, że chodzi tu wyłącznie o mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Zatem przedsiębiorca zainteresowany wsparciem rzecznika powinien zwrócić się do niego z wnioskiem, uzasadniającym podjęcie działań mieszczących się w zakresie jego kompetencji.
Co ważne, pomimo dość krótkiego okresu funkcjonowania, rzecznik osiągnął już pewne sukcesy w sprawach indywidualnych przedsiębiorców. Jego działania przyczyniły się także do zmiany praktyki stosowania prawa. Przykładowo rzecznik wykazał się aktywnością w walce z praktyką fiskusa polegającą na instrumentalnym wszczynaniu postępowań karnoskarbowych, w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. To na jego wniosek NSA wydał przełomową uchwałę z 24 maja 2021 r. (sygn. I FPS 1/21), która otworzyła podatnikom drogę do skutecznego kwestionowania bezprawnych działań fiskusa w tym zakresie. Rzecznik składał także wnioski o rozpoczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec urzędników dopuszczających się takich praktyk.
Czytaj więcej: Omówienie do uchwały NSA z dnia 24 maja 2021 r., I FPS 1/21 >>>
Można się spodziewać, że z czasem działania rzecznika MŚP będą coraz bardziej profesjonalne i skuteczne. Tym bardziej więc w przypadku, w którym prawa przedsiębiorcy są zagrożone, zwłaszcza działaniami organów administracji publicznej, warto rozważyć skorzystanie ze wsparcia Rzecznika.
Autor: Grzegorz Keler, adwokat, doktor nauk prawnych, associate w Kancelarii SPCG.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.