Definicję pojęcia „obszar kolejowy” zawiera ustawa z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1984 ze zm.). Zgodnie z art. 4 pkt 8 tej ustawy przez „obszar kolejowy” należy rozumieć powierzchnię gruntu określoną działkami ewidencyjnymi, na której znajduje się droga kolejowa, budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do zarządzania, eksploatacji i utrzymania linii kolejowej oraz przewozu osób i rzeczy.

Czytaj też: Usytuowanie budowli i budynków w sąsiedztwie linii kolejowych - kompetencje nadzoru budowlanego >

Z najnowszego orzecznictwa wynika, że „definicja ustawowa obszaru kolejowego" nie pozwala na żadne odstępstwa od ściśle określonego charakteru tego obszaru. Sądy uważają, że w definicji "określono w sposób pozytywny wszelkie obiekty, które mogą się na nim znajdować, co oznacza zakaz sytuowania wszelkich innych, a próby rozszerzenia tego pojęcia nie znajdują uzasadnienia " (wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z: 3 lutego 2010 r., sygn. akt II OSK 249/09 - LEX nr 597510, 7 listopada 2013 r., sygn. akt II OSK 1276/12 - LEX nr 1396123, 23 kwietnia 2020 r., sygn. akt II OSK 1866/19 - LEX nr 3041350).

W praktyce oznacza to, że  sytuowanie na obszarze kolejowym innych niż wymienione w art. 4 pkt 8 ustawy o transporcie kolejowym budynków, budowli i urządzeń jest wykluczone. Dotyczy to takich budowli  jak: tablice i urządzenia reklamowe niezwiązane  z zarządzaniem, eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowej " (wyrok NSA w Warszawie z dn. 24.11.2021 r., II OSK 646/21).

Z kolei do „terenów kolejowych” ustawodawca  zalicza grunty zajęte pod budowle i inne urządzenia przeznaczone do prowadzenia i obsługi ruchu kolejowego, obsługi przewozu osób lub rzeczy, lub ich utrzymania: linie kolejowe, bocznice kolejowe wraz z infrastrukturą stanowiącą ich część, stacje, rampy, magazyny, itp. Nie jest to tym samym katalog zamknięty (sugeruje to użycie przez ustawodawcę zwrotu „itp.”).  

Czytaj też: Bocznica kolejowa jako element infrastruktury kolejowej - czy podlega zwolnieniu z podatku od nieruchomości >

Przepisy prawa budowlanego określające właściwość wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego jako organu pierwszej instancji, powołują jako przesłankę położenie obiektu, czy też wykonywania robót budowlanych na terenie obszaru kolejowego. Skoro sam ustawodawca wprowadza rozróżnienie pojęć „obszar” i „teren” kolejowy, to tym samym, przyjmując oczywiście założenie tzw. racjonalnego ustawodawcy, nie należy ich rozumieć w ten sam sposób.

Czytaj też: Zwolnienia z podatku od nieruchomości dotyczące linii kolejowych >

Przebieg granic obszaru

Z treści definicji „obszaru kolejowego” wynika, że jego istniejącą granicę wyznacza przebieg granic skrajnych działek ewidencyjnych. Dane ewidencyjne działek wchodzących w skład istniejącego obszaru kolejowego dla obszaru planu miejscowego powinien wskazać zarządca infrastruktury kolejowej po otrzymaniu na piśmie zawiadomienia o podjęciu uchwały przez radę gminy o przystąpieniu do sporządzenia planu miejscowego (zgodnie z art. 17 pkt 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym).

Jest to istotne w kontekście art. 53 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym, zgodnie z którym budowle i budynki mogą być usytuowane w odległości nie mniejszej niż 10 m od granicy obszaru kolejowego, z tym że odległość ta od osi skrajnego toru nie może być mniejsza niż 20 m, z zastrzeżeniem ust. 4 (przepisu ust. 2 nie stosuje się do budynków i budowli przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego i utrzymania linii kolejowej oraz do obsługi przewozu osób i rzeczy, w tym do dróg pieszych i rowerowych, oraz do budynków lub budowli istniejących, stanowiących zabytki w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

 

 

Teren kolejowy pojęciem czysto geodezyjnym

Ponadto  „teren kolejowy” to pojęcie stricte geodezyjne, oznaczające użytek gruntowy określonego rodzaju. Ewidencja gruntów i budynków (EGiB), będąca systemem informacyjnym zapewniającym gromadzenie, aktualizację oraz udostępnianie, w sposób jednolity dla kraju, informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz o innych podmiotach władających lub gospodarujących tymi gruntami, budynkami lub lokalami, nie tworzy jednak stanu prawnego, a zapisy w niej zawarte mają jedynie walor informacyjny, nie przesądzający o statusie prawnym określonego terenu.

Rejestr pojazdów kolejowych prowadzony przez eksploatującego - WZÓR DOKUMENTU >

Na gruncie EGiB nie ma odpowiednika instytucji „rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych”, a w praktyce niestety nie zawsze EGiB odzwierciedla aktualny stan prawny nieruchomości. Tym samym często nie można przesądzić, że całość terenu kolejowego znajduje się na obszarze kolejowym, choć oczywiście w założeniu powinien się pokrywać.

Sprawdź też: Jakie uzgodnienie z zarządcą obszaru kolejowego jest wymagane przy budowie studni głębinowej z obudową studzienną? >

Który nadzór jest właściwy: powiatowy czy wojewódzki

Właściwość organów nadzoru budowlanego określa w przypadku powiatowego inspektora nadzoru budowlanego (dalej: PINB) - art. 83 ust. 1 prawa budowlanego, a w przypadku wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego (dalej: WINB) - art. 83 ust. 2 P.b.

Do właściwości WINB jako organu pierwszej instancji należą zadania i kompetencje określone w art. 83 ust. 1, w sprawach, o których mowa w art. 82 ust. 3 i 4, oraz zadania i kompetencje określone w art. 7b ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych.

Utrzymanie w mocy decyzji w przedmiocie rozbiórki obiektu wybudowanego samowolnie - WZÓR DOKUMENTU >

Art. 82 ust. 3 i 4 P.b. zawiera katalog obiektów i robót budowlanych pozostających we właściwości wojewody jako organu administracji architektoniczno – budowlanej pierwszej instancji. Wyliczenie wskazuje m.in. na te obiekty, które usytuowane są (bądź w przypadku robót budowlanych, są prowadzone) na obszarach kolejowych (art. 82 ust. 3 pkt 3a prawa budowlanego).

Co do zasady więc WINB jako organ pierwszej instancji jest właściwy w sprawach obiektów i robót budowlanych usytuowanych na obszarze kolejowym, zaś PINB w sprawach obiektów i robót budowlanych usytuowanych poza tym obszarem. Każdorazowo w ramach czynności wyjaśniających organy nadzoru budowlanego, przestrzegając z urzędu swojej właściwości miejscowej i rzeczowej zgodnie z art. 19 k.p.a., powinny ustalić na podstawie wszelkich możliwych środków dowodowych, przewidzianych w ramach procedury administracyjnej, co jest przedmiotem ich postępowania oraz jakie jest jego położenie.

Autorka: Joanna Maj, radca prawny w Urzędzie Miasta w Sosnowcu

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.