W Ministerstwie Rozwoju i Technologii trwają prace nad kolejnym projektem nowelizacji Prawa budowlanego, która ma wejść w życie w pierwszym kwartale 2023 r. Jej celem jest m.in. przyspieszenie i pełna cyfryzacja procesu inwestycyjno-budowlanego.
Początek cyfryzacji
W lutym 2021 r. nastąpił pierwszy etap cyfryzacji procesu inwestycyjno-budowlanego pozwalający na składanie niektórych wniosków, zawiadomień i oświadczeń w postaci elektronicznej przez portal e-Budownictwo prowadzony przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego pod adresem https://e-budownictwo.gunb.gov.pl/. Jego funkcjonalność rozszerzono od lipca 2021 r. Od 10 sierpnia 2022 r. w nowym rozdziale 7a prawa budowlanego (art. 79a-79k) uregulowano funkcjonowanie portalu e-Budownictwo a dodatkowo w art. 30 ust. 4d pkt 2 i art. 30 ust. 4f Prawa budowlanego dokonywanie zgłoszeń budowy lub wykonywania innych robót budowlanych w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem tego portalu.
Od 1 sierpnia 2022 r. obowiązują przepisy dotyczące Centralnego Rejestru Osób Posiadających Uprawnienia Budowlane (systemu e-CRUB) a odpowiednio od 1 i 27 stycznia 2023 r. wejdą w życie regulacje wprowadzające Cyfrową Książkę Obiektu Budowlanego (system c-KOB) oraz system Elektronicznego Dziennika Budowy (system EDB) zastępujące te dokumenty w postaci papierowej.
Dalsza cyfryzacja
W Ministerstwie Rozwoju i Technologii trwają intensywne prace nad kolejną dużą nowelizacją prawa budowlanego, która zgodnie z projektem opublikowanym 16 listopada 2022 r. (dalej: projekt ustawy) przewiduje m.in. przyspieszenie dotychczasowych zmian i całkowitą cyfryzację procesu inwestycyjno-budowlanego. W tym celu zostaną utworzone Baza Projektów Budowlanych oraz System do Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie.
Projekt ustawy zakłada, że od 30 czerwca 2023 r. wejdą w życie przepisy dotyczące cyfryzacji, w tym o składaniu wniosków, zawiadomień i zgłoszeń, wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego. Co istotne, projekt ustawy usunie dotychczasowy przepis umożliwiający założenie książki obiektu budowlanego w postaci papierowej do 31 grudnia 2023 r. Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, który założył książkę obiektu budowlanego w formie papierowej będzie zobligowany do 31 maja 2023 r. do założenia książki obiektu budowlanego w systemie c-KOB, co pierwotnie przewidywano do 31 grudnia 2026 r.
Znacząco zostanie skrócony także termin wydawania dziennika budowy w postaci papierowej. Określono, że będzie to dokonywane do 31 grudnia 2029 r. Projekt ustawy przewiduje, że dziennik budowy w postaci papierowej będzie wydawany do 31 maja 2023 r., z wyjątkiem dziennika budowy dotyczącego: budynków mieszkalnych jednorodzinnych, dla których dokument ten będzie wydawany do 31 maja 2026 r.; robót budowlanych na terenach zamkniętych (dla których nie będzie się prowadzić dziennika budowy).
Skutki cyfryzacji
Wobec dużej ilości spraw a tym samym dokumentów potrzebna jest cyfryzacja procesu inwestycyjno-budowlanego, ale powinna zacząć się od organów administracji architektoniczno-budowlanej (starostów i prezydentów miast na prawach powiatu) i organów nadzoru budowlanego (powiatowych i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego). Tymczasem projekt ustawy przewiduje zniesienie możliwości składania wniosków, zawiadomień i zgłoszeń w postaci papierowej i wprowadzenie obowiązku ich składania w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.
Projekt budowlany będzie sporządzany jedynie w postaci elektronicznej i ma być umieszczany w Bazie Projektów Budowlanych. Projektanci już zastanawiają się czy cyfryzacja nie będzie uławiała kradzieży utworów objętych ochroną prawa autorskiego. Możliwość zamieszczania projektów w ww. bazie tłumaczy się aktualnie istniejącymi barierami w przesyłaniu dużych plików, choć projektanci martwią się czy zostanie wprowadzony górny limit danych, który może być niewystarczający przy dużych i skomplikowanych projektach.
W styczniu 2023 r. weszły w życie przepisy o Cyfrowej Książce Obiektu Budowlanego oraz Elektronicznym Dzienniku Budowy. Przewidziane w projekcie ustawy szybkie tempo wprowadzania dalszych zmian przy braku czasu na należyte testowanie nowych systemów powoduje, że inwestorzy i projektanci mają obawy przed powszechną cyfryzacją procesu budowlanego oraz powstaniem dalszych opóźnień w rozpatrywaniu spraw. Potrzebna jest nie tylko cyfryzacja, ale także wzmocnienie kadrowe, organizacyjne i sprzętowe organów. Na wcześniejszych etapach cyfryzacji zarówno organy jak i użytkownicy portalu e-Budownictwo zgłaszali uwagi co do jego funkcjonowania. Brak należytego wyposażenia urzędów i przeszkolenia kadry prowadzi do niemożliwości prawidłowej weryfikacji wniosków i zgłoszeń wraz z dokumentacją projektową.
Nie podzielam optymizmu ministerstwa, że projekt ustawy nie spowoduje wykluczenia cyfrowego społeczeństwa. Wskazuje się, że pomocy przy składaniu cyfrowych wniosków, zawiadomień i zgłoszeń mają udzielić organy. Przepisy nie przewidują jednak żadnych szczególnych rozwiązań w tym zakresie. Co z tego, że urzędnik pomoże wypełnić cyfrowy formularz skoro składający nie będzie posiadał kwalifikowanego podpisu elektronicznego, podpisu zaufanego albo podpisu osobistego. Dobrym pomysłem byłoby zatem np. wprowadzenie możliwości podpisania wniosku elektronicznie przez urzędnika w zastępstwie strony z jednoczesnym potwierdzeniem jego danych osobowych i zgody na wysyłaną treść. Alternatywnie w ściśle określonych sytuacjach powinna być możliwość złożenia pisma w formie papierowej, które następnie zostanie zeskanowane i wprowadzone przez organ do sytemu cyfrowego. Powstaje oczywiście dalszy problem, jak strony postępowania – osoby wykluczone cyfrowo mają uzyskać dostęp do akt, skoro zakłada się ich całkowitą digitalizację. Na te i inne pytania zapewne będzie musiał odpowiedzieć Sejm i Senat pracując nad projektem ustawy.
Autor: Piotr Jarzyński, prawnik, partner w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy
