Pilotaż odbył się na podstawie rozporządzenia MZ z 2 grudnia 2021 r. w sprawie programu pilotażowego przeglądów lekowych. Przegląd lekowy jest usystematyzowanym wywiadem, przeprowadzanym przez farmaceutę z pacjentem, którego celem jest optymalizacja stosowanej przez pacjenta farmakoterapii. W ramach tej usługi są trzy spotkania z farmaceutą: wywiad z pacjentem, przekazanie przez farmaceutę pacjentowi i lekarzowi rekomendacji - indywidualnego planu opieki farmaceutycznej i informacja zwrotna od pacjenta, co udało mu się wdrożyć z przekazanych rekomendacji. W czasie trwania programu, od 1 czerwca do 30 listopada 2022 r., przeprowadzono 850 przeglądów lekowych w 75 aptekach w Polsce.
Czym jest opieka farmaceutyczna
Jednak przegląd lekowy, bardzo ważny dla pacjenta, który przyjmuje wiele różnych leków, jest tylko jednym z elementów całej opieki farmaceutycznej. Jej składowymi są także:
- prowadzenie konsultacji farmaceutycznych,
- opracowanie indywidualnego planu opieki farmaceutycznej z uwzględnieniem problemów lekowych pacjenta,
- wykonywanie badań diagnostycznych,
- wystawianie recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.
Opiekę farmaceutyczną definiuje art. 4 ust. 2 ustawy o zawodzie farmaceuty z 10 grudnia 2020 r. jako świadczenie zdrowotne udzielane przez farmaceutę i stanowiące dokumentowany proces, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem prowadzącym leczenie pacjenta, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem indywidualnej farmakoterapii.
Pilotaż przeglądu lekowego
Ministerstwo Zdrowia podjęło decyzję, że z całej opieki farmaceutycznej pilotaż będzie dotyczył tylko przeglądu lekowego.
- Choć uczestniczyłam w pracach ministerialnego zespołu ds. opieki farmaceutycznej, nie znane mi są przesłanki, które stały za wyborem przeglądu lekowego jako pierwszego elementu opieki farmaceutycznej. Taką decyzję podjął minister zdrowia - mówi Ewa Krajewska, ówczesna wiceprzewodnicząca zespołu ds. opieki farmaceutycznej przy MZ, były Główny Inspektor Farmaceutyczny (2021-2023) i minister zdrowia (2023).
Jednak, jak zauważa, patrząc na sposób prowadzenia polityki lekowej jedynie przez pryzmat refundacji i kosztów dla płatnika publicznego, prawdopodobne jest, że pilotaż miał służyć potwierdzeniu lub wykluczeniu faktycznej możliwości ograniczenia kosztów płatnika publicznego w zakresie nadmiernie stosowanych leków.
- Potwierdzeniem tej tezy są bardzo ambitne cele postawione w rozporządzeniu Ministra Zdrowia uruchomiającym pilotaż, skupione wyłącznie wokół oceny zjawiska depreskrypcji (rezygnacja z części leków - red.) – mówi Ewa Krajewska. - A przecież przegląd lekowy nie służy tylko depreskrypcji, równie dobrze, prawidłowo wykonany przegląd lekowy, może wiązać się z dodaniem leków przez farmaceutę w porozumieniu z lekarzem - zauważa.
Może o tym świadczyć także rekomendacja prezesa AOTMiT, w której zaznacza, że wyniki przeprowadzonego pilotażu nie potwierdzają redukcji wydatków płatnika publicznego.
Rekomendacje AOTMiT dotyczące opieki farmaceutycznej
W kwietniu 2023 r. MZ zleciło AOTMiT przygotowanie stanowiska w sprawie oceny zasadności zakwalifikowania świadczenia opieki zdrowotnej „Opieka farmaceutyczna” jako świadczenia gwarantowanego. W swojej ocenie, wydanej 11 grudnia 2023 r., Rada Przejrzystości (RP), a później prezes AOTMiT w rekomendacji nie przychyliły się do zakwalifikowania opieki farmaceutycznej jako świadczenia gwarantowanego. Ocena w większości odnosi się do pilotażu przeglądu lekowego, zarzucając mu m.in. brak danych dla znacznego odsetka pacjentów zakwalifikowanych do pilotażu czy też to, że analiza częstości występowania interakcji lekowych (w aneksie do raportu) ograniczona jest do leków refundowanych, tymczasem większość niesteroidowych leków przeciwzapalnych to leki OTC (bez recepty).
Przegląd lekowy elementem opieki farmaceutycznej
Wśród zarzutów wobec pilotażu przeglądu lekowego postawionych przez AOTMiT są też te, że pilotaż nie obejmował wszystkich elementów opieki farmaceutycznej (wystawianie recept przez farmaceutów i diagnostyka) oraz że brak w nim danych umożliwiających określenie stosowania opieki farmaceutycznej jako kosztowo-efektywnej. Jednak pilotaż nie dotyczył całej opieki farmaceutycznej, a jedynie jednego z jej elementów – przeglądu lekowego.
Ewa Krajewska zwraca uwagę, że zasadne w tej sytuacji byłoby przeprowadzenie pilotażu całej opieki farmaceutycznej.
- Dopiero wówczas, po wykonaniu takiego pilotażu powinno nastąpić zlecenie AOTMIT wykonania analiz i rekomendacji dla ministra zdrowia do objęcia, bądź nie, całości świadczeniem gwarantowanym. Tylko dane z pilotażu mają największą moc do celów analitycznych - podkreśla.
Zwraca uwagę, że całość wyników, jakie znamy do tej pory tzn. stanowisko Rady Przejrzystości i rekomendacja prezesa AOTMiT, wskazują, że apteka nie powinna być jedynym miejscem wykonywania opieki farmaceutycznej, ale powinni nią być objęci pacjenci szpitalni i po wypisie ze szpitala oraz pacjenci w domach pomocy społecznej. Pilotaż mógłby pomoc we właściwej organizacji opieki farmaceutycznej.
- Co ważne, cele postawione przed takim pilotażem nie mogą ograniczać się jedynie do oszczędności dla płatnika publicznego na lekach refundowanych. Bowiem opieka farmaceutyczna to głównie optymalizacja farmakoterapii, polegająca na stosowaniu właściwej farmakoterapii w bezpieczny sposób. Korzyści kliniczne są oczywiste, co potwierdzają analizy z przeglądów systematycznych wykonanych przez AOTMiT – mówi Ewa Krajewska.
Czytaj także na Prawo.pl: Farmaceuci biorą przeglądy lekowe we własne ręce
Są też korzyści dla pacjenta
Opinia Rady Przejrzystości AOTMiT zaznacza jednak obok swoich uwag, że za wprowadzeniem opieki farmaceutycznej jako świadczenia gwarantowanego, po wdrożeniu zaproponowanych przez Agencję zmian, przemawiają liczne potencjalne korzyści dla pacjenta oraz kwestie związane z edukowaniem pacjentów w zakresie choroby, jak i stosowanej farmakoterapii.
Dr hab. n. med. prof. UMP Agnieszka Neumann-Podczaska, koordynator Ministerialnego Pilotażu Przeglądów Lekowych z ramienia Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Poznaniu jest otwarta na dalszą współpracę z MZ.
– Jeśli spojrzymy na przegląd lekowy w perspektywie zapewnienia pacjentom wyższych standardów farmakoterapii, walki z niepotrzebną wielolekowością i budowanie współpracy pomiędzy lekarzami i farmaceutami na rzecz optymalizacji leczenia, to nie wyobrażam sobie, żeby ten temat odłożyć. Zapewnia, że realizatorzy programu odniosą się do rekomendacji Prezesa AOTMiT i podejmą dyskusję z podmiotami zaangażowanymi w pilotaż - MZ, NFZ, AOTMiT po to, aby wypracować najbardziej właściwe rozwiązania na przyszłość.
- AOTMiT zauważa również korzyści, jakie przegląd lekowy niesie pacjentom. Uważam zatem, że trzeba rozmawiać konstruktywnie i kontynuować szeroki dialog po to, aby ostatecznie świadczenie to znalazło się w koszyku świadczeń gwarantowanych – podkreśla prof. Neumann-Podczaska.
Czytaj także na Prawo.pl: Prof. Neumann-Podczaska: Pilotaż pokazuje skuteczność przeglądów lekowych
Opieka farmaceutyczna jest świadczeniem zdrowotnym
Jak wskazuje prof. Agnieszka Neumann-Podczaska, w dialog o kształcie opieki farmaceutycznej należy włączyć organizacje pacjenckie, a także szerokie grono interesariuszy rynku farmaceutycznego, w tym samorząd zawodu farmaceuty oraz farmaceutyczne i lekarskie towarzystwa naukowe.
- Warto rozważyć umiejscowienie opieki farmaceutycznej w opiece koordynowanej w POZ. Tutaj benefity byłyby szybko osiągalne i nie trzeba by było pozyskiwać dodatkowego finansowania na ruszenie z opieką farmaceutyczną – mówi Ewa Krajewska. Jej zdaniem nie ma potrzeby udowadniania, że opieka farmaceutyczna jest wartościowa, na co wskazuje jej definicja jako świadczenia zdrowotnego, a więc służącemu dobru pacjenta.
W opublikowanym przez MZ z końcem września ubiegłego roku raporcie: „Polityka Lekowa Państwa 2018-2022” znalazło się m.in. pozytywne podsumowanie pilotażowego programu przeglądów lekowych. Raport wskazuje, że pilotaż przeglądów lekowych pozwolił na zmniejszenie natężenia wielolekowości u 65 proc. pacjentów, którzy ukończyli pełny cykl działań w ramach projektu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
