Beata Dązbłaż: Czy wyniki trwającego programu pilotażowego przeglądu lekowego mogą się przełożyć na ograniczenie przyjmowania przez pacjentów suplementów diety, tak by przynajmniej im nie szkodziły?
Agnieszka Neumann-Podczaska: Zdecydowanie tak. W ramach programu pilotażowego wypracowujemy nową usługę przeglądu lekowego w 75 aptekach w całej Polsce. Za pilotowanie usług odpowiedzialni są farmaceuci z praktycznym i merytorycznym przygotowaniem. Celem jest zmiana funkcjonowania farmaceutów w Polsce i postawienie ich w roli eksperta i partnera, a nie tylko w roli wykonawczej.
Pobierz WZÓR DOKUMENTU w LEX: Karta indywidualnego planu opieki farmaceutycznej (IPOF) >>>
Rynek suplementów diety ma tendencje wzrostową, co wpływa także na narastanie zjawiska samoleczenia pacjentów. Wpływ mają tu także preparaty z kategorii OT. Może ono być szczególnie groźne w przypadku pacjentów starszych z wielochorobowością, którzy sami włączają do leczenia te preparaty pod wpływem reklamy czy rekomendacji sąsiadów. Może to wpływać negatywnie na ich sprawność funkcjonalną i generować niepożądane interakcje. Może też wywołać kaskady preskrypcji, które polegają na tym, że preparaty te tak interferują z lekami wcześniej zleconymi w procesie leczenia, że wytwarza się nowa dolegliwość, która de facto jest efektem polekowym, a nie nową chorobą. Dolegliwość ta często traktowana jest jednak jak nowe schorzenie, a w następstwie w mechanizmie kaskady włączane są nowe leki. Jest wiele sytuacji, gdy pacjenci wymagają kolejnych preparatów, a czasami wręcz hospitalizacji w wyniku tych dodatkowych dolegliwości.
Czytaj w LEX: Stych Marek - Administracyjnoprawne zagadnienia suplementu diety >>>
Jak tego uniknąć?
Można tego uniknąć, panując nad racjonalnością przyjmowania preparatów. I tu jest właśnie miejsce na przegląd lekowy dokonywany przez farmaceutę, który w specjalnie przeznaczonym do tego odosobnionym miejscu i czasie może pochylić się nad wszystkimi lekami i preparatami przyjmowanymi przez pacjenta. W ramach tej usługi są trzy spotkania z farmaceutą: wywiad z pacjentem, przekazanie przez farmaceutę pacjentowi i lekarzowi rekomendacji - indywidualnego planu opieki farmaceutycznej i informacja zwrotna od pacjenta, co udało mu się wdrożyć z przekazanych rekomendacji. Podczas przeglądu lekowego mogą uwidocznić się problemy lekowe, które byłoby trudno dostrzec w gabinecie lekarskim, chociażby ze względu na ograniczenia czasowe. Jest wiele sytuacji, gdy źle wprowadzony preparat pochodzenia naturalnego czy suplement ewidentnie nie współgra z resztą farmakoterapii. Usługa ta jest zatem szansą na optymalizację leczenia, w tym na poprawę bezpieczeństwa stosowania suplementów diety oraz procesu samoleczenia. Farmaceuta może odegrać tutaj znaczącą rolę.
Czytaj w LEX: Wpływ organów kontroli nadzoru farmaceutycznego na politykę lekową i ochronę zdrowia obywateli >>>
W jaki sposób następuje przekazanie tych informacji lekarzowi?
Farmaceuta może wskazać pacjentowi, kiedy stosowanie suplementu diety jest zasadne, a kiedy może szkodzić farmakoterapii i w odpowiednim momencie skierować go do lekarza. To bardzo ważne, że w przeglądzie lekowym są trzy strony: pacjent, farmaceuta i lekarz, które ze sobą współpracują. Farmaceuta przekazuje lekarzowi rekomendacje, które mogą być dla niego bardzo cenne przy podjęciu dalszych decyzji odnośnie procesu leczenia. Przykładowo, farmaceuta , przekazując lekarzowi, że pacjent w samoleczeniu stosuje dany preparat, może poprosić o weryfikację wskazań i zasadności stosowania go na podstawie obrazu klinicznego. Ta współpraca jest konieczna. Farmaceuta, zgodnie z rozporządzeniem, wypracowuje indywidualny plan opieki farmaceutycznej. Farmaceuta będzie w roli edukatora i prawdopodobnie nastąpi tu efekt kuli śnieżnej, kiedy pacjent tę wiedzę zaniesie dalej w swoje środowisko. To wzmocnienie kompetencji zdrowotnych naszego społeczeństwa jest bardzo ważne, bo wydaje się, że dotąd w systemie pacjenci w większości nie mają gdzie skorzystać z takiej usługi.
Jak będzie wyglądało przygotowanie farmaceutów do świadczenia usługi przeglądu lekowego?
Pracujemy nad rozwiązaniami systemowymi, jak ta edukacja ma wyglądać. Na pewno wiemy już, że farmaceuci potrzebują wzmocnienia kompetencji klinicznych, czyli tych potrzebnych do zebrania wywiadu i identyfikacji problemów lekowych klinicznie istotnych. Potrzebne będzie także wzmocnienie lub nabycie kompetencji komunikacji z lekarzem. Takiego rozwiązania dotąd nie było w Polsce, więc trudno oczekiwać, by środowisko pod tym względem było do tego przygotowane. Przeglądu lekowego mogą dokonywać, jak mówi rozporządzenie, farmaceuci, którzy odbyli studia podyplomowe z zakresu opieki farmaceutycznej lub ci, którzy mają udokumentowany staż pracy w zakresie przeglądów lekowych np. w Wielkiej Brytanii czy USA, gdzie od dawna przeglądy lekowe są elementem systemu opieki zdrowotnej. Pilotaż ma odpowiedzieć na pytanie, jak dokładnie edukacja farmaceutów w tym obszarze ma wyglądać. Chcemy, aby kurs przygotowujący do przeglądu lekowego był bardzo praktyczny i uczył bezpośredniej pracy z pacjentem i lekarzem.
Jakie są trzy najważniejsze rzeczy, które na tym etapie 1/3 pilotażu wiemy na pewno?
Jesteśmy w tej chwili w środku fazy wykonawczej pilotażu, która skończy się z końcem listopada br. Ostateczny raport przedstawimy w połowie 2023 r. Na pewno wiemy, że dzięki przeglądowi lekowemu wykrywanych jest ogromnie dużo problemów lekowych. Średnia liczba wykrytych przez farmaceutów problemów lekowych to ponad 6 na jednego pacjenta. Wiemy także to, że farmaceutom udaje się istotnie wpłynąć na obniżenie zjawiska wielolekowości. Już teraz po przebadaniu 300 pacjentów możemy powiedzieć, że w wyniku przeglądu lekowego spada natężenie wielolekowości. Mamy też bardzo dobrą informację zwrotną o tej usłudze, zarówno od pacjentów, jak i lekarzy. Dzięki temu udaje się optymalizować farmakoterapię.
Czytaj w LEX: Szpital nie odpowiada za skutki zbyt długiego zażywania leków przez pacjenta >>>
W Poznaniu od dawna działają już takie punkty opieki farmaceutycznej? Jak się sprawdzają?
Idea pilotażu oparta była na wieloletnich wcześniejszych badaniach, których kontynuacja znalazła się w rozwiązaniu systemowym. Poznański projekt „OF-Senior” w latach 2011-2017 pokazał na próbie 300 pacjentów, że farmaceuta może skutecznie optymalizować farmakoterapię. Punkty opieki farmaceutycznej działają w Poznaniu od 2019 r., jako pierwsze takie rozwiązanie w Polsce i są finansowane przez Urząd Miasta Poznania. Działały nawet w pandemii, gdzie farmaceuci przenieśli swoje usługi na platformy online. Mogą korzystać z tego rozwiązania osoby od 65 r.ż., których najczęściej dotyczy problem wielolekowości.
Czytaj w LEX: Opieka farmaceutyczna jako uprawnienie farmaceuty >>>
Dla kogo będzie dostępny przegląd lekowy, który obecnie jest wypracowywany w ramach pilotażu?
Z usługi pilotażu przeglądu lekowego będą mogły skorzystać osoby dorosłe od 18 – 60 r.ż., które pobierają minimum 5 preparatów na receptę równocześnie, a także seniorzy powyżej 60 r.ż., którzy zażywają minimum 10 leków, w tym leki dostępne na receptę i OTC. Dla każdej grupy wiekowej jest inny punkt odcięcia co do liczby pobieranych leków, ale zawsze w schemacie leczenia pacjentów biorących udział w pilotażu muszą być co najmniej dwa leki z grupy leków sercowo-naczyniowych. Pilotaż ma także odpowiedzieć na pytanie, komu ta usługa jest najbardziej potrzebna.
Już teraz pacjenci w całej Polsce mogą skorzystać z tej usługi w ramach pilotażu w jednej z 75 aptek. Ich adresy można znaleźć TU.
Jak blisko jesteśmy szansy, żeby ten model przeglądu lekowego był świadczeniem gwarantowanym i od kiedy?
Jesteśmy blisko. Mamy deklaracje Ministerstwa Zdrowia, które padły po ogłoszeniu pierwszych wyników pilotażu przeglądu lekowego w lipcu br., że może to być początek 2024 r. Jest duże zainteresowanie decydentów tym projektem i liczę na to, że końcowy raport tylko utwierdzi nas w tym, że warto taką usługę wprowadzić w Polsce. A co za tym idzie, że zostanie ogłoszony akt prawny, który wprowadzi ją do koszyka świadczeń gwarantowanych. Na pewno konieczny będzie także akt prawny, który ureguluje edukację farmaceutów, którzy będą mogli dokonywać przeglądów lekowych.
***
Program pilotażowego przeglądu lekowego wykonywany jest na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia z 2 grudnia 2021 r. w sprawie programu pilotażowego przeglądów lekowych i finansowany ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Dr hab. n. med. Agnieszka Neumann-Podczaska koordynuje go z ramienia Szpitala Klinicznego im. Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.