Prezydent podpisał ustawę o Krajowej Sieci Onkologicznej (dalej odpowiednio: „Ustawa” oraz „KSO”) i została ona już opublikowana.
Czytaj: Ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej opublikowana>>
Prace nad Ustawą rozpoczęły się jeszcze w 2021 roku, zaś – jak czytamy w uzasadnieniu – samo ustanowienie KSO ma na celu: „osiągnięcie jak najlepszej organizacji opieki onkologicznej, w szczególności zapewnienie poprawy jakości i bezpieczeństwa diagnostyki i leczenia onkologicznego, a także wzrostu poziomu satysfakcji pacjenta i optymalizacji kosztów opieki onkologicznej”.
Czytaj także na Prawo.pl: Anna Kupiecka: Bez oceny pilotażu Krajowej Sieci Onkologicznej działamy po omacku>>
Podsumowanie wybranych spośród nadchodzących zmian:
1. Publicznie finansowana opieka onkologiczna tylko w podmiotach wchodzących w skład KSO?
Krajową Sieć Onkologiczną tworzyć mają podmioty wykonujące działalność leczniczą zakwalifikowane do danego poziomu zabezpieczenia opieki onkologicznej.
Podkreślenia wymaga jednak, że zasadniczo to wyłącznie podmioty lecznicze wchodzące w skład KSO będą uprawnione do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie opieki onkologicznej, w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (dalej: „NFZ”).
Sprawdź też: Kwiecień 2023 r. z ochroną zdrowia - Redakcja LEX poleca >>
KSO obejmować ma dwa poziomy zabezpieczenia opieki onkologicznej:
- Specjalistyczne Ośrodki Leczenia Onkologicznego (dalej: „SOLO”) – w ramach SOLO wyodrębnia się trzy poziomy referencyjne (SOLO I poziomu, SOLO II poziomu, SOLO III poziomu);
- Ośrodki Kooperacyjne – wykonujące inną niż SOLO działalność leczniczą. Zadania poszczególnych poziomów zabezpieczenia opieki onkologicznej KSO opisano w rozdziale 2 Ustawy.
Warto w tym miejscu jednak zwrócić uwagę, że z przepisów tych wynika w zasadzie, że ośrodki niższego szczebla zasadniczo podlegać będą ośrodkom wyższego szczebla (będą przez nie nadzorowane i monitorowane). Jak w toku prac nad ustawą podnosili eksperci, powyższe w połączeniu z faktem, że równolegle podmioty te będą konkurować w konkursach organizowanych przez NFZ może powodować konflikt interesów.
2. Jakie podmioty będą w ogóle mogły zostać zakwalifikowane do KSO?
Kwalifikacja do KSO będzie tzw. kwalifikacją wtórną, tj. opartą o posiadanie przez dany podmiot zawartej już z NFZ odpowiedniej umowy, tj.:
W przypadku SOLO: Podstawowym kryterium kwalifikacji do KSO na odpowiedni poziom SOLO jest udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w określonych obszarach, przy czym w zależności od poziomu zabezpieczenia opieki onkologicznej, są to jeden, dwa albo wszystkie spośród następujących obszarów: leczenie zabiegowe chirurgiczne, chemioterapia i inne metody leczenia systemowego oraz radioterapia onkologiczna. W ramach tych obszarów jest konieczne posiadanie przez dany podmiot odpowiedniego potencjału dotyczącego personelu medycznego, potencjału diagnostyczno-leczniczego, liczby zrealizowanych procedur i liczby świadczeniobiorców, którym udzielono świadczeń opieki zdrowotnej z odpowiedniego obszaru. Szczegółowe kryteria warunkujące przynależność do danego poziomu zabezpieczenia opieki onkologicznej KSO określić ma Minister Zdrowia (dalej: „MZ”) w rozporządzeniu.
W przypadku Ośrodków Kooperacyjnych: Jako Ośrodki Kooperacyjne będą mogły zostać zakwalifikowane podmioty wykonujące działalność leczniczą, które zawarły z NFZ umowę na udzielanie świadczeń z zakresu opieki onkologicznej w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, udzielające porad specjalistycznych lub wykonujące diagnostykę onkologiczną obejmującą specjalistyczne badania obrazowe lub badania endoskopowe lub diagnostykę cytologiczną, lub diagnostykę genetyczną, lub oznaczenie poziomu hormonu, lub oznaczenie markera nowotworowego, lub świadczenia zabiegowe, lub inne badania diagnostyczne niezbędne do postawienia diagnozy onkologicznej lub kontynuacji procesu leczenia.
3. Jak wygląda procedura kwalifikacyjna?
Zarówno kwalifikacji, jak i okresowej weryfikacji kryteriów warunkujących przynależność konkretnego podmiotu do danego poziomu zabezpieczenia KSO, będzie dokonywać Prezes NFZ, na podstawie danych przetwarzanych w systemie KSO. Po zakończeniu kwalifikacji, Prezes NFZ publikować będzie wykaz świadczeniodawców zakwalifikowanych do KSO (w podziale na województwa) (dalej: „Wykaz”). Wykaz obowiązywać będzie 2 lata i po tym czasie podlegać będzie on weryfikacji.
W Ustawie przewidziano także możliwości tzw. warunkowej kwalifikacji do KSO (kwalifikacja na wniosek podmiotu, który pierwotnie nie znalazł się na Wykazie, ale spełnia odpowiednie warunki ustawowe).
Co z podmiotami, które nie zakwalifikują się do KSO / zostaną zakwalifikowane na niewłaściwy poziom?
Zasadniczo przysługuje im prawo wniesienia protestu do Prezesa NFZ, a w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia protestu – odwołania do Ministra Zdrowia. ALE: Z literalnej wykładni art. 10 ust. 1 Ustawy zdaje się wynikać, że ww. środki prawne przysługiwać będą wyłącznie podmiotom, które w dniu ogłoszenia wykazu były stroną zawartej z NFZ umowy z zakresu opieki onkologicznej. W naszej ocenie może to stanowić istotną barierę w kwalifikacji do KSO nowych podmiotów. Skoro bowiem zasadniczo publicznie finansowana opieka onkologiczna będzie zarezerwowana dla podmiotów działających w ramach KSO (zob. pkt 1 powyżej), to ww. warunku nie będą w stanie spełnić podmioty po raz pierwszy ubiegające się o kwalifikację do KSO.
Czy kwalifikacja do KSO może zostać zmieniona?
Tak, w wyniku okresowej (co 2-letniej) weryfikacji dokonywanej przez Prezesa NFZ. Zakwalifikowany do KSO podmiot może bowiem nie tylko pozostać na danym poziomie zabezpieczenia, ale poziom zabezpieczenia może również zostać zmieniony na wyższy lub niższy, a nawet dany podmiot może zostać w ogóle wyłączony z KSO.
Czytaj w LEX: Nieprawidłowa diagnoza − aspekty medyczno-prawne >>>
4. Monitorowanie jakości opieki onkologicznej
Ustawa przewiduje monitorowanie KSO na poziomie krajowym oraz na poziomie poszczególnych województw. Za monitorowanie jakości opieki onkologicznej w ramach KSO odpowiadać mają:
- Krajowy Ośrodek Monitorujący (dalej: „KOM”) - funkcję KOM pełnić będzie Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.;
- Wojewódzkie Ośrodki Monitorujące (dalej: „WOM”) - funkcję WOM pełnić będzie SOLO III poziomu w danym województwie, który posiada największy procentowy udział zrealizowanych świadczeń opieki zdrowotnej w województwie w obszarach wskazanych w Ustawie. Wykaz WOM określić ma MZ w rozporządzeniu.
Ponadto podmioty wykonujące działalność leczniczą wchodzące w skład KSO będą zobowiązane do przekazywania danych do systemu, który ma umożliwiać m.in. generowanie raportów o poziomie jakości opieki onkologicznej w ramach KSO. Wskaźniki jakości opieki onkologicznej wraz z ich wartością docelową oraz miernikami i formułą właściwą do ich obliczenia mają zostać dopiero określone przez MZ w rozporządzeniu. Natomiast weryfikacji czy dany podmiot osiąga odpowiedni poziom wskaźników jakości dokonywać ma Krajowa Rada Onkologiczna (dalej: „Rada”), której powołanie przewiduje Ustawa. Wyniki tej weryfikacji Rada następnie przekazywać ma do NFZ.
Negatywna ocena (stwierdzenie niespełnienia przez dany podmiot kluczowych wskaźników jakości opieki onkologicznej) może wiązać się z dalszymi konsekwencjami - m.in. obowiązek wdrożenia planu naprawczego, a dalej nawet wyłącznie z KSO
5. „Centralizacja” zaleceń w zakresie opieki onkologicznej
Ustawa przewiduje, że KOM będzie opracowywał i aktualizował standardy i wytyczne postępowania diagnostyczno-leczniczego oraz organizacyjno-jakościowego w onkologii, a następnie przekazywał je do zaopiniowania Radzie. Na podstawie ww. wytycznych MZ będzie ogłaszał kluczowe zalecenia w zakresie opieki onkologicznej, dotyczących organizacji i postępowania klinicznego6 .
Jak czytamy w uzasadnieniu, ma to pozwolić na realizację jednego z „kamieni milowych” Ustawy „zgodnie z którym każdy pacjent, niezależnie od miejsca zamieszkania, ma otrzymać opiekę onkologiczną w oparciu o te same standardy diagnostyczne i terapeutyczne, czyli jednolicie określone ścieżki”. Powyższe „scentralizowane” podejście widać także w koncepcji ustawodawcy zgodnie z którą, SOLO niższych poziomów podlegać mają SOLO wyższych poziomów. Chociażby SOLO I realizować mają plan leczenia pacjenta onkologicznego, ale ustalony przez wielodyscyplinarny zespół terapeutyczny zorganizowany przez SOLO III
W tym miejscu pojawia się więc pytanie o odpowiedzialność prawną za decyzje terapeutyczne podejmowane w stosunku do danego pacjenta. Kto weźmie odpowiedzialność za te decyzje – lekarz prowadzący pacjenta czy też ośrodek nadzorujący?
6. Finansowanie Krajowej Sieci Onkologicznej
Świadczenia opieki zdrowotnej udzielane w ramach KSO będą finansowane przez NFZ i rozliczane zgodnie z umowami dotyczącymi:
- systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia (PSZ, czyli tzw. sieć szpitali) zawartymi w ramach leczenia onkologicznego - w zakresie leczenia szpitalnego i AOS;
- a także świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w ramach leczenia onkologicznego / diagnostyki onkologicznej - w zakresie leczenia szpitalnego / AOS, objętych finansowaniem poza umowami zawartymi w ramach PSZ.
Co ważne, rozliczanie świadczeń będzie się odbywać z wykorzystaniem współczynników korygujących, uzależnionych od osiągnięcia określonych wskaźników jakości opieki onkologicznej (wynikających z rozporządzeń MZ). Ponadto, za samo pełnienie funkcji KOM i WOM przysługiwać ma ryczałt, którego wysokość ustalać ma Prezes NFZ corocznie na podstawie obliczeń przekazanych przez Prezesa AOTMiT.
7. Koordynator oraz infolinia onkologiczna
NFZ prowadzić będzie krajową infolinię onkologiczną, w ramach której będzie udzielana informacja o organizacji opieki onkologicznej w ramach KSO, w tym o możliwości uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej. Infolinia ma też umożliwiać dokonanie zapisu na pierwszorazowe świadczenie opieki zdrowotnej w podmiocie działającym w ramach KSO (w tym zmianę terminu / anulowanie wizyty). Ustawa przewiduje też instytucję koordynatora, czyli osoby działającej w ramach SOLO, odpowiedzialnej za udzielanie świadczeniobiorcom (pacjentom) informacji o organizacji diagnostyki onkologicznej i leczenia onkologicznego oraz ich koordynacja na poszczególnych etapach opieki onkologicznej.
Kancelaria prawna Kieszkowska Rutkowska Kolasiński została założona przez ekspertów w zakresie prawa farmaceutycznego i medycznego - adwokat Paulinę Kieszkowską-Knapik, adwokat Ewę Rutkowską oraz w zakresie prawa konkurencji - radcę prawnego Marcina Kolasińskiego. Kancelaria specjalizująca się w dziedzinach prawa farmaceutycznego i prawa konkurencji jest wyróżniania w rankingach prawniczych, takich jak: Chambers Europe, Legal 500, ranking dziennika Rzeczpospolita. W rankingu Chambers Europe kancelaria wyróżniana jest od 2014 roku za najlepszą praktykę prawa farmaceutycznego (Life Sciences) w Polsce.