Numer ewidencyjny PESEL, czyli Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, nadawany jest losowo, zazwyczaj po tuż po urodzeniu dziecka w Polsce. Jest to unikalny jedenastocyfrowy numer, przypisywany osobie fizycznej. Pozwala on na jej jednoznaczną identyfikację.
Pierwsze sześć cyfr oznacza datę urodzenia, kolejne trzy to numery porządkowe. Przedostatnia cyfra oznacza płeć, w przypadku kobiet jest ona parzysta, w przypadku mężczyzn zaś – nieparzysta. Ostatnia cyfra to tak zwana liczba kontrolna. Służy ona wyłącznie sprawdzeniu poprawności wygenerowanego numeru.
Większość osób posiada ten sam PESEL do końca życia. Nie można go bowiem swobodnie zmieniać - na przykład po ślubie, ze względów religijnych lub dlatego, że komuś nie podoba się ciąg liczb na przykład 999.
Czytaj także: Ważne dla cudzoziemców: Nadawanie PESEL
Zdarzają się błędy w numerze PESEL
Uzyskanie numeru PESEL jest możliwe na dwa sposoby: z urzędu lub na wniosek. Przepisy ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności wymieniają okoliczności, kiedy obywatel może wnioskować o zmianę PESEL:
- jeśli doszło do zmiany daty urodzenia,
- w przypadku podania błędnych informacji przy nadaniu numeru PESEL (jeśli urzędnik mógł zostać wprowadzony w błąd, co do tożsamości),
- jeśli urzędnik pomylił się podczas wprowadzania danych do systemu (podał błędną datę urodzenia lub płeć),
- jeśli doszło do korekty płci.
Jeśli numer PESEL był nadany na wniosek złożony przed dniem 1 marca 2015 r. trzeba przygotować podanie o zmianę numeru PESEL. W pozostałych sytuacjach Urząd stanu cywilnego lub urząd gminy dopełnia wszystkich formalności za wnioskodawcę.
W przypadku np. korekty płci trzeba zwrócić się do kierownika urzędu stanu cywilnego, który na podstawie stosownych dokumentów (np. orzeczenia sądu) sporządza wniosek i przekazuje go właściwego organu, jakim jest minister właściwy do spraw cyfryzacji. Zmiana PESEL jest bezpłatna.
Jak zmienić numer PESEL
Jeśli zmiana numeru PESEL jest związana z powstaniem nowego aktu urodzenia (na przykład w wyniku adoptowania dziecka), nowy numer zostanie nadany z urzędu, czyli urzędnik zadba o wszystkie czynności. Uprawniony do zmiany tego numeru jest tylko i wyłącznie minister właściwy do spraw informatyzacji. Może to zrobić na wniosek:
- kierownika urzędu stanu cywilnego (w przypadku zmiany daty urodzenia lub płci w akcie urodzenia na podstawie — na przykład orzeczenia sądu — lub prostuje błąd pisarski),
- urzędu gminy (w przypadku, gdy pomylił się w trakcie wprowadzania danych do systemu lub został wprowadzony w błąd, co do tożsamości osoby, której nadany został numer PESEL),
- Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (jeśli wniosek o nadanie numeru PESEL był złożony przed 1 marca 2015 r. przez płatnika składek ubezpieczeniowych lub indywidualnie do ówczesnego MSW).
Czytaj także: Imię, nazwisko i PESEL sprzedawcy będą na dokumencie sprzedaży
Błędy wychodzą czasem przypadkiem
Karol Lipiński, kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Szczecinie opowiada, że co roku do urzędu wpływa średnio do 10 wniosków o zmianę PESEL. Większość z nich związanych jest z prostowaniem lub właściwym zapisem daty urodzenia.
- Dopóki ktoś nie dokonuje zmiany w aktach stanu cywilnego, to nie ma możliwości, aby w numerze PESEL był błąd. Dopiero działanie kierownika USC, na przykład po przez korektę płci lub prostowanie błędu, który jest w dacie urodzenia, skutkuje zmianą numeru PESEL w rejestrze - mówi Karol Lipiński.
Coraz mniej jest sytuacji związanych z odtwarzaniem akt stanu cywilnego, które zaginęły lub zostały zniszczone w czasie ostatniej wojny. Problem dotyczył głównie osób urodzonych poza obecnymi granicami Rzeczpospolitej.
- Sądy odtwarzały te akty, a potem okazywało się, że w jakieś parafii lub archiwum zachowały się stosowane dokumenty – przytacza Karol Lipiński.
Sporo błędów powstało też podczas migracji akt stan cywilnego do systemu informatycznego.
Cena promocyjna: 29.8 zł
Cena regularna: 149 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 44.7 zł 
Korekta płci to zmiana PESEL i szeregu dokumentów
Osoba, która zmieniła numer PESEL nie może posługiwać się poprzednio nadanym mu nr PESEL, o chwili powiadomienia o zmianie.
W związku z tym, że numer PESEL jest wykorzystywany do autoryzacji w różnych codziennych sytuacjach, po jego zmianie trzeba na nowo wyrobić dokumenty tożsamości, wprowadzić zmiany w różnego rodzaju rejestrach i bankowości. Numer PESEL jest potrzebny do załatwienia spraw urzędowych takich jak: ślub, kwestie spadkowe czy sądowe. Jest niezbędny przy składaniu zeznania podatkowego osób nieprowadzących działalności gospodarczej, przy rozpoczęciu pracy w ramach umowy o pracę/zlecenie oraz przy zakładaniu jednoosobowej działalności gospodarczej.
Numer PESEL potrzeby jest do realizacji usług finansowych np.: założenie konta bankowego czy wzięcie kredytu. A także do opieki medycznej - wyłącznie na jego podstawie przychodnia jest w stanie zidentyfikować, czy posiadamy ubezpieczenie zdrowotne.
