Rządowy projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (UD 168) z 9 grudnia 2024 r. wprowadza cztery ścieżki zapewnienia usługi wsparcia asystenta. Może ją realizować powiat, organizacje pozarządowe lub spółdzielnie socjalne, powiat może zlecić realizację tego zadania organizacjom pozarządowym albo sama osoba z niepełnosprawnością może bezpośrednio zawrzeć umowę z asystentem.
– Z przepisów zawartych w obecnym kształcie projektu wynika, że z jednej strony powiat ma wypełnić tylko lukę w realizacji usługi asystenta, w przypadku gdy nie podejmą tego zadania organizacje pozarządowe. Powiat został wskazany jako realizator usługi, jeżeli wcześniej osoba zainteresowana nie dokona wyboru realizatora spośród organizacji znajdujących się w bazie, którą będzie prowadził wojewoda – wyjaśnia Bernadeta Skóbel, radca prawny, kierownik Działu Monitoringu Prawnego i Ekspertyz Związku Powiatów Polskich (ZPP).
Realizacja obowiązku zapewnienia asystencji osobistej należy do zadań zleconych powiatu z zakresu administracji rządowej zgodnie z zapisami projektu. Bernadeta Skóbel zaznacza, że samorządom będzie bardzo trudno realizować to zadanie, bo nie będą go mogły zaplanować. Nie będzie wiadomo, ile osób będzie chciało skorzystać z pośrednictwa powiatu w realizacji usługi, a ile z pośrednictwa organizacji. W jej opinii lepszym rozwiązaniem byłoby, aby całość usługi asystencji realizowały jednostki samorządu terytorialnego, które mogłyby je zlecić organizacjom wpisanym do rejestru realizatorów, pozostawiając wolność wyboru osobie z niepełnosprawnością. Nie wiadomo też na jakiej zasadzie będą wycenione te zadania zlecone powiatom z administracji rządowej.
- W rozdziale 10, gdzie jest mowa o finansowaniu asystencji osobistej, nie ma mowy o tym, na jakich zasadach mają być przekazywane dotacje dla samorządów i według jakich standardów mają być obliczane Nie da się tak zaplanować zadań publicznych, żeby nie wiedzieć, ile będziemy mieć klientów czy na jakich zasadach będziemy otrzymywać środki. Bo na jakiej podstawie wojewoda może przekazywać samorządom środki na zadania zlecone, jeśli nie będzie miał podstaw do ich oszacowania – mówi ekspertka Związku Powiatów Polskich.
Przeczytaj także: Ustawa o asystencji osobistej - założenia projektu
Powiat może dostać karę za nierealizowanie asystencji
Z drugiej strony projektowany art. 49 projektu ustawy mówi o karach administracyjnych nakładanych na powiat. Jeśli kontrola wykaże, że powiat nie realizuje usługi asystencji, wojewoda będzie mógł nałożyć karę pieniężną na członków zarządu powiatu. Będzie mogła wynieść od jednomiesięcznego do trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę. Zadanie będzie musiało być realizowane w ciągu trzech miesięcy, a jeśli nie będzie, kara może zostać powtórzona.
– To żart – kwituje Bernadeta Skóbel. – Ten przepis jest absolutnie nie do przyjęcia z naszego punktu widzenia. Nie wiadomo bowiem, co powiaty mają robić dokładnie, za ile i w jakim zakresie, a w dodatku planowana jest osobista kara dla członków zarządu. To zresztą nie jest odosobniony przykład, bo mamy coraz więcej przepisów, które nakładają osobistą odpowiedzialność osób będących w zarządzie organu. Na pewno będziemy protestować przeciwko temu zapisowi – dodaje prawniczka.
Zauważa, że w ocenie skutków regulacji ustawy przy zadaniach samorządu terytorialnego widnieje kwota zero. Jej zdaniem to niepoważne podejście, bo jeżeli liczy się koszty, to trzeba liczyć wszystkie koszty, nie tylko administracji rządowej, ale też strony samorządowej.
Zobacz w LEX: Nowe rozwiązanie wspierające osoby z niepełnosprawnościami - ustawa z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym > >
Bardziej doświadczone organizacje mogą realizować asystencję
Realizatorami usługi asystencji będą też mogły być organizacje pozarządowe i spółdzielnie socjalne. Będą jednak musiały spełnić ściśle określone w projekcie ustawy warunki. Przede wszystkim w statucie organizacja musi mieć zapisaną ochronę praw osób z niepełnosprawnościami. Musi też realizować bezpośrednie wsparcie w codziennym funkcjonowaniu osób z niepełnosprawnością, a szczególnie asystencję osobistą dla nich, przez co najmniej 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wpis do Rejestru Realizatorów Asystencji Osobistej, prowadzonego przez właściwego miejscowo wojewodę. Organizacja musi zatrudniać lub może zaangażować co najmniej trzy osoby spełniające kryteria dla asystentów osobistych opisane w ustawie. Musi także zatrudniać koordynatora ds. asystencji osobistej i prowadzić szkolenia dla kandydatów na asystentów.
– Na razie bardziej wiadomo, jakie są wymogi dla organizacji, które by realizowały usługę, a nie wiadomo, jakie są dla powiatów. Wiemy już jednak, że ministerstwo rodziny to dostrzega i będzie tu zmiana, przepis ma być wspólny - mówi Bernadeta Skóbel.
Szkolenia dla asystentów z odrębnym finansowaniem
Alicja Szatkowska, prezes Milickiego Stowarzyszenia Przyjaciół Dzieci i Osób Niepełnosprawnych, które od wielu lat realizuje usługę asystencji osobistej dla osób z niepełnosprawnościami, także w ramach rządowych programów, podkreśla, że warunki dla organizacji pozarządowych realizujących usługę asystencji określone w ustawie nie są wyśrubowane.
– Na pewno organizacja musi mieć doświadczenie, ale to dobrze. Większym wyzwaniem byłoby finansowanie szkoleń dla asystentów, które organizacja musi przeprowadzać. Jednak na razie mamy zapewnienie ze strony ministerstwa rodziny, że będą one finansowane przez resort z osobnej puli pieniędzy – mówi Alicja Szatkowska. Zwraca także uwagę, że obecny projekt ustawy mówi o możliwości asystencji dla dzieci od 13. roku życia.
– Tymczasem z naszych najświeższych doświadczeń wynika, że są sytuacje, kiedy małe dziecko jest pozostawione same sobie. Mieliśmy pożar u rodziny, gdzie pięciolatek z niepełnosprawnością, w sytuacji gdy rodzina została poszkodowana, nie miał wsparcia - zaznacza. W jej opinii konieczne byłoby także, m.in. umożliwienie korzystania ze wsparcia asystenta w środowiskowych domach samopomocy typu D, czyli dla osób ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Czytaj w LEX: "Nowe" świadczenie wspierające – zagadnienia wybrane oraz próba oceny regulacji > >
Cena promocyjna: 107.1 zł
|Cena regularna: 119 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 89.25 zł