Do ustawy o obronie Ojczyzny dodano art. 616a zakazujący bez zezwolenia fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej, jeżeli zostały oznaczone znakiem graficznym "zakazu fotografowania”, a także osób i ruchomości w nich się znajdujących. O oznaczeniu obiektu zakazem fotografowania decyduje organ właściwy w zakresie ochrony tego obiektu, uzasadniając obiekt za szczególnie ważny dla bezpieczeństwa lub obronności państwa. Autorzy tego przepisu wskazywali w projekcie nowelizacji, że zakaz ma na celu wspierać skuteczniejsze rozpoznawanie i przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa szpiegostwa. Przeczytaj więcej: Szpiegowanie w nowej odsłonie i zakaz fotografowania - ustawa opublikowana.
Znany już z czasów PRL zakaz fotografowania obiektów strategicznych budzi niepokój o ograniczenia w przekazywaniu informacji o rzeczach, które nie powinny być zamiatane pod dywan.
Nowym przepisom przygląda się Rzecznik Praw Obywatelskich. - W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich toczą się prace nad przygotowaniem kompleksowej opinii prawnej odnoszącej się do art. 616a i art. 683a ustawy o obronie Ojczyzny oraz do ich otoczenia normatywnego w postaci art. 613-617 ustawy oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 21 kwietnia 2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony. Analiza ta dotyczy także zgodności przyjętych rozwiązań legislacyjnych z wartościami i wzorcami o charakterze konstytucyjnym – podaje Łukasz Starzewski z Biura RPO.
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
Obiekty muszą być oznaczone
Katarzyna Dąbrowska, adwokat, partner z kancelarii Pietrzak Sidor&Wspólnicy, zwraca uwagę na szereg potencjalnych problemów związanych ze stosowaniem nowego przepisu.
- Literalne brzmienie przepisu art. 616 a ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny może pozostawiać wątpliwości co do tego, czy zakazem objęte są obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiekty resortu obrony narodowej nieuznane za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa niezależnie od oznaczenia zakazem, a także obiekty infrastruktury krytycznej, o ile są oznaczone zakazem, czy też wszystkie te obiekty, tylko wtedy, gdy są oznaczone zakazem – mówi Katarzyna Dąbrowska.
W jej ocenie, treść uzasadnienia projektu ustawy, jak też potrzeba uwzględnienia stanu wiedzy przeciętnego obywatela, a w konsekwencji możliwości prawidłowego zachowania się, prowadzi do wniosku, że należy stanowczo przychylić się do drugiej z interpretacji. Tj. że zakaz fotografowania dotyczy każdej kategorii tylko obiektów oznaczonych znakiem zakazu. Inna interpretacja wiązałaby się z wymaganiem niemożliwego od obywateli (naruszenie podstawowej zasady prawa Impossibilium nulla obligatio est).
Czytaj też w LEX: Zadania JST w zakresie szczególnej ochrony obiektów ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa >
Zdaniem Katarzyny Dąbrowskiej problemem będzie odpowiednie oznaczenie (tj. w sposób widoczny), szczególnie obiektów dużych, znajdujących się w otoczeniu zieleni, choćby drzew, które w zależności od pory roku mogą zasłaniać znak zakazu.
- Jest to szczególnie istotne zagrożenie w świetle braku sporządzenia listy obiektów objętych takim zakazem, a nawet dostępnej listy obiektów, które mogą zostać objęte takim zakazem -tłumaczy Katarzyna Dąbrowska.
Przeczytaj także: Za zdjęcie na lotnisku lub na poczcie będzie można stracić telefon
Niebezpieczeństwo efektu mrożącego
Nowe przepisy budzą obawy, że zakaz będzie nadużywany i będzie służył do ograniczenia praw obywatelskich, zwłaszcza przy granicy z Białorusią, zabezpieczanej przez tysięcy żołnierzy, stacjonujących często pod brezentowymi wiatami. Pojawiają się pytania, czy można uwieczniać np. wiaty, ogniska palone przez żołnierzy, mur graniczny, zwoje drutu ostrzowego na granicy. Już zdarzają się sytuacje, że żołnierze zabraniają robienia zdjęć takim obiektom.
Czytaj też w LEX: Zawrócenie cudzoziemca na granicy >
- Jeden z najistotniejszych problemów praktycznych związanych z wprowadzonymi zmianami ustawy wynika właśnie z braku konkretnej informacji, jakim obiektom nie wolno robić zdjęć – podkreśla mec. Dąbrowska.
Obiekty te mogą mieścić się w jednej z kategorii:
- obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa,
- obiekty resortu obrony narodowej nieuznane za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa,
- obiekty infrastruktury krytycznej.
Obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa to obiekty znajdujące się na wykazie prowadzonym przez MON, niedostępnym publicznie. Mogą to być m.in.:
- obiekty, w których produkuje się, remontuje i magazynuje uzbrojenie, sprzęt wojskowy oraz środki bojowe, magazyny, w których są przechowywane rezerwy strategiczne;
- magazyny ropy naftowej i paliw o pojemności powyżej 100 tys. m3, w których są przechowywane zapasy interwencyjne;
- magazyny, w których są przechowywane zapasy obowiązkowe gazu ziemnego;
- mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu dróg o znaczeniu obronnym oraz w ciągu linii kolejowych o znaczeniu obronnym.
Obiekty te wymienia rozporządzenie Rady Ministrów z 21 kwietnia 2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, w którym są wymienione wszystkie kategorie obiektów, jakie mogą być wpisane do wykazu na wniosek odpowiedniego organu.
Z kolei obiekty resortu obrony narodowej nieuznane za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa nie zostały zdefiniowane. Można przypuszczać, że są to obiekty będące własnością lub pod nadzorem MON.
Obiekty infrastruktury krytycznej to systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym m.in. obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców oraz systemy zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa, łączności, sieci teleinformatycznych itp. (ustawa z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym).
Czy zakaz uniemożliwi dokumentowanie pushbacków
Jak wskazuje Katarzyna Dąbrowska, budki graniczne, zapora graniczna, mosty potencjalnie mogą zostać uznane za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności. Ale czy konkretny obiekt jest objęty zakazem, to zależy od oznaczenia. Natomiast las albo rzeka nie wydają się mieścić w jakiejkolwiek kategorii. Oczywiście, o ile las nie został ogrodzony jako teren obiektu czy też rzeka nie jest sfotografowana wraz z mostem.
Aktywiści pomagający uchodźcom przy granicy białoruskiej obawiają się, że zakaz uniemożliwi dokumentowanie pushbacków, czyli wyrzucania cudzoziemców za zaporę na granicy. Wydaje się jednak, że przy zachowaniu odpowiedniej ostrożności będzie to możliwe. Katarzyna Dąbrowska nie widzi przeszkód dla fotografowania wywózki cudzoziemców za zaporę, przy założeniu, że zdjęcia skupiają się na osobach i osoby te nie są na terenie objętym zakazem, np. na terenie odgrodzonym jako placówka straży granicznej.
- Jeżeli zdjęcie skupione jest na osobie, a zapora, nawet odpowiednio oznaczona, jest widoczna dosłownie jako tło nie jest to w mojej ocenie fotografowanie obiektu. Inna byłaby sytuacja, w której głównym elementem zdjęcia byłaby zapora oznaczona znakiem fotografowania. Należy pamiętać również o celu wprowadzonych przepisów, tj. ochrona bezpieczeństwa i obronności. Pokazanie kawałka ściany znajdującej się za osobami fotografowanymi nie będzie naruszać zakazu. Nie fotografuje się bowiem nawet obiektu jako takiego. Czym innym będzie oczywiście fotografowanie całego obiektu, a na jego tle osób. Tutaj zagrożenie odpowiedzialnością już będzie, gdyż konkretne cechy obiektu mogą być uwidocznione – tłumaczy adwokat.
Złamanie zakazu to wykroczenie
Zgodnie z art. 616a ust. 6 ustawy o obronie Ojczyzny, minister obrony narodowej ma określić wzór znaku zakazu fotografowania, sposób jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia w lub na obiektach, mając na uwadze zapewnienie sprawności postępowania oraz jednoznaczności, widoczności i czytelności zakazu w lub na obiekcie.
- Dotychczas minister obrony narodowej nie wydał jednakże takiego rozporządzenia. Także na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji nie został umieszczony żaden projekt rozporządzenia odnoszącego się do wskazanej problematyki – mówi Łukasz Starzewski. Złamanie zakazu fotografowania jest wykroczeniem z art 683a ustawy zagrożonym karą aresztu albo grzywny. Sąd może orzec także przepadek przedmiotów pochodzących z tego wykroczenia oraz służących do popełnienia wykroczenia, choćby nie stanowiły własności sprawcy. Łukasz Starzewski wyjaśnia, że zgodnie przepisami kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia Policja, a także inne uprawnione organy mogą dokonać tymczasowego zajęcia przedmiotu, jeżeli w zakresie swego działania dowiedziały się lub ujawniły wykroczenie zagrożone przepadkiem przedmiotów, a zajęcie takie jest niezbędne dla zabezpieczenia wykonania tego przepadku. W przypadku Żandarmerii Wojskowej jej funkcjonariusze, zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 4 ustawy z o porządkowych zadaniem Żandarmerii Wojskowej, mogą dokonać tymczasowego zajęcia przedmiotów, w tym sprzętu służącego do fotografowania, ale tylko wówczas, gdy osoba, która złamała zakaz fotografowania przebywa na terenie lub w obiekcie jednostki wojskowej.
Czytaj w LEX: Smarzewski Marek, Cyberterroryzm a cyberprzestępstwa o charakterze terrorystycznym >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.