Wyżywienia strażaków OSP podczas akcji

Nowelizacja ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych, dokonana ustawą z 7 lipca 2023 r., miała m.in. na celu umożliwienie gminom (w ramach posiadanych sił i środków) wydatkowania funduszy na wyżywienie strażaków ratowników ochotniczej straży pożarnej (OSP). Nowela wprowadziła dwie granice czasowe wskazujące, kiedy posiłek przysługuje:

podczas prowadzenia działań ratowniczych, udziału w działaniach ratowniczych oraz akcjach ratowniczych, udziału w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże trwających co najmniej 6 godzin,
podczas szkoleń, ćwiczeń i zawodów sportowo-pożarniczych trwających co najmniej 8 godzin.

Samorządy wciąż mają wątpliwości

Nowy przepis (art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy o OSP) spowodował jednak wątpliwości interpretacyjne wśród samorządców, a także różne podejście do zapewnienia wyżywienia strażakom w praktyce. Wójtowie wskazują, że z przepisu nie wynika, czy wyżywienie przysługuje jedynie członkom OSP z terenu danej gminy, którzy biorą udział w działaniach ratowniczych mających miejsce na terenie tej gminy, czy też wyżywienie przysługuje także strażakom OSP przybyłym z terenu innej gminy, którzy wspomagają akcje ratowniczą, a także czy wyżywienie przysługuje członkom Państwowej Straży Pożarnej, którzy często wspierają OSP w akcjach ratowniczych.

Ponadto, jeżeli wójt z terenu gminy, na której ma miejsce akcja ratownicza, miałby obowiązek zapewnić wyżywienie dla OSP z terenu innej gminy, jak i dla PSP, to czy w takiej sytuacji ma obowiązek refakturować poniesione koszty na rzecz OSP z terenu innej gminy, jak i na rzecz PSP?

Czytaj też w LEX: Finansowanie ochotniczych straży pożarnych przez jednostki samorządu terytorialnego >

- Wątpliwość budzi kwestia, czy wyżywienie należy się jedynie tym strażakom, którzy biorą udział w akcji ratowniczej przez co najmniej 6 godzin, czy też każdemu ze strażaków, bez względu na to, ile czasu uczestniczy w akcji ratowniczej, jeżeli akcja ta trwa co najmniej 6 godzin – zaznaczył poseł Krzysztof Habura, który na prośbę łódzkich gmin skierował interpretację poselską w tej sprawie do ministra spraw wewnętrznych i administracji.

Przeczytaj także: Prawo jazdy kat. B to za mało, kierowcy OSP i karetek nadal tylko z kategorią C

Granice czasowe i warunki zapewnienia posiłków

Wiesław Leśniakiewicz, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, odpowiadając na interpelację poselską (nr 11918), przypomniał, że treść przepisu art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy o OSP odnosi się do obowiązku gminy w zakresie zapewnienia wyżywienia strażakom ratownikom OSP podczas prowadzenia działań ratowniczych, udziału w działaniach ratowniczych oraz akcjach ratowniczych (bez limitu czasowego), oraz do wyżywienia strażaków ratowników OSP podczas udziału w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże trwających co najmniej 6 godzin, a także szkoleniach, ćwiczeniach i zawodach sportowo-pożarniczych trwających co najmniej 8 godzin.

Wiceminister doprecyzował, że obowiązek zapewnienia wyżywienia odnosi się wprost do szczególnej kategorii strażaków OSP, tj. ratowników (czyli osób uprawnionych do udziału w działaniach ratowniczych na mocy art. 8 ustawy o OSP), a warunkowanie czasowe zapewnienia wyżywienia dotyczy czasu trwania tych działań, a nie czasu udziału danego strażaka w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże itd.

- Zatem to nie udział danego strażaka w działaniach prowadzonych przez inne służby itd., lecz same działania mają trwać co najmniej 6 godzin. Powyższe dotyczy także odpowiednio wymogu 8 godzin – stwierdził wiceminister Wiesław Leśniakiewicz.

To oznacza, że wyżywienie może być zapewnione wszystkim strażakom ratownikom OSP, nawet tym, którzy uczestniczyli w działaniach krócej.

Czytaj też w LEX: Zadania gmin w zakresie współpracy z ochotniczymi strażami pożarnymi >

Komu należy się posiłek?

Resort, odnosząc się do kwestii poniesienia kosztów na rzecz OSP z terenu innej gminy oraz udziału w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże wyjaśnia, że koszty wyżywienia mogą być rozliczane zgodnie z par. 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 17 lipca 1998 r. w sprawie terenu działania jednostek ochrony przeciwpożarowej, okoliczności i warunków udziału tych jednostek w działaniach ratowniczych poza terenem własnego działania oraz zakresu, szczegółowych warunków i trybu zwrotu poniesionych przez nie kosztów. Z regulacji wynika, że podmiot ponoszący koszty funkcjonowania danej jednostki może wystąpić o ich zwrot do organu PSP, który wezwał jednostkę do pomocy, w terminie 30 dni od zakończenia działań, przedkładając zestawienie poniesionych kosztów. MSWiA wskazuje, że przepis ten dotyczy zatem szczególnego przypadku.

Resort podkreślił również, że obowiązek zapewnienia wyżywienia dotyczy:

wyłącznie strażaków ratowników OSP,
a gmina realizuje to zadanie w miarę posiadanych sił i środków, czyli możliwości finansowych i organizacyjnych.

Resort przypomniał też, że zadanie to jest elementem realizacji zadań własnych gminy w zakresie ochrony przeciwpożarowej i stanowi podstawę do finansowania tego typu wydatków.

Sprawdź też w LEX: Czy gmina może sfinansować catering, statuetki podczas obchodów jubileuszowych ochotniczej straży pożarnej z terenu gminy? >

Jak klasyfikować wydatek?

MSWiA wskazało, że kwestie związane z wyżywieniem strażaków OSP powinny być uzgadniane przez władze samorządowe w ramach współpracy z właściwą terytorialnie jednostką organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej, tj. komendą powiatową (miejską) PSP, co pozwoli na uniknięcie ewentualnych nieporozumień oraz na sprawne zabezpieczenie potrzeb uczestników działań.

Do kwestii wyżywienia strażaków ratowników OSP odniosła się też Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie, odpowiadając na pytanie burmistrz Pyrzyc. W odpowiedzi Izba jednoznacznie wskazała, że przepisy umożliwiają finansowanie tego typu wydatków z budżetu gminy. Izba wyjaśniła także, jak należy klasyfikować tego typu wydatki. Powinien to być dział 754 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa, rozdział 75412 Ochotnicze straże pożarne, par. 422 Zakup środków żywności, z odpowiednią czwartą cyfrą paragrafu.

Sprawdź też w LEX: Czy z budżetu gminy można finansować koszty dojazdu członków ochotniczej straży pożarnej na zawody sportowo-pożarnicze? >

Stanowisko niepełne i błędne

Dr Dariusz P. Kała, z Kancelarii Prawnej „LexKała”, która specjalizuje się w prawie ochrony przeciwpożarowej, straży pożarnych, ochrony ludności uważa, że stanowisko resortu jest niepełne i błędne. Wskazuje, że gmina na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy o OSP finansuje wyżywienie dla strażaków ratowników OSP z terenu własnej gminy i spoza terenu własnej gminy. Gmina nie finansuje natomiast wyżywienia dla strażaków PSP. Wyżywienie dla strażaków PSP powinny finansować struktury PSP na podstawie art. 62 ustawy o PSP i rozporządzenia wykonawczego do tego przepisu.

Po sfinansowaniu wyżywienia podczas działań dla strażaków spoza terenu danej gminy, organy tej gminy mogą wystąpić do organu Państwowej Straży Pożarnej, który wezwał jednostkę OSP spoza terenu gminy do udzielenia pomocy, o zwrot wszelkich kosztów wyżywienia na podstawie par. 7 pkt 3 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie terenu działania jednostek ochrony przeciwpożarowej, okoliczności i warunków udziału tych jednostek w działaniach ratowniczych poza terenem własnego działania oraz zakresu, szczegółowych warunków i trybu zwrotu poniesionych przez nie kosztów z dnia 17 lipca 1998 r.

Sprawdź też w LEX: Czy pracodawca może żądać od strażaka zwrotu kosztów poniesionych na dojazdy, wyżywienie i zakwaterowanie w związku z podnoszeniem przez niego kwalifikacji zawodowych w sytuacji, jeśli pracownik nie zdał egzaminu końcowego? >

- Gmina zapewnia wyżywienie tylko tym strażakom ratownikom OSP, którzy uczestniczyli w działaniach ratowniczych co najmniej 6 godzin, a nie wszystkim strażakom ratownikom OSP bez względu na czas ich udziału w działaniach długotrwałych. Zapewnienie tego wyżywienia przez gminę jest obligatoryjne, ale rodzaj i wielkość tego wyżywienia jest uznaniową kwestią gminy - wskazuje Dr Dariusz P. Kała.

Sprawdź też w LEX: Czy gmina ma prawo sfinansować zakup wody pitnej dla strażaków OSP, którzy uczestniczą w działaniach i akcjach poniżej 6 godzin? >

Zwraca uwagę, że błędne jest stanowisko MSWiA co do rozumienia zwrotu „stosownie do posiadanych sił i środków”. Zwrot ten nie odnosi się do sił i środków posiadanych przez gminę, ale do sił i środków posiadanych przez OSP. Jest on podstawą różnicowania finansowania OSP przez gminę w zależności od potencjału danej OSP w gminie. Odnoszenie tego zwrotu do potencjału OSP popiera także Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdańsku (stanowisko z 5 grudnia 2024 r. – RP.63.115.68.1.2024)

Sprawdź też w LEX: Czy z budżetu gminy można sfinansować zakup wyposażenia meblowego dla OSP w postaci krzeseł? >

Przedsprzedaż