Obecnie dodatkowe wynagrodzenie roczne nie przysługuje pracownikom instytucji kultury „z urzędu”, co zdaniem posłów Lewicy należy traktować jako przejaw nierównego traktowania tej grupy zawodowej pracowników sfery budżetowej. Pracodawca może, ale nie musi przyznać takiego wynagrodzenia. Zazwyczaj odbywa się to na podstawie wewnętrznych regulaminów i w ramach dostępnych środków.
- Ta roczna nagroda nie jest gwarantowana tak jak w przypadku urzędników. Nie jest gwarantowana też jej wysokość. I jako stowarzyszenie od lat walczymy, aby to zmienić - mówi Paweł Kamiński, prezes Stowarzyszenia Dyrektorów i Dyrektorek Samorządowych Instytucji Kultury. Postulat dotyczący „trzynastek” znalazł się w przygotowanym w 2023 r. przez stowarzyszenie dokumencie „Konkrety dla kultury”
Czytaj w LEX: Wyliczanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego - poradnik na przykładach >
Do roku 2000 w części instytucji kultury, niemających statusu instytucji artystycznych, wypłacano dodatkowe wynagrodzenia roczne, bo instytucje takie jak: muzea, ośrodki badań i dokumentacji zabytków, biura wystaw artystycznych, filmoteka narodowa, centra sztuki, biblioteki, domy kultury, ośrodki kultury, świetlice, kluby, domy pracy twórczej, ogniska artystyczne prowadziły gospodarkę finansową na zasadach ustalonych dla zakładów budżetowych. Przepisy ustawy z 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej wprowadziły ujednolicenie zasad gospodarki finansowej dla wszystkich instytucji kultury, usuwając z ustawy zapis dotyczący prowadzenia gospodarki finansowej na zasadach ustalonych dla zakładów budżetowych. To pozbawiło instytucje kultury podstawy prawnej do wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Przeczytaj także: Pracownicy instytucji kultury też chcą „trzynastki” i zwiększenia odpraw emerytalnych
Drugie poselskie podejście do zmiany
Po raz pierwszy wiosną 2024 roku Klub Parlamentarny Lewicy złożył do Sejmu projekt zmian przepisów ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, przywracający „trzynastki” pracownikom instytucji kultury. Projekt zyskał nawet akceptację sejmowych legislatorów, ale został negatywnie oceniony przez Ministerstwo Finansów.
Tym razem posłowie proponują nowelizację ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Nowela przewiduje dodanie nowego art. 31e, zgodnie z którym pracownikowi instytucji kultury przysługuje nagroda roczna w wysokości 1/12 wynagrodzenia otrzymanego w roku kalendarzowym, za który nagroda przysługuje. Przepis ten zapewnia wszystkim pracownikom instytucji kultury, którzy przepracowali minimum sześć pełnych miesięcy, prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego na zasadach zbliżonych do tych, które obowiązują w innych jednostkach sfery budżetowej.
- Projekt ustawy ma więc na celu przywrócenie stanu, który przez lata był naturalnym elementem systemu wynagradzania w instytucjach kultury – wskazuje posłanka Daria Gosek-Popiołek, która będzie przedstawiać projekt w Sejmie.
Posłowie Lewicy dowodzą, że przywrócenie prawa do nagrody rocznej nie jest więc przywilejem, lecz naprawą dawnej niesprawiedliwości. Brak zmiany prowadzi do pogłębiania frustracji środowiska kultury, zmniejszenia jego atrakcyjności zawodowej, trudności w rekrutacji i rotacji kadry oraz pogłębiania dysproporcji w wynagrodzeniach. Dodatkowa nagroda, stanowiąca równowartość jednego miesięcznego wynagrodzenia, zwiększy przewidywalność dochodów i pozwoli na planowanie wydatków w skali rocznej. Dla wielu osób będzie to pierwszy odczuwalny mechanizm wyrównujący ich sytuację względem innych pracowników sektora publicznego.
Posłowie chcieliby, aby przepisy weszły w życie już od 1 stycznia 2026 r.
Koszt: co najmniej 560 mln zł
Posłowie ponownie powołują się na dane GUS z końca 2022 r., z których wynika, że w instytucjach kultury (m.in. domy i ośrodki kultury, biblioteki, muzea, teatry, filharmonie, galerie sztuki i instytucje filmowe) pracowało ok. 86,5 tys. osób (0,6 proc. ogółu pracujących w gospodarce narodowej), z czego ponad 87 proc. zatrudnionych było w samorządowych instytucjach kultury – głównie w domach kultury (ok. 30 tys. osób) i bibliotekach publicznych (ok. 20 tys. osób). Przeciętne wynagrodzenie w instytucjach kultury w 2022 r. było o 14,2 proc. niższe niż przeciętne wynagrodzenie w całej gospodarce.
Aż 85 proc. z ok. 79 tys. etatów finansowanych było z budżetów jednostek samorządu terytorialnego: gmin, powiatów i województw. To ich budżety obciążałaby podwyżka.
Posłowie Lewicy wskazują jednak, że „potencjalne skutki negatywne mają charakter krótkotrwały i administracyjny, mogą dotyczyć konieczności dostosowania planów finansowych przez część organizatorów w pierwszym roku obowiązywania ustawy. W kolejnych latach wydatki będą rosły proporcjonalnie do wzrostu wynagrodzeń w sektorze kultury, jednak nie powinny wpływać na stabilność finansów publicznych”. Później koszt stanie się stałym, przewidywalnym elementem systemu wynagrodzeń, niepowodującym zakłóceń w innych dziedzinach wydatkowych.
Autorzy zmian, opierając się na analizach Stowarzyszenia Dyrektorów i Dyrektorek Samorządowych Instytucji Kultury, szacują łączną wartość wypłat „trzynastek” na poziomie ok. 560–600 mln zł rocznie, z czego ok. 80–90 mln zł przypada na instytucje państwowe, a pozostała część na instytucje samorządowe.
Czytaj też w LEX: Współpraca CUW z urzędami gmin i powiatów – jak usprawnić komunikację? >
W środowisku kultury już pojawiły wątpliwości, dlaczego w projekcie posłużono się pojęciem "nagroda roczna", skoro nagroda z definicji ma charakter uznaniowy. A chodzi o „dodatkowe wynagrodzenie", jako obligatoryjny składnik wynagrodzenia.
- Najważniejsze jest to, że kluczowa dla nas zmiana pojawiła się na agendzie sejmowej. Na etapie komisji będzie można doprecyzować przepisy. Najważniejsze, aby „trzynastka” była elementem obowiązkowym wynagrodzenia pracowników instytucji kultury – mówi Paweł Kamiński.
Czytaj też w LEX: Samodzielność instytucji kultury w stosunku do jej organizatora >
Cena promocyjna: 80.09 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 62.3 zł
