Od 1 stycznia 2024 r. wejdzie w życie ustawa o świadczeniu wspierającym. Zasadnicza zmiana w systemie wsparcia rodziny z osobą z niepełnosprawnością będzie polegała na dwóch rodzajach świadczenia pielęgnacyjnego – na „nowych” i „starych” zasadach. Dla pobierających świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach nic się nie zmieni, nadal uprawnieni do niego opiekunowie nie będą mogli pracować, a ich dziecko nie otrzyma świadczenia wspierającego, gdy skończy 18 lat. Zobacz więcej: Chaos w opisie skali oceny potrzeby wsparcia przy świadczeniu wspierającym
Świadczenie pielęgnacyjne na „nowych” zasadach zakłada, że opiekun będzie mógł pracować, ale w wieku ukończenia 18 lat przez dziecko świadczenie wygaśnie i będzie ono mogło starać się o świadczenie wspierające dla siebie. Jego wysokość będzie uzależniona od oceny poziomu potrzeby wsparcia w codziennym życiu, w zależności od tego kwota może wahać się od 635, 37 zł do 3 494, 56 zł. Przeczytaj więcej: Wysokość świadczenia wspierającego uzależniona od skali.
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
OPS-y musiały poinformować o zmianie w świadczeniach, ale bez sankcji
Ośrodki pomocy społecznej (OPS) lub centra usług społecznych (CUS) miały dwa miesiące na poinformowanie na piśmie swoich klientów pobierających świadczenia opiekuńcze (zasiłek stały dla opiekuna, specjalny zasiłek opiekuńczy i świadczenie pielęgnacyjne) o zmianach w wypłacie świadczeń od nowego roku (termin obowiązku informacyjnego minął 10 października).
- Obowiązek poinformowania osób korzystających ze świadczeń opiekuńczych wypłacanych przez ośrodek pomocy społecznej lub CUS ma swoje umocowanie w przepisach przejściowych, zawartych w ustawie o świadczeniu wspierającym. Uwzględniając fakt, że liczba osób korzystających ze świadczeń opiekuńczych stanowi stosunkowo niewielki odsetek wszystkich świadczeniobiorców, jestem przekonany, że obowiązkowi temu sprostały wszystkie jednostki pomocy społecznej – mówi Grzegorz Rajski, radca prawny, który specjalizuje się w przepisach z zakresu pomocy społecznej. Zaznacza, że na wypadek niewykonania lub nieprawidłowego wykonania przez nie tego obowiązku, nie zastrzeżono sankcji ustawowych. - Ewentualna odpowiedzialność za uchybienia w obowiązku informacyjnym rysuje się więc w głównej mierze na płaszczyźnie nadzoru, który sprawuje wojewoda, a który realizowany jest przez czynności kontrolne prowadzone w ośrodkach w ustawowo zakreślonych terminach. Ewentualną odpowiedzialność organów gminy za prawidłową realizację obowiązku informacyjnego, budować można także na gruncie prawa cywilnego w zakresie szkody, jaką mógłby ponieść sam zainteresowany na skutek przekazania mu nierzetelnej bądź nieprawdziwej informacji – dodaje Grzegorz Rajski. I podkreśla, że niezależnie od tego, błędy, które popełniono przy realizacji obowiązku informacyjnego, powinny zostać naprawione niezwłocznie po ich wykryciu.
Sprawdź w LEX: Czy od 1 stycznia 2024 roku osoba pobierająca świadczenie emerytalne będzie mogła pobierać świadczenie pielęgnacyjne? >
Ważna komunikacja z jednostką pomocy społecznej
Mecenas zauważa, że ustawodawca wprowadził niemałe zamieszanie, które z pewnością nie pozostanie bez echa w środowisku osób z niepełnosprawnością po wdrożeniu w życie znowelizowanych przepisów. Jednak, jak zaznacza, na obecnym etapie, nie sposób dokładnie określić konsekwencji wprowadzenia tak skomplikowanych i rozbudowanych zmian. W jego opinii, w odniesieniu do „nowych” obowiązków związanych z wprowadzeniem świadczenia wspierającego, na pewno konieczne będzie zapewnienie dobrej wymiany informacji na linii jednostka pomocy społecznej - klient.
- Przesłane pisemne informacje niejednokrotnie mogą okazać się zbyt skomplikowane i nieczytelne dla osób starszych i z niepełnosprawnością. Przypuszczam więc, że na przełomie roku, OPS-y i CUS-y będą „zasypane” licznymi pytaniami, które zainteresowani składać będą osobiście bądź telefonicznie – mówi mec. Rajski. Podkreśla, że tak skomplikowane i obszerne zmiany obligują więc do bardzo dobrego merytorycznego przygotowania pracowników świadczeń rodzinnych w zakresie bieżącego doradztwa oraz obsługi poniekąd „nowych świadczeń”.
Świadczenie pielęgnacyjne czy wspierające – zadecyduje indywidualna sytuacja
Wskazuje także na drugą stronę, samych zainteresowanych świadczeniami. - Będą oni musieli uzbroić się w cierpliwość oraz podejmować często niełatwe decyzje życiowe, np. jakie świadczenie wybrać, które z nich będzie najbardziej korzystne w mojej sytuacji. Niebagatelną rolę odgrywać będzie także aktywność samego zainteresowanego, który powinien poinformować ośrodek wypłacający świadczenia o każdej zmianie swojej sytuacji rodzinnej i zdrowotnej – mówi mec. Rajski.
Czytaj też w LEX: Świadczenia opiekuńcze po wprowadzeniu świadczenia wspierającego >
Decyzje mogą być trudne, bo nie zawsze świadczenie wspierające dla osoby z niepełnosprawnością może lepiej zabezpieczyć rodzinę niż pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego. Aktualnie świadczenie pielęgnacyjne wynosi 2 458 zł, od nowego roku będzie jeszcze wyższe. Z kolei wysokość świadczenia wspierającego ustalana będzie proporcjonalnie do poziomu potrzeby wsparcia osoby niepełnosprawnej, a więc od 40 do 220 proc. renty socjalnej (od 635, 37 zł do 3 494, 56 zł).
- O tym, czy korzystniej będzie sięgnąć po świadczenie wspierające, czy dotychczas wypłacane świadczenia opiekuńcze, przesądzać będzie indywidualnie ustalana sytuacja osoby z niepełnosprawnością i jej opiekuna – zauważa mec. Rajski. Zwraca uwagę, że świadczenia mają różnych adresatów. O tym, czy bardziej korzystne będzie pobieranie przez członka rodziny świadczenia pielęgnacyjnego - z obciążającym go obowiązkiem sprawowania osobistej opieki nad osobą z niepełnosprawnością, czy też korzystanie przez osobę niepełnosprawną ze świadczenia wspierającego - bez takiego obciążania dla członków rodziny, jednak często w niższej wysokości, przesądzi wiele argumentów.
- Z czysto formalnego punktu widzenia, myślę, że można będzie także zrezygnować ze świadczenia pielęgnacyjnego przyznanego na dotychczasowych zasadach, a następnie ubiegać się o tego rodzaju świadczenie na podstawie znowelizowanych przepisów, a więc już bez obowiązku rezygnacji z pracy lub niepodejmowania zatrudnienia w celu sprawowania opieki – mówi mecenas Rajski. Jak dodaje, doświadczenie podpowiada jednak, że dopiero na etapie wdrożeniowym, pojawią się liczne pytania, których dziś nie jesteśmy sobie w stanie nawet wyobrazić.
Przeczytaj także: Dr Kurowski: Ustawa o świadczeniu wspierającym przełomowa, ale systemu nie porządkuje
Przejście ze świadczenia pielęgnacyjnego na wspierające nie zawsze płynne
Krzysztof Kurowski, konstytucjonalista i prezes Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami w rozmowie z Prawo.pl zwracał też uwagę na to, że może zdarzyć się, że przejście ze świadczenia pielęgnacyjnego na świadczenie wspierające może wiązać się z okresem kiedy rodzina nie otrzyma żadnego wsparcia. - Ponieważ w trakcie prac nad ustawą w parlamencie odrzucone zostały senackie poprawki, proponowane przez stronę społeczną, które dawałyby możliwość pobierania świadczenia pielęgnacyjnego do momentu otrzymania decyzji o przyznaniu świadczenia wspierającego, niestety okres przejścia ze świadczenia pielęgnacyjnego na wspierające może nie być w pełni płynny. Dlatego, że może się zdarzyć okres, w którym rodzina nie otrzyma żadnego z tych świadczeń. Przy czym trzeba pamiętać, że później otrzyma świadczenie wspierające z wyrównaniem – uważa Krzysztof Kurowski.
Dlatego warto pamiętać, by zasięgać informacji m.in. w jednostkach pomocy społecznej. - Stopień skomplikowania zagadnień poruszonych przez ustawodawcę w znowelizowanych przepisach, wyklucza możliwość przyjęcia odgórnie ustalonych odpowiedzi. Dla prawidłowej oceny sytuacji prawnej i faktycznej każdego klienta pomocy społecznej, wymagana będzie indywidualna analiza przypadku. Nie wzbraniajmy się więc przed osobistą wizytą w ośrodku, gdzie będziemy mogli liczyć na pomoc – zachęca mec. Rajski.
Zobacz procedurę w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu >