Zgodnie z ustawą o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe termin tzw. sprzedaży końcowej minął 31 lipca. Z danych Ministerstwa Aktywów Państwowych wynika, że w gminach pozostało 64 tys. on surowca, a to oznacza, że gminy mają zamrożone pieniądze na kwotę 96 mln zł. Samorządy nie wiedzą, co zrobić z węglem i apelują do rządu o interwencję. Zdaniem m.in. Związku Miast Polskich konieczna jest pilna nowelizacja ustawy.
Jeśli Rada Ministrów nie planuje przedkładać projektu ustawy przedłużającej termin sprzedaży, jedynym racjonalnym wyjściem jest odbiór przez przedsiębiorstwa państwowe paliwa, którego dystrybucją zajmują się na co dzień oraz zwrot gminom środków w celu przeznaczenia ich na najbardziej naglące potrzeby – pisze do premiera Zygmunt Frankiewicz, prezes Związku Miast Polskich. Więcej o propozycjach samorządowców w tekście: Samorządy chcą, aby państwowe spółki zabrały „tani” węgiel i oddały pieniądze oraz Gminy zamroziły pieniądze w niesprzedanym węglu.
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Ministerstwo uważa, że nie trzeba zmieniać przepisów
Ministerstwo Aktywów Państwowych uważa, że nie trzeba zmieniać ustawy, aby samorządy mogły zagospodarować niesprzedany węgiel. Resort powołuje się przy tym na przygotowaną przez siebie wykładnie systemową, zaznaczając, że zyskała ona pozytywne stanowisko Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz została skonsultowana z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Ministerstwo przyznaje, że ustawa nie reguluje kwestii węgla niesprzedanego przez gminy po 31 lipca, ale nie oznacza to, że w tym zakresie występuje tzw. luka prawna. Zastosowanie mają ogólne przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Resort wskazuje, że kupiony w ramach ustawy węgiel należy traktować jako mienie komunalne w rozumieniu art. 43 ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.). A to oznacza, że znajdują do niego zastosowanie ogólne zasady gospodarowania mieniem komunalnym. Gmina może swobodnie decydować o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania swojego majątku o tyle, o ile jej działania w tym zakresie służą realizacji zadań określonych w art. 6 i 7 ust. 1 u.s.g. (zadania własne gminy).
Sprawdź w LEX: Czy gmina może odkupić węgiel od gminy sąsiedniej, która ma go w nadmiarze? >
Resort podkreśla, że, decydując o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania niesprzedanego węgla na realizację zadań, gmina musi uwzględnić wymogi wynikające z odrębnym przepisów, w tym m.in.:
- przepisy o gospodarce finansowej i finansach publicznych;
- regulacje dotyczące podatku akcyzowego i VAT oraz
- regulacje dotyczące pomocy publicznej.
- Węgiel nabyty przez gminy w ramach ustawy, niesprzedany do 31 lipca 2023 r., podlega gospodarowaniu przez gminy jako mienie komunalne na zasadach ogólnych z uwzględnieniem m.in. przytoczonych powyżej ograniczeń. W szczególności, gminy mogą wykorzystać pozostały węgiel na realizację ich zadań własnych np. w zakresie ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej itp. – przekonuje Karol Rabenda, wiceminister aktywów państwowych
W ocenie ministerstwa, dopuszczalna jest dalsza sprzedaż węgla gospodarstwom domowym już poza ustawą o zakupie preferencyjnym, jako realizacja zadania własnego gmin, po spełnieniu warunków określonych przepisami ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o podatku akcyzowym.
Czytaj w LEX: Sprzedaż węgla przez samorządy - skutki podatkowe >
Gmina musi uwzględnić przepisy o gospodarce finansowej samorządów
MAP zwraca uwagę, że decydując o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania niesprzedanego węgla na realizację swoich zadań, gmina musi uwzględnić wymogi wynikające z odrębnych przepisów, w tym m.in. przepisów o gospodarce finansowej i finansach publicznych, a więc przede wszystkim zasady: legalności, celowości, rzetelności i gospodarności.
Resort zaznacza, że w świetle ustawy o rachunkowości i rozporządzenia w sprawie rachunkowości zdarzenia ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną. Do ewidencji towarów służy konto 330, na którym ewidencjonuje się towary znajdujące się zarówno we własnych magazynach, punktach sprzedaży, punktach przerobu, jak również w magazynach obcych i przerobie obcym. Gminy ujmują więc zakup towaru – węgla na koncie 330.
Sprawdź w LEX: Czy niewykorzystany węgiel gmina może przekazać swojej jednostce organizacyjnej? >
Kiedy VAT, a kiedy nie
Ministerstwo wskazuje, że wykorzystanie węgla przez gminę na realizację jej zadań własnych (czyli np. na cele ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej itp.) nie stanowi, co do zasady, czynności opodatkowanej na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Natomiast sprzedaż węgla innym podmiotom, w tym gminom (także w celu realizacji ich zadań własnych) należy uznać za dostawę towarów opodatkowaną na gruncie VAT stawką podstawową.
Jeżeli warunki uprawniające do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego nie zostaną spełnione, ponieważ gmina nie wykorzysta zakupionego węgla do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług (np. sprzedaży opodatkowanej VAT), gmina będzie obowiązana do skorygowania odliczonego przy zakupie węgla VAT.
Wykorzystanie zakupionego węgla do celów innych niż związane z czynnościami opodatkowanymi (tj. uznanymi za pozostające poza zakresem VAT, np. niektóre czynności w zakresie ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej), spowoduje zmianę w prawie do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. Towary nabyte z zamiarem ich wykorzystania do czynności, w stosunku do których przysługuje pełne prawo do obniżenia podatku należnego zostaną bowiem wykorzystane niezgodnie z takim zamiarem. W takim przypadku, gmina będzie miała obowiązek dokonania korekty kwoty wcześniej odliczonego podatku naliczonego w związku ze zmianą przeznaczenia zakupionego towaru za okres rozliczeniowy, w którym wystąpiła ta zmiana.
Ministerstwo Finansów przedłużyło jednocześnie zwolnienie z obowiązku stosowania kas fiskalnych dla gmin przy sprzedaży węgla mieszkańcom. Więcej w tekście: Gminy nadal będą sprzedawać węgiel mieszkańcom bez kasy fiskalnej
Akcyza od węgla
Z wykładni resortu wynika, że po 31 lipca 2023 r. czynności dotyczące wyrobów węglowych podlegają reżimowi ustawy o podatku akcyzowym, bowiem przestało obowiązywać zwolnienie, o którym mowa w art. 163e tej ustawy. W związku z tym, że zgodnie z art. 9a ust. 1 pkt 1 ustawy w przypadku wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą jest sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu, sprzedaż takich wyrobów przez gminę, jak również zrównane z nią czynności, o których mowa w ust. 2 są opodatkowane podatkiem akcyzowym. Wprawdzie w art. 31a ust. 1 ustawy przewidziano zwolnienie od akcyzy czynności podlegających opodatkowaniu, których przedmiotem są wyroby węglowe przeznaczone do celów opałowych, ale pod warunkiem, że czynności tych dokonuje pośredniczący podmiot węglowy na zasadach określonych w ust. 3 i kolejnych tego przepisu.
Stąd gmina chcąc uzyskać po dniu 31 lipca 2023 r. zwolnienie od podatku akcyzowego powinna:
- zarejestrować się jako pośredniczący podmiot węglowy w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych (zgodnie z art. 16 ustawy o podatku akcyzowym);
- wypełnić obowiązek, o którym mowa w art. 31a ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy o podatku akcyzowym.
Brak rejestracji w takim przypadku rodzić będzie odpowiedzialność karno-skarbową. Rejestracji dokonuje się elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).
Resort wyjaśnia też, że obowiązek z art. 31a ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy o podatku akcyzowym, wiąże się z koniecznością:
- uzyskania od finalnego nabywcy węglowego oświadczenia, że odebrane przez niego wyroby węglowe są przeznaczone do celów uprawniających do zwolnienia od akcyzy oraz
- wystawienia faktury dokumentującej taką sprzedaż.
Oświadczenie powinno zawierać:
- w przypadku nabywcy będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej - imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL, a jeżeli nie został nadany - nazwę i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość,
a także:
- określenie ilości, rodzaju oraz przeznaczenia nabywanych wyrobów węglowych;
- datę i miejsce złożenia oświadczenia oraz czytelny podpis składającego oświadczenie.
Oświadczenie może być złożone:
- w formie odrębnego dokumentu dołączonego odpowiednio do faktury;
- na wystawionej fakturze, jeżeli zostanie czytelnie podpisane;
- w postaci elektronicznej (wymaga się w takim przypadku opatrzenia go kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem osobistym albo podpisem zaufanym); oświadczenie złożone w postaci elektronicznej przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej nie musi zawierać danych, o których mowa w ust. 3c pkt 1 lit. b (tj. imienia i nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru PESEL, a jeżeli nie został nadany - nazwy i numeru dokumentu stwierdzającego tożsamość);
- w okresowej umowie lub umowie ramowej zawartej między pośredniczącym podmiotem węglowym będącym sprzedawcą a finalnym nabywcą węglowym, które wywiera skutek jedynie w stosunku do nabywanych wyrobów węglowych w ilości wynikającej z tych umów, pod warunkiem potwierdzenia każdej sprzedaży tych wyrobów fakturą.
Jednocześnie aby pomóc gminom w zagospodarowaniu niesprzedanego węgla Ministerstwo Klimatu przedłużyło do 31 grudnia 2023 r. obowiązywanie rozporządzenia w sprawie odstąpienia od stosowania wymagań jakościowych dla paliw stałych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
