Sekretarze komisjach wyborczych - opinie samorządowców

Wniesiony do Sejmu przez posłów Koalicji Obywatelskiej projekt nowelizacji Kodeksu Wyborczego dotyczy wprowadzenia nowej instytucji prawa wyborczego tj. sekretarzy obwodowych komisji wyborczych, których zadaniem będzie zapewnienie prawidłowo przeprowadzonego procesu wyborczego. Zgodnie z projektem sekretarza komisji wyborczej powołuje właściwy komisarz wyborczy spośród kandydatów, spełniających określone wymogi, zgłoszonych przez wójta. Sekretarza OKW może być osoba, która:

jest obywatelem polskim;
ukończyła 25 lat najpóźniej w dniu dokonania zgłoszenia;
posiada wykształcenie wyższe;
jest pracownikiem urzędu obsługującego organy administracji rządowej, samorządowej lub jednostek im podległych lub przez nie nadzorowanych albo posiada co najmniej 2-letni staż pracy w wymienionych urzędach lub jednostkach albo jest nauczycielem mianowanym lub nauczycielem dyplomowanym w rozumieniu ustawy Karta Nauczyciela.

Projekt określa również kto nie może być sekretarzem. To osoba:

która w chwili zgłoszenia ma ukończone 65 lat;
kandydująca w wyborach w okręgu, w skład którego wchodzi gmina właściwa dla obszaru działania obwodowej komisji wyborczej;
pełniąca funkcję organu albo wchodząca w skład organu pochodzącego z wyborów powszechnych;
która podpisała zgodę na kandydowanie w wyborach lub objęła funkcję pełnomocnika wyborczego, komisarza wyborczego, urzędnika wyborczego lub męża zaufania;
należąca do partii politycznej;
prowadząca działalność publiczną niedającą się pogodzić z funkcją sekretarza obwodowej komisji wyborczej;
skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe .

Sekretarz komisji miałby czuwać nad przebiegiem głosowania i prawidłowym ustalaniem jego wyników, sporządzeniem — wraz z komisją — protokołu głosowania. Miałby też prawo wniesienia protestu.

- Sekretarze, dzięki ustawowo określonym wymogom odnoszącym się m. in. do wieku kwalifikacji zawodowych i doświadczenia, mają stanowić gwarancję fachowości prac obwodowych komisji wyborczych – przekonuje poseł Mariusz Witczak z Koalicji Obywatelskiej.

Projekt zakłada przywrócenie do Kodeksu wyborczego przepisu, zgodnie z którym uprawnienie do zgłaszania kandydatów do obwodowych komisji wyborczych, przysługuje wyłącznie komitetom wyborczym na obszarze okręgu wyborczego, w którym została zarejestrowana zgłoszona przez nich lista kandydatów na posłów, posłów do Parlamentu Europejskiego, radnych lub zarejestrowany został kandydat na Prezydenta RP, senatora lub wójta.

Czytaj też w LEX: Ograniczenie kadencyjności organów wykonawczych gmin w kontekście wymiany elit politycznych – na przykładzie miast na prawach powiatu w województwie śląskim >

Więcej elastyczności w wyborze sekretarzy

Zdaniem Związku Powiatów Polskich wprowadzenie funkcji sekretarza w komisjach wyborczych jest krokiem w dobrym kierunku. Może przyczynić się do większego profesjonalizmu w działaniu komisji i usprawnić proces liczenia głosów, tym bardziej, że w praktyce to gminy odpowiadają za organizację wyborów i logistyczną obsługę komisji. Jednocześnie ZPP zaznacza, że w projekcie pojawia się kilka nieścisłości, które mogą utrudnić jego skuteczne wdrożenie.

Jedna z uwag dotyczy katalogu osób, które mogą zostać sekretarzem komisji. Według samorządowców jest on zbyt wąski i nie uwzględnia wielu osób posiadających odpowiednie kompetencje. Związek proponuje, by do grupy potencjalnych sekretarzy dopuścić także prawników, notariuszy, pracowników sądów, czy osoby z dorobkiem naukowym w dziedzinie prawa wyborczego lub ustroju państwa.

- Skoro sekretarzem może być nauczyciel, to tym bardziej ktoś z wykształceniem prawniczym czy administracyjnym ma ku temu predyspozycje. Taka zmiana pozwoliłaby gminom swobodniej dobierać kandydatów i współpracować z uczelniami czy samorządami zawodowymi, które dysponują wiedzą o funkcjonowaniu systemu polityczno-prawnego – mówi Adrian Pokrywczyński, radca prawny z działu monitoringu prawnego i ekspertyz ZPP.

Przeczytaj także: Wybory po nowemu: sekretarze w komisjach i elektroniczne poparcie kandydatów

Sporny limit wieku

Kontrowersje budzi też proponowany limit wieku sekretarzy – 65 lat. Związek Powiatów Polskich nie kryje zastrzeżeń. Taki wymóg, zdaniem ZPP, jest nie tylko nieuzasadniony, co wręcz dyskryminujący.

- Osoby po 65. roku życia są często w pełni sił, a do tego posiadają ogromne doświadczenie zawodowe i organizacyjne. W dodatku w dużych miastach, gdzie liczba komisji jest ogromna, wyłączenie tej grupy wiekowej może poważnie utrudnić obsadzenie wszystkich funkcji – wskazuje Adrian Pokrywczyński.

Przedstawiciele związku postulują więc skreślenie limitu wieku lub znaczące jego podniesienie. Wskazują, że utrzymanie zaproponowanego rozwiązania byłoby niepraktyczne, ale i sprzeczne z zasadą równego traktowania.

Brak dookreślenia roli wójta

Kolejna wątpliwość dotyczy procedury powoływania sekretarzy przez wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. Związek Powiatów Polskich zwraca uwagę, że projekt nie precyzuje, jak dokładnie ma wyglądać ten proces.

- Czy wójt ma wskazywać tylu kandydatów, ile jest komisji, czy może zgłosić ich więcej? Czy wskazuje konkretnych sekretarzy do konkretnych komisji, czy tylko tworzy listę, z której wybiera komisarz wyborczy? A co w sytuacji, gdy nie uda się zebrać wymaganej liczby kandydatów? Ustawa powinna jasno określać te kwestie, bo w obecnej formie mogą one powodować chaos interpretacyjny i paraliż organizacyjny – wskazuje Adrian Pokrywyczyński.

Samorządowcy proponują też wprowadzenie „trybu awaryjnego”, który pozwoliłby uzupełniać braki kadrowe w sytuacjach wyjątkowych.

Polecamy szkolenie online w LEX: Ochrona danych osobowych w wyborach parlamentarnych >

Jaka dieta dla sekretarza?

Projekt zakłada, że sekretarz otrzyma 130 proc. diety przewodniczącego komisji wyborczej. Autorzy regulacji uzasadniają, że wyższa wysokość diety wynika z konieczności spełnienia przez sekretarzy określonych przesłanek, ilości zadań oraz kluczową rolę sekretarzy w prawidłowym przebiegu procesu wyborczego.

Zdaniem samorządowców wyższa dieta w przekazie publicznym może zostać odebrana jako mechanizm wynagradzania swoich, skoro to wójt będzie miał wpływ na wybór sekretarzy, a ich dieta będzie wyższa niż przewodniczących.

Samorządowcy sugerują, by zrównano wysokość diety sekretarza i przewodniczącego, co miałoby uspokoić nastroje i zapobiec podejrzeniom o faworyzowanie „urzędowych” członków komisji.

Sprawdź też w LEX: Czy mężom zaufania w związku z wykonywaniem zadań przysługują 2 dni płatne na podstawie art. 103ba Kodeksu wyborczego? >

Nowość