Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wśród obowiązkowych zadań własnych gminy jest zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, także przez zbieranie i pozbywanie się błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości.
Obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą do zarządcy drogi. Takimi zarządcami w odniesieniu do dróg są też samorządy – odpowiednio dla dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich.
Za nieodśnieżony chodnik właściciel nieruchomości może zostać ukarany grzywną w wysokości do 1 500 złotych
Czytaj w LEX: Uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników - komentarz praktyczny >>>
Usługi utrzymania ulic
Karolina Gałecka, rzecznik prasowy Urzędu m.st. Warszawy podkreśla, że Zarząd Oczyszczania Miasta zawiera z firmami wyłonionymi w przetargach trzyletnie kontrakty na całoroczne utrzymania ulic. - Zimą dotyczy to dróg, którymi kursują autobusy komunikacji miejskiej w sumie 1500 km, czyli 2400 km pasów posypywania lub 5100 km pasów płużenia. Pozostałe ulice są odśnieżane na zlecenie dzielnic, o drogi osiedlowe dbają administracje i wspólnoty osiedlowe - podkreśla.
Czytaj w LEX: Roszczenia zimowe i chodnikowe - odpowiedzialność odszkodowawcza wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych >>>
Pod nadzorem Zarządu Oczyszczania Miasta jest też 3,4 mln mkw terenów dla pieszych: 4 tys. przystanków komunikacji miejskiej, dojścia do stacji metra, kładki, schody, część miejskich chodników, część miejsc parkingowych w strefie SPPN. - Gdy występują warunki zimowe, ekipy sprzątające w pierwszej kolejności pojawiają się na kluczowych przystankach, w okolicach stacji metra, na kładkach i schodach oraz na miejscach parkingowych dla osób z niepełnosprawnościami, to ok. 25 proc. wszystkich terenów, jakie obsługiwane są na zlecenie ZOM – zaznacza rzecznik.
Jak nam mówi Hanna Piórecka-Nowak, rzecznik prasowy Urzędu Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny, Zarząd Dróg i Służby Komunalne corocznie na przełomie września i października wszczynają procedurę przetargową na świadczenie usług w zakresie odśnieżania części dróg gminnych na terenie sołectw i dzielnic obejmujących cały sezon zimowy. Sezon zimowy trwa od listopada do 15 kwietnia.
Jak wyjaśnia, w ramach postępowania przetargowego zamawiający udziela zamówienia oferentowi, który złożył najkorzystniejszą ofertę na konkretne sołectwo lub dzielnicę. Koszty prowadzenia „Akcji zima” zawarte są w bieżącym corocznym budżecie ZDiSK i są one zmienne w zależności od częstotliwości z jaką są prowadzone prace zimowego utrzymania. - Rozliczenie z podmiotami zewnętrznymi, z którymi ZDiSK zawarł umowy na odśnieżanie następuje miesięcznie po zakończeniu danego miesiąca i obejmuje zapłatę za godziny pozostawania firm w gotowości oraz za konkretne godziny wypracowane podczas odśnieżania. Godziny „pogotowia” pomniejszone są w bilansie miesięcznym o godziny pracy – mówi rzecznik. Wszystkie drogi gminne podlegają zimowemu utrzymaniu.
Sprawdź w LEX: Wypadek na nieodśnieżonym trawniku nie uprawnia do odszkodowania >>>
Jak są rozliczane działania zimowe?
Rzeczywisty czas trwania sezonu zimowego i liczba ogłoszonych akcji uzależnione są od warunków pogodowych i stanu nawierzchni ulic. - Wykonawcy otrzymują wynagrodzenie za zrealizowane prace, a nie za półroczną gotowość do ich podjęcia – podkreśla Karolina Gałecka.
Przez cały rok prawidłowość wykonania prac nadzorują kontrolerzy ZOM, których w sezonie zimowym dodatkowo wspiera Straż Miejska m.st. Warszawy. Do monitoringu jakości przeprowadzanych na ulicach działań wykorzystywany jest także satelitarny system kontroli realizacji usług. - Jeżeli zlecone prace zostaną wykonane niewłaściwie lub z opóźnieniem, wtedy na firmę nalicza się karę finansową - mówi.
Sprawdź w LEX: Odśnieżanie i łatanie dziur z jedną stawką VAT >>>
Sprawdź w LEX: Jak należy księgować przychody za odśnieżanie i koszty mieszanki solno-piaskowej? >>>
Marta Bartoszewicz, rzeczniczka prasowa Urzędu Miasta Olsztyna, informuje, że "utrzymanie zimowe" miasta rozliczane jest miesięcznie. Koszt utrzymania uzależniony jest od panujących warunków atmosferycznych czy wykorzystania sprzętu oraz zużycia materiałów i waha się średnio od 450 000 zł do 2 500 000 zł.
- Zgodnie z podpisaną umową rozliczenie akcji zima dotyczące odśnieżania jezdni odbywa się na podstawie raportów GPS i czasu pracy jednostek sprzętowych - solarek, piaskarek, pługów, ciągników, ładowarek. Jednostką rozliczeniową jest Mtg - mówi. Jak dodaje, wykonawca za nienależyte wykonanie umowy otrzymuje przewidzianą w umowie karę.
Piotr Odorczuk, rzecznik prasowy MPO Kraków, podkreśla, że koszty główne wynikają z ilości przepracowanych godzin oraz zużytych materiałów. - Zima może kosztować od niespełna 8,5 mln w 2019/2020 do ok. 40 mln, gdyby zwaloryzować koszty z sezonu 2012/2013. Myślę że obecna będzie droższa. Ryczałt za gotowość dopiero wprowadzono w tym sezonie i wynosi ok. 3,9 mln zł - mówi.
Innowacyjne odśnieżanie
Marek Łucyk, wiceprezydent Gdyni ds. rozwoju, mówi, że po raz pierwszy w sezonie zimowym 2020/2021 miasto wprowadziło innowacyjny model utrzymania dróg. Jak wyjaśnia, to model zintegrowany, czyli główny układ drogowy o łącznej długości 181 km utrzymuje komunalna flota 16 pojazdów specjalnych i zatrudniona kadra kierowców oraz dyspozytorów. Z kolei pozostałe drogi, obejmujące jezdnie o mniejszym znaczeniu komunikacyjnym oraz ścieżki rowerowe i ciągi piesze o łącznej długości 279 km, zlecono do utrzymania firmom zewnętrznym.
- Na jezdnie postępowania rozpoczynają się latem i obejmują 2-3 sezony zimowe, a na chodniki, wraz z oczyszczaniem i utrzymaniem zieleni, na koniec roku z terminem obowiązywania od 1 kwietnia. Zazwyczaj te umowy obejmują okres 3 lat i zakładają całoroczne utrzymanie chodników, schodów i ścieżek rowerowych - podkreśla. Gdynia liczy na oszczędność nawet 10 milionów złotych rocznie.
Problem nieodśnieżonych chodników
Zgodnie z prawem, właściciele nieruchomości mają obowiązek zapewnić utrzymanie czystości i porządku przez uprzątnięcie śniegu i lodu z chodników położonych wzdłuż należących do nich nieruchomości. Za chodnik w rozumieniu wskazanego przepisu uznaje się wydzieloną część drogi publicznej, służącą dla ruchu pieszego, położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości.
Czytaj w LEX: Obowiązek odśnieżania chodnika przez właścicieli nieruchomości w prawie polskim - aspekty administracyjnoprawne >
Jak podkreśla Daniel Reck, adwokat z Kancelarii Adwokackiej Duraj Reck i Partnerzy, właściciel nieruchomości nie zawsze jednak będzie zobowiązany do odśnieżenia chodnika. Jak wyjaśnia, w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przewidziano wyłączenie, zgodnie z którym nie ma on takiego obowiązku w stosunku do chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych.
- Co więcej, w przypadku, gdy chodnik położony jest wzdłuż danej nieruchomości, lecz oddzielony od niej pasem zieleni będącym przedmiotem własności innego podmiotu, jego odśnieżanie musi zapewnić ten podmiot - najczęściej gmina lub Skarb Państwa. Zgodnie bowiem z wykładnią przepisu, obowiązek spoczywa na właścicielu nieruchomości bezpośrednio graniczącej z chodnikiem - tłumaczy.
Zobacz też: Zaniedbanie odśnieżania może słono kosztować>>
Dwa reżimy odpowiedzialności
Jak zauważa Przemysław Chmielowski, aplikant adwokacki z Kancelarii Duraj Reck i Partnerzy, można wyróżnić dwa reżimy odpowiedzialności związane z brakiem utrzymania chodnika w należytym stanie. - Pierwszy odnosi się do właściciela nieruchomości, który jest zobowiązany do utrzymania graniczącego z nieruchomością chodnika. W przypadku niewykonania obowiązku wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, może zostać ukarany grzywną w wysokości do 1 500 złotych albo karą nagany zgodnie z art. 117 par. 1 kodeksu wykroczeń - mówi.
Drugi reżim odpowiedzialności związanej z gminą ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej. W tym przypadku spoczywa ona na gminie. - Mimo, że to właściciel nieruchomości ma obowiązek utrzymania chodnika w odpowiednim stanie, to nadzór nad wykonaniem tego obowiązku sprawuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który w przypadku stwierdzenia jego niewykonania wydaje decyzję nakazującą wykonanie obowiązku, podlegającą egzekucji w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - podkreśla. Gmina odpowiada więc za wyrządzoną szkodę spowodowaną nieodśnieżonym lub oblodzonym chodnikiem, jeżeli nie wykonała lub nienależycie wykonała wskazany powyżej obowiązek w reżimie art. 417 par. 1 k.c.
Odśnieżanie też na dachu
Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, również zarządca lub właściciel budynku jest zobowiązany do odśnieżania chodników znajdujących się na podległym mu terenie. Obowiązek ten nie ogranicza się jedynie do chodników i ścieżek, niebezpieczny jest śnieg znajdujący się na dachach.
Jak podkreśla Mariusz Łubiński, prezes firmy Admus, zajmującej się zarządzaniem nieruchomościami, ta kwestia jest również szczegółowo uregulowana przez prawo budowlane. - Ustawodawca nakłada na zarządcę obowiązek usunięcia nadmiaru śniegu i regularnej kontroli stany technicznego, zarówno dachu jak i całego budynku. Równie niebezpieczne są sople zwisające z dachów – mówi.
Sprawdź w LEX: Kto może nakazać odśnieżanie dachu? >>>
I dodaje, że przepisy regulują również kwestie tego, jakich środków używać do posypywania i polewania chodników w celu pozbycia się warstwy lodu. - Jeżeli zarządca nie zadba o takie oczyszczenie chodnika, by umożliwić bezpieczne poruszanie się mieszkańcom, powinien liczyć się z konsekwencjami - zaznacza.
Odpowiedzialność gminy
Mec. Daniel Reck dodaje, że od właściciela nieruchomości nie można oczekiwać całodobowego odśnieżania czy usuwania lodu z chodnika, a trwające całą dobę opady śniegu traktować należy jako siłę wyższą, wyłączającą odpowiedzialność odszkodowawczą.
Dzięki powołaniu własnej jednostki odpowiadającej za zimowe utrzymanie dróg Gdynia ma pełną kontrolę nad odśnieżaniem głównych ciągów komunikacyjnych. - Możemy bez zbędnych opóźnień dysponować flotą w zależności od potrzeb. To rozwiązanie daje nam nie tylko oszczędności, ale i szybkość reakcji. Co do ciągów obsługiwanych przez firmy zewnętrzne zgodnie z zawartymi umowami wykonawcy ponoszą wszelką odpowiedzialność za szkody powstałe w trakcie świadczenia lub nie świadczenia przez nich usług. W przypadku braku realizacji usług nasz Zarząd Dróg i Zieleni wyciąga konsekwencje w postaci kar umownych - podkreśla wiceprezydent Łucyk.
Czytaj w LEX: Powikłania po urazie na oblodzonym chodniku nie obciążają gminy i ubezpieczyciela >>>
Hanna Piórecka-Nowak mówi, że wszelkie interwencje dotyczące jakości odśnieżania zgłoszone dyżurnemu technicznemu są rozpatrywane na bieżąco i wyjaśniane są przyczyny zgłoszonych sytuacji. - Zgłaszający uzyskuje informacje, czy i kiedy jego zgłoszenie zostanie rozpatrzone. W sytuacjach odpowiedzialności gminy za ewentualne szkody prowadzone jest odrębne postępowanie z udziałem firmy ubezpieczającej drogi gminne lub na drodze postępowania sądowego – mówi.
Piotr Odorczuk dodaje, że w Krakowie bywają problemy na styku odpowiedzialność gminy i właściciela posesji co do terenów, za które są odpowiedzialni. – Przepisy, choć regulują obowiązki właścicieli posesji przyległych do drogi, to jednak ich interpretacja jest różna, niejednoznaczna. Problemy rozstrzyga w momencie interwencji – Straż Miejska na podstawie Ustawy o utrzymaniu czystości i gminnego Regulaminu utrzymania czystości; w przypadku sporu – sąd - mówi.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
