Lasy prywatne, które nie są własnością Skarbu Państwa i należą do osób fizycznych i wspólnot gruntowych, stanowią ok. 20 proc. wszystkich lasów w Polsce. Nadzór nad gospodarką leśną w nich -zgodnie z ustawą o lasach - sprawują starostowie, ale podatek leśny wpływa do gmin.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Bartosiewicz Adam, Podstawa opodatkowania i stawka podatkowa w podatku leśnym>
Nadzór ten kuleje. W 2021 r. Najwyższa Izba Kontroli oceniła, że nadzór starostów nad lasami prywatnymi jest niewystarczający i sprawowany w sposób nieprawidłowy. Starostowie m.in. nie wywiązywali się z obowiązku sporządzenia kompletnej dokumentacji urządzeniowej (czyli uproszczony plan urządzenia lasu oraz inwentaryzacja stanu lasu, obowiązujące w okresach 10-letnich.) Nie prowadzili rzetelnych działań w celu weryfikacji i w konsekwencji nie egzekwowali od właścicieli lasów realizacji ciążących na nich obowiązków. Nierzetelnie prowadzono postępowania administracyjne, błędnie lub niekompletnie wystawiano dokumenty stwierdzające legalność pozyskania drewna, jak również niepoprawnie agregowano i przekazywano dane w tym zakresie w ramach sprawozdawczości statystycznej. Przeczytaj więcej: Starostowie iluzorycznie nadzorują prywatne lasy.
- Powiaty, realizując zadania z zakresu nadzoru nad gospodarką leśną w lasach prywatnych, napotykają na liczne problemy wynikające zarówno z niejasności przepisów obowiązującej obecnie ustawy o lasach, jak i braku narzędzi systemowego finansowania tego nadzoru – przekonuje Andrzej Płonka, przewodniczący Związku Powiatów Polskich.
Już w 2023 r. Zgromadzenie Ogólne ZPP zaapelowało o pilną nowelizację przepisów, obejmującą w szczególności:
- Wprowadzenie jednego dokumentu urządzeniowego dla wszystkich lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa, niezależnie od ich powierzchni.
- Jednoznaczne określenie formy zatwierdzenia uproszczonego planu urządzenia lasu przez starostę.
- Uregulowanie zasad publikacji zarządzenia zatwierdzającego uproszczony plan urządzenia lasu oraz samego dokumentu planu.
- Doprecyzowanie przepisów dotyczących cechowania drewna, w celu zapewnienia ich jednoznaczności i skuteczności.
- Wprowadzenie efektywnych instrumentów finansowania zadań starostów w zakresie gospodarki leśnej.
Czytaj artykuł w LEX: Chmielewski Jan, Przyznawanie środków na finansowanie odnowienia i przebudowy drzewostanu w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa>
Nowa wersja projektu
Rok temu Ministerstwo Klimatu i Środowiska zaproponowało nowelizację ustawy o lasach oraz niektórych innych ustaw (UD61). Nowela ma wprowadzić kompleksowe unormowanie procesu sporządzania i zatwierdzania planu urządzenia lasu na potrzeby wprowadzenia kontroli sądowej legalności materialnej i formalnej planów urządzenia lasu - m.in. przez zapewnienie realnego udziału społeczeństwa (w tym organizacjom ekologicznym oraz lokalnym organizacjom społecznym) na każdym etapie tworzenia planu urządzenia lasu. Nowela ma też usunąć uchybienie, na które wytknął TSUE: brak sądowej kontroli planów urządzenia lasu (wyrok 2 marca 2021 r. sprawa C-432/21) oraz braku odpowiedniej oceny oddziaływania na obszar (wyrok z 17 kwietnia 2018 r. TSUE sprawa C-441/17). Przy okazji resort zaproponował zmiany w kwestii nadzory nad lasami prywatnymi. Projekt nie spotkał się z entuzjazmem. Ministerstwo zaproponowało nową wersję.
Związek Powiatów Polskich także ocenia ją negatywnie w kwestii nadzoru starosty nad lasami prywatnymi niestanowiącymi własności Skarbu Państwa. Uważa, że projekt nie upraszcza, a wręcz komplikuje zadania starosty z tym związane. Związek podnosi, że wciąż aktualne są jego dotychczasowe uwagi, m.in. w zakresie likwidacji inwentaryzacji stanu lasów i wprowadzenia jednego dokumentu urządzeniowego oraz jednoznacznego określenia formy zatwierdzania uproszczonego plan urządzenia lasu (UPUL) przez starostę tj. w formie zarządzenia, które jako tzw. inna czynność z zakresu administracji publicznej może zostać zaskarżona przez właściciela lasu do sądu administracyjnego.
Czytaj także pytanie w LEX: Na czym polega nadzór starosty nad gospodarką leśną prowadzoną przez leśne zakłady doświadczalne w odniesieniu do nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa?>
Archaiczne przepisy o lasach
Przemysław Matysiak ze Związku Powiatów Polskich przypomina, że ZPP przygotowało już wcześniej propozycje gotowych rozwiązań w pakiecie ustaw przywracających kompetencje samorządom.
- Ustawa o lasach z 1991 roku nie była praktycznie nowelizowana od tamtego czasu. Urzędnicy mają problem z interpretacją tak archaicznych przepisów – mówi Przemysław Matysiak. Niezmiennie problematyczne jest określenie organu, który sprawuje nadzór nad lasem w sytuacji, gdy osoba fizyczna jest użytkownikiem wieczystym lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa. Obowiązujący art. 6 pkt 3 ustawy o lasach za właściciela lasu uznaje również użytkownika wieczystego lasu, ale żaden przepis nie określa organu nadzorującego. Powiaty wskazują na konieczność doprecyzowania tego obszaru. Przepisy są nieprecyzyjne w wielu innych miejscach, np. ustawa o lasach nakłada na starostę obowiązek zatwierdzenia uproszczonego planu urządzenia lasu - Jednakże ani ustawa, ani kodeks postępowania administracyjnego nie definiują pojęcia zatwierdzenia i nie określają formy tej czynności – wskazuje ZPP. W związku z tym obecnie nie ma jednego standardu zatwierdzania UPUL. Niekiedy jest to forma decyzji administracyjnej, zarządzenia lub zamieszczenia na planie adnotacji „zatwierdzam”.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Grzejszczak Paweł, Plan urządzenia lasu>
– Proponujemy, aby starosta zatwierdzał UPUL w drodze zarządzenia. Chcemy też, aby całkowicie zrezygnować z instytucji inwentaryzacji stanów lasów, i żeby wszystkie lasy prywatne, które nadzoruje starosta, były objęte UPUL-ami, czyli uproszczonymi planami urządzenia lasów – mówi Przemysław Matysiak.
Powodów jest kilka, chociażby ten, że po sporządzonej inwentaryzacji starosta musi wydać właścicielowi lasu decyzję, w której określi, jakie zabiegi w lesie należy wykonywać przez najbliższe 10 lat. Bardzo często urząd ma problem z dotarciem do właścicieli, bywa ich np. kilkunastu, niekiedy ktoś już nie żyje albo nie wiadomo, gdzie mieszka itp. Wtedy zaczyna się problem, bo w takiej sytuacji, nie można np. dokonać wyrębu i pozyskać drzewa z takiego lasu. Dlatego tak ważne jest uproszczenie zasad zarządzania prywatnymi lasami przez starostów.
Czytaj także artykuł w LEX: Chmielewski Jan, Z problematyki aktów planistycznych w prawie administracyjnym - na przykładzie planów i uproszczonych planów urządzenia lasów>
Obowiązek bez pokrycia w budżecie
Tymczasem, jak podkreśla Przemysław Matysiak, w proponowanym projekcie nowelizacji z 30 maja br. MKiŚ chce wprowadzić dla lasów prywatnych takie same zasady jak dla lasów państwowych. To jednak zupełnie inne sytuacje, bo w przypadku tych drugich właściciel zawsze jest jeden.
– Dlatego też uważamy, że ta nowelizacja nie jest odpowiednim miejscem na wprowadzanie zmian, które jeszcze bardziej komplikują starostom nadzór nad lasami prywatnymi. I dlatego też chcemy powrotu do naszych gotowych już propozycji. One są neutralne, bo nie oddziaływają na budżet państwa, ale i powiatów – podkreśla.
Z budżetem starostowie też mają problem. Ustawodawca nadzór nad lasami prywatnymi przekazał powiatom, ale nie zabezpieczył budżetu na ten cel (właściciele lasów płacą podatek leśny do gmin).
- Jedyne środki, które może pozyskać starosta na ten cel, to współfinansowanie wykonania uproszczonych planów urządzenia lasu z funduszu leśnego, którym zarządza Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych – mówi Przemysław Matysiak. Dofinansowanie wynosi 50 proc. kosztów całkowitych (netto) sporządzenia UPUL.
Czytaj także artykuł w LEX: Chmielewski Jan, Pojęcie lasu w ustawie o lasach - próba konceptualizacji>
Cena promocyjna: 53.1 zł
|Cena regularna: 59 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 41.3 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
