Zgodnie z ustawą z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji podstawowym źródłem finansowania mediów publicznych są opłaty abonamentowe. Są one pobierane na podstawie ustawy z 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych. W tym roku stawka wynosi 294,90 zł, w 2026 r. – 329,40 zł. Ministerstwo kultury przyznaje, że obecny system finansowania nadawców publicznych zawiera liczne wadliwe rozwiązania, niedostosowane do aktualnego stanu rozwoju technicznego np. obowiązek rejestracji odbiornika przy braku skutecznych sankcji jego niedotrzymania. Marta Cienkowska minister kultury mówi wprost: abonament jest „absolutnie nieskutecznym”, „archaicznym tworem” i „bardzo słabo ściągalną opłatą”.

Niskie wpływy z abonamentu powodują, że ustawodawca sięgnął po tzw. mechanizm rekompensaty i zdecydował o przyznawaniu środków finansowych pokrywających ubytek spowodowany przez zwolnienia od opłat abonamentowych.
Ministerstwo wskazuje też, że obecny system finansowania mediów publicznych nie spełnia też wymogów określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1083 z 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ustanowienia wspólnych ram dla usług medialnych na rynku wewnętrznym i zmiany dyrektywy 2010/13/UE (europejski akt o wolności mediów) zwanej „EMFA”. Celem rozporządzenia jest wprowadzenie minimalnych standardów funkcjonowania wszelkiego rodzaju mediów w Unii Europejskiej.  obecny system finansowania mediów publicznych.

 

Stałe wsparcie budżetowe

 

Ministerstwo kultury proponuje więc uchylenie ustawy o opłatach abonamentowych, a co za tym idzie likwidację obowiązku ponoszenia opłat abonamentowych przez gospodarstwa domowe oraz inne podmioty zobowiązane do ich uiszczania.

Jako podstawowe źródło finansowania misji publicznej nadawców publicznych proponuje się budżet państwa, z którego środki przekazywane byłyby na cele związane z realizacją misji publicznej. W ostatnich latach dominującym źródłem finansowania mediów publicznej była tzw. rekompensata przyznawana w formie skarbowych papierów wartościowych, de facto w formie wsparcia budżetowego. Rekompensata przyznawana spółkom publicznej radiofonii i telewizji od 2017 r. pełni funkcję zbliżoną do finansowania budżetowego – w szczególności, jeśli weźmie się pod uwagę różnicę kwotową w zakresie wpływów z różnych źródeł finansowania.

- Porównanie środków pochodzących z opłat abonamentowych oraz z rekompensaty pochodzącej z budżetu państwa prowadzi do konkluzji, że począwszy od 2018 r. faktycznie to budżet państwa ponosi główny koszt finansowania mediów publicznych w Polsce. Tak więc formalne wprowadzenie mechanizmu finansowania budżetowego stanowi jedynie potwierdzenie rzeczywistego stanu rzeczy – uzasadnia ministerstwo.

Proponuje wpisanie sztywnej wysokości kwoty w ustawie z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (nie mniejszej niż 2 mld 500 mln zł).

- Zabezpieczenie w ten sposób minimalnej kwoty jaką można przeznaczyć na media publiczne w danym roku pozwoli na uniknięcie dyskusji nad jej wysokością w czasie debaty budżetowej, w wyniku której mogłaby ona ulec zmianie. Takie rozwiązanie nie spełniałoby przewidzianego przez EMFA wymogu stabilności systemu – wskazuje ministerstwo w założeniach projektu.

 

Mechanizm przekazywania taki jak obecnie

Proponowana wysokość środków jest zbliżona do wysokości środków przekazywanych mediom publicznym w ostatnich latach w ramach opłat abonamentowych i rekompensat. Pieniądze będą przekazywane przez Ministra Finansów corocznie na rachunek zarządzany przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Będzie ona dokonywała podziału środków pomiędzy spółki publicznej radiofonii i telewizji na podstawie procedur określonych w przepisach ustawowych. Projektowane rozwiązania w tym zakresie oparte są o obecne mechanizmy przekazywania środków, określone w przepisach ustawy o radiofonii i telewizji oraz ustawy o opłatach abonamentowych.