Senatorowie wprowadzili do uchwalonej 17 września br. ustawy kilka poprawek, w tym wprowadzenie już od przyszłego roku zakazu łączenia przez parlamentarzystów i samorządowców mandatu z pracą w instytucjach i spółkach państwowych.
Projekt Kukiza ze wspaciem PiS
Pod poselskim projektem podpisali się m.in. posłowie PiS - Marek Ast i Marek Kuchciński oraz poseł Paweł Kukiz. To jeden z elementów realizacji porozumienia Prawa i Sprawiedliwości z Pawłem Kukizem. Zgodził się on na popieranie ustaw wnoszonych przez PiS w zamian za uchwalenie lansowanych przez niego kilku projektów, w tym tego, nazywanego "ustawą antysitwową". - Wszystko dzieje się zgodnie z umową. To jest początek współpracy, a nasza współpraca została rozłożona w czasie, bo ani Polskiego Ładu nie głosuję całego, więc zgodnie z umową - jeżeli głosujemy ustawy z Polskiego Ładu - to jednocześnie są głosowane także nasze ustawy - przypomniał Paweł Kukiz.
W uzasadnieniu projektu podkreślono, że „wejście w życie od 1 stycznia 2022 r. projektowanych zmian przyczyni się do zwiększenia zaufania społecznego do instytucji publicznych, podmiotów wykorzystujących publiczne pieniądze i osób sprawujących funkcje publiczne.
Surowe kary za korupcję
Nowelizacja poszerza katalog przestępstw, których popełnienie będzie grozić bardzo surowymi sankcjami m.in. obligatoryjną utratą pracy, a także dożywotnim zakazem pracy w instytucjach publicznych w przypadku recydywy. Zakłada ona m.in., że skazani za korupcję nie będą mogli ubiegać się o pieniądze publiczne w ramach przetargów; sąd będzie mógł pozbawić skazanego za korupcję praw publicznych; wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, parlamentarzyści nie będą mogli być zatrudniani w spółkach, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają co najmniej 10 proc. akcji lub udziałów.
Zakaz pracy w spółkach i instytucjach publicznych szybciej
Najważniejsza z wprowadzonych przez Senat poprawek dotyczy wprowadzania już od 1 stycznia 2022 roku - a nie od kolejnej kadencji - zakazu łączenia przez parlamentarzystów i samorządowców mandatu z zatrudnieniem lub wykonywaniem innych zajęć w instytucjach państwowych i spółkach, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada co najmniej 10 proc. udziałów
Zakazy nie tylko dla polityków
Oprócz kodeksu karnego nowelizacja zmienia takie ustawy jak:
- o wykonywaniu mandatu posła i senatora
- o partiach politycznych
- o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne
- o finansach publicznych
- o sporcie
- o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych
Zakaz pełnienia funkcji publicznych
Zmiana art. 40 Kodeksu karnego wprowadza datkową przesłankę orzekania środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych. Środek ten będzie mógł zostać orzeczony przez sąd w razie skazania za przestępstwa określone w art. 228 § 1 i 3-6 (sprzedajność osoby pełniącej funkcję publiczną), art. 229 § 1 i 3-5 (przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną), art. 230 § 1 (bierna strona płatnej protekcji), art. 230a § 1 (czynna strona płatnej protekcji), art. 231 § 2 (nadużycie funkcji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej), art. 250a § 1 i 2 (przekupstwo i sprzedajność wyborcza), art. 271 § 3 (tzw. fałsz intelektualny w celu osiągnięcia korzyści majątkowej), art. 296a § 1 i 2 (przekupstwo i sprzedajność w biznesie) i art. 305 § 1 i 2 Kodeksu karnego (udaremnienie lub utrudnianie przetargu).
Nadmierna surowość kar
Dodatkowo zmieniony art. 41 § 1aa Kodeksu karnego przewiduje, że sąd będzie zobligowany orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk albo wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo wykonywania wszelkiej lub określonej pracy na podstawie stosunku pracy albo na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów, i ubiegania się o zamówienie publiczne, w razie skazania za przestępstwa korupcyjne.
Zdaniem dr Eweliny Gierach, eksperta ds. legislacji w Biura Analiz Sejmowych, bardzo surowe środki karne będą działać prewencyjnie. Jednak w toku dalszych prac legislacyjnych warto byłoby rozważać, czy w tych okolicznościach represyjność projektowanego środka karnego nie jest nadmierna. Jednocześnie dodać należy, że w polskim porządku prawnym funkcjonują analogiczne rozwiązania, przewidujące obligatoryjne orzeczenie środka karnego (art. 42 § 3 i § 4 Kodeksu karnego) i projektowana regulacja w tym aspekcie nie stanowiłaby novum.
Zakazy dla samorządowców
Nowelizacja wprowadza w stosunku do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zakaz analogiczny do zakazu odnoszącego się do parlamentarzystów opisanego w pkt V.3 niniejszej opinii, tzn. zakaz łączenia tych funkcji z zatrudnieniem lub wykonywaniem innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów.
Przewiduje ponadto, iż w przypadku zaistnienia objętej zakazem sytuacji wójt (burmistrz, prezydent miasta) – tak jak poseł − otrzymuje urlop bezpłatny z inicjatywy osób uprawnionych do udzielania urlopu w tych spółkach na okres sprawowania mandatu oraz trzech miesięcy po jego wygaśnięciu.
Projekt oceniał negatywnie prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich Andrzej Płonka. W jego opinii proponowana regulacja jest zbyt dolegliwa i może doprowadzić do tego, że osoby skazane pozbawione będą do końca życia prowadzenia działalności zarobkowej. - Projektodawca nie dostrzega, że w małych miejscowościach jednostki samorządu terytorialnego są największymi pracodawcami na danym terenie - dodaje.
Jawność umów w sektorze publicznym
Ustawa przewiduje utworzenie rejestru umów, który „jest zbiorczym zestawieniem informacji o umowach zawartych przez jednostkę sektora finansów publicznych.
Rejestr ten ma być prowadzony w formie elektronicznej i udostępniany na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej. Rejestr ma obejmować następujące informacje: numer umowy, datę i miejsce jej zawarcia, okres obowiązywania umowy, oznaczenie stron umowy oraz ich przedstawicieli, określenie przedmiotu umowy, wartość przedmiotu umowy oraz informacje o źródłach i wysokości współfinansowania przedmiotu umowy.
Informacje zamieszczone w rejestrze umów mają dotyczyć umów, które mogą podlegać udostępnieniu na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Informacje te mają być zamieszczane bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy, jej uzupełnieniu lub zmianie, rozwiązaniu umowy za zgodą obu stron, jak również o odstąpieniu od umowy lub jej wypowiedzeniu.
Zgodnie z "ustawą antykorupcyjną" partie polityczne będą miały obowiązek prowadzenia i aktualizacji rejestrów wpłat, które będą umieszczane w BIP; będą miały też obowiązek prowadzenia rejestru zawieranych umów, również udostępnianego w BIP. Obowiązek publikowania umów mają mieć również samorządy.
Projekt zawiera ponadto przepis karny, przewidujący karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 w sytuacji nie wykonania lub niedopuszczenia do wykonania obowiązku prowadzenia rejestru umów, albo podania w rejestrze nieprawdziwych danych.
Senatorowie poparli poprawki, które wprowadzają rozwiązania techniczne ułatwiające wyszukiwanie danych w rejestrach partyjnych, a także w rejestrach umów jednostek sektora finansów publicznych. Zdecydowali też, że w przypadku błędów w rejestrach partyjnych PKW będzie najpierw wzywała do ich usunięcia, a dopiero, gdy to wezwanie będzie nieskuteczne, będzie nakładać karę do 30 tys. zł - według określonych w ustawie kryteriów.
Senat zaproponował też, by w rejestrze umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych były tylko umowy, których wartość przekracza 500 zł.
