Zgodnie z obecnymi przepisami rozporządzenia z 13 listopada 2018 w sprawie badania organizacji pożytku publicznego (OPP) obowiązek poddania badaniu swoich sprawozdań finansowych mają te organizacje, które spełniają łącznie następujące kryteria:

  1. realizują zadania publiczne zlecone, jako powierzone do wykonywania lub do wspierania zadania publicznego oraz
  2. otrzymały w roku obrotowym łączną kwotę dotacji na realizację ww. zadań w wysokości co najmniej 100 tys. zł oraz
  3. osiągnęły w roku obrotowym przychody w wysokości co najmniej 3 mln zł.

Na 9 tys. 588 zarejestrowanych organizacji pożytku publicznego, aktualnie badaniu na podstawie rozporządzenia podlega 744.

 

Ministerstwo planowało podwyższenie progów

Na początku roku, Ministerstwo Finansów zaproponowało nowelizację rozporządzenia polegającą na podwyższeniu o 100 proc. wartość progów:

  • dotacji: z 100 tys. zł do 200 tys. zł.
  • przychodów z 3 mln zł do 6 mln zł.

Resort uzasadnił, że ostatnia aktualizacja kryterium, dotyczącego wysokości otrzymanych dotacji, miała miejsce w 2018 r. Wtedy kwota została podniesiona z 50 tys. na 100 tys. zł. Natomiast wielkość przychodów organizacji nie była zmieniana od 2004 r., tj. od momentu przyjęcia rozporządzenia w sprawie badania OPP. Tymczasem, jak wynika z danych GUS, od 2018 r. do 2024 r. wskaźnik skumulowanej inflacji wyniósł niemal 45 proc., natomiast od 2004 r. czyli od momentu ustalenia wysokości przychodów, niemal 98 proc. Tymczasem średnia wartość przychodów OPP wzrosła o prawie 110 proc. w ciągu ostatnich sześciu lat.

Zdaniem resortu podwyższenie wartości progów wpłynie pozytywnie na działalność organizacji pożytku publicznego: spadnie liczba organizacji objętych obowiązkiem badania sprawozdań finansowych (z 744 do 394), dzięki temu będą mogły przeznaczyć więcej pieniędzy na działalność statutową.

OPP oceniły projekt negatywnie

Projekt rozporządzenia zmieniającego negatywnie oceniła Rada Działalności Pożytku Publicznego (RDPP). W swoim stanowisku opowiedziała się ona za uchyleniem rozporządzenia w sprawie badania OPP.
- Obowiązek wynikający z rozporządzenia oznacza dla OPP konieczność poniesienia z własnych środków wydatku w wysokości średnio ok. 15 tys. zł, co przy niedochodowym charakterze działań tych organizacji jest bardzo dużym obciążeniem – wskazała.

Zdaniem Rady stanowi to znaczącą nierówność pomiędzy sytuacją OPP, a pozostałymi podmiotami objętymi obowiązkiem badania sprawozdań finansowych na gruncie art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości.

Podobne stanowisko wyraziła Federacja Polskich Banków Żywności. Wskazała, że uchylenie rozporządzenia nie spowoduje braku kontroli nad środkami publicznymi przekazywanymi OPP, bo wykorzystanie dotacji publicznych podlega szczegółowym przepisom oraz jest  kontrolowane przez  instytucje  publiczne,  które udzielają  dotacji. Za uchyleniem obowiązku jest też Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych. Podkreśla, że obowiązek badania negatywnie wpływa na obciążenie organizacyjne i finansowe OPP. Za całkowitą rezygnacją z obowiązku jest też Narodowy Instytut Wolności Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego i Przewodniczący Komitetu ds. Pożytku.

 

Bez kosztowanego wydatku

Ministerstwo Finansów przygotowało więc nowy projekt rozporządzenia, uchylający rozporządzenie z 2018 r. w sprawie badania OPP. Zmiana przepisów spowoduje, że z obowiązku badania zostanie zwolniona grupa mniejszych organizacji. Obowiązkowi będą nadal podlegały sprawozdania finansowe tych OPP, które (podobnie jak pozostałe organizacje pozarządowe) spełniają kryteria określone w art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, czyli spełniając co najmniej dwa z następujących warunków:

  • średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
  • suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 3 125 000 euro,
  • przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 6 250 000 euro;

Projektowane rozporządzenie przewiduje wprowadzenie przepisu przejściowego. Obowiązek badania sprawozdań finansowych na zasadach dotychczasowych będą miały te OPP, które spełniły warunki do badania tych sprawozdań określone w uchylanym rozporządzeniu w roku obrotowym poprzedzającym rok obrotowy, który rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2024 r. W praktyce oznaczałoby to, że obowiązkowemu badaniu nie podlegałyby sprawozdania finansowe sporządzone już za obecny rok obrotowy – kończący się w 2025 r. (niezależnie od tego, czy rok obrotowy równałby się rokowi kalendarzowemu, czy byłby przesunięty). Obowiązek badania dotyczyłby natomiast tych OPP, które z różnych względów nie poddały badaniu swoich sprawozdań finansowych w terminie – tj. w czasie, gdy taki obowiązek na nich ciążył.

Uchylenie tak, ale jednocześnie wytyczne

Projekt popierają również organizacje zrzeszające biegłych rewidentów oraz biura rachunkowe. Krajowa Izba Biur Rachunkowych uważa, że to działanie uzasadnione ekonomicznie i organizacyjne dla tych organizacji.

- Uchylenie rozporządzenia niewątpliwie przyniesie korzyści, jednak w praktyce – jak pokazuje doświadczenie biur rachunkowych – największym problemem organizacji pozarządowych jest brak jasnych i jednolitych komunikatów ze strony administracji -  wskazuje Beata Bartkowska, wiceprezes zarządu ds. merytorycznych Krajowej Izby Biur Rachunkowych. Przyznaje, że koszt takiego badania zaczyna się od 15 tys. zł w górę, co dla małych organizacji jest sporym wydatkiem. 

Izba wnioskuje jednak, że za uchyleniem rozporządzenia jednocześnie powinny pójść przygotowanie przez Ministerstwo Finansów wytyczne dla OPP, obejmujące m.in.:

  • interpretację art. 64 ustawy o rachunkowości (kiedy badanie jest nadal obowiązkowe),
  • zasady dokumentowania wykonania zadań publicznych a wymogi sprawozdawcze,
  • definicję pojęć przychodowych i dotacyjnych stosowanych przez OPP.

Resort powinien też przeprowadzić akcję informacyjną, kierowaną również do biur rachunkowych, które dla wielu organizacji są pierwszym źródłem wiedzy.