Dotychczas zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rodzic mógł skorzystać przez 60 dni z zasiłku opiekuńczego, by zająć się dzieckiem do lat 8 w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia placówki oświatowej. Takie prawo miał też, w przypadku porodu, gdy a także choroby ubezpieczonego rodzica, który zajmował się dzieckiem. Zgodnie z art. 4 ustawy z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły ubezpieczony rodzic ma prawo do 14 dodatkowych dni zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem na podstawie wspomnianego art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy. To oznacza, że od poniedziałku 16 marca do niedzieli 22 marca powodu zamknięcia wszystkich placówek oświatowych przez koronawirusa, przysługuje on wszystkim objętym ubezpieczeniem chorobowym, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, ale na zasadach z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. To oznacza, że nie można go dostać na dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością, o którym mówi już ustęp 2a i 2b wspomnianego przepisu.
Zobacz wzór dokumentu: Oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły >
Czytaj w LEX: ZUS: Informacja o uprawnieniach do świadczeń z powodu poddania się kwarantannie lub izolacji >
Zasiłek nie na każde dziecko - wykluczone dzieci starsze i niepełnosprawne
To nowe świadczenie wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 80 proc. wynagrodzenia. Prawo do zasiłku może mieć zatem mama lub tata, o ile są zatrudnieni na umowę o pracę, umowę zlecenia lub prowadzą działalność gospodarczą. Zasiłek przysługuje jednak, gdy trzeba się zaopiekować zdrowym dzieckiem do lat 8, w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których ono uczęszcza, porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli uniemożliwiają one sprawowanie opieki, pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w szpitalu. To oznacza, że od poniedziałku, gdy zamknięte będą już wszystkie przedszkola i szkoły, na zasiłek opiekuńczy mogą pójść tylko rodzice, którzy mają dziecko urodzone w roku 2012 i później.
Przykład:
Mama wystąpiła o zasiłek opiekuńczy od 16 marca 2020 r. w związku z zamknięciem szkoły. Jej córka urodziła się 22 marca 2012 r. Zasiłek opiekuńczy przysługuje jej od 16 do 21 marca 2020 r.
W efekcie nawet na trzecioklasistę rodzic nie dostanie już zasiłku, nawet jak ma ADHD. Według psychologów dzieci przed 10 rokiem życia nie powinno się zostawiać samych w domu. Warto też pamiętać, żezgodnie z art. 426 kodeksu cywilnego, małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Innymi słowy: dziecku, które nie ukończyło 13 lat, nie można przypisać winy. To nie jedyny problem. Z dodatkowego zasiłku na podstawie specustawy nie mogą skorzystać rodzice dzieci niepełnosprawnych powyżej 8 roku życia. O objęcie ich nim zaapelował Mikołaj Pawlak, rzecznik praw dziecka. Niezależnie od zamknięcia szkoły przez koronowirusa zasiłek przysługuje na chore dziecko do lat 14 - potrzebne jest zwolnienie od lekarza, o czym dalej.
Rodzic na umowie o dzieło pozbawia zasiłku
Trzeba jednak pamiętać, że jeśli jest inny członek rodziny, który może zająć się dzieckiem, rodzice nie mogą skorzystać z zasiłku. Co to oznacza? Jeśli mama jest zatrudniona na umowę o pracę, a tata na podstawie umowy o dzieło, to mama nie ma prawa do świadczenia. Według ZUS bowiem osoba wykonująca umowę o dzieło, może zaopiekować się dzieckiem. Ograniczenie to nie dotyczy opieki nad chorym dzieckiem do lat 2. W tym przypadku mama czy tata ma prawo do zasiłku nawet, jeśli jeden z rodziców jest bezrobotny. Być może w przypadku zagrożenia epidemią ZUS złagodzi swoje stanowisko. Ze świadczenia może korzystać jednak tylko jeden rodzić w tym samym momencie.
14 dni dla obojga rodziców łącznie
Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z rodziców. Mogą też podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach limitu 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom łącznie przez 14 dni, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki. Okresu wypłaty dodatkowego zasiłku nie wlicza się do wcześniej obowiązujących limitów przy wypłacie zasiłku. Zgodnie z nimi w ciągu roku zasiłek opiekuńczy przysługuje przez 60 dni, jeżeli rodzic opiekuje się zdrowym dzieckiem do lat 8 lub chorym dzieckiem do lat 14, w tym także dzieckiem niepełnosprawnym w tym wieku. Na dziecko niepełnosprawne, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat zasiłek przysługuje przez 30 dni. Niezależnie od zamknięcia szkoły przez koronowirusa zasiłek przysługuje więc na chore dziecko do lat 14 - potrzebne jest zwolnienie od lekarza, o czym dalej. Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki. Nie obciąża on funduszu pracodawców. Nawet jeżeli pracodawca wypłaca zasiłek, to przelane kwoty rozlicza z ZUS.
Czytaj w LEX: Wyjaśnienia PIP w związku z koronawirusem >
Dokumenty do pobrania ze strony ZUS
Aby uzyskać dodatkowy zasiłek, należy wypełnić specjalnie przygotowane przez ZUS oświadczenie o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem. ZUS zapewnia, że nie jest potrzebny wniosek Z-15A. Pracownik powinien go dostarczyć swojemu pracodawcy, zleceniobiorca – swojego zleceniodawcy, czyli płatnikowi składek. Z kolei osoba prowadząca działalność gospodarczą - wysyła bezpośrednio do ZUS. Warto się jednak zastanowić, czy we wniosku podać łączny opieki nad dzieckiem - od 16 do 22 marca, czy wyłączyć z tego okresu dni, w których nie pracujemy, np. sobotę i niedzielę lub dziecko miało zapewnioną opiekę. Wyłączone dni nie będą wliczać się do limitu, dzięki temu roczny, limit starczy na dłużej, ale ZUS za nie nie zapłaci. W opublikowanym wzorze oświadczenia nie ma jak we wniosku Z-15 numeru konta na które ZUS ma przelać pieniądze, jeśli nie wypłaca ich pracodawca. Zapytaliśmy o to ZUS i czekamy na odpowiedź.
Sprawdź również książkę: Zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego w praktyce >>
Co po 14 dniach dodatkowego zasiłku
Liczba dni zasiłkowych dla rodziców, których dzieci nie mogą uczęszczać do placówek oświatowych zamkniętych z powodu koronawirusa wynosi tylko 14 dni. Na tyle, póki co, zostały zamknięte szkoły. Jeśli jednak ten czas się wydłuży, trzeba szybko znowelizować specustawę. We Włoszech szkoły są zamknięte od 5 do 15 marca, ale wszystko jednak wskazuje, że przymusowa przerwa potrwa dłużej. Dlatego lepszym rozwiązaniem byłoby wskazanie okresu zasiłkowego należnego z powodu przeciwdziałania COVID były w rozporządzeniu, którego wydanie zajmuje znacznie mniej czasu, niż uchwalenie nowelizacji. Jeżeli rząd nie zdąży tego zrobić, rodzice mogą zacząć szturmować przychodnie. Na zasiłku można bowiem przebywać 60 dni w roku (licząc wszystkie choroby dzieci) - jeżeli opieka sprawowana jest nad chorym dzieckiem do lat 14. Gdy dziecko ma więcej niż 14 lat - okres zasiłku wynosi 14 dni.
Rodzice mogą więc prosić lekarzy o wystawienie zwolnień na chore dzieci. Z tym, że łączny okres wypłaty zasiłku z tytułu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn i bez względu na liczbę dzieci i liczbę członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym dla wszystkich uprawnionych ubezpieczonych. Oznacza to, że nie można mieć 60 dni opieki na jedno dziecko i 60 dni - na drugie. Jeśli na jedno dziecko mama wykorzysta 40 dni opieki, na drugie, trzecie czy czwarte zostanie jej, albo tacie, tylko 20 dni. Niewykorzystany limit zasiłku opiekuńczego za dany rok kalendarzowy nie przechodzi na następny rok. Jeśli w danym roku rodzice wykorzystają tylko 5 dni wolnego z powodu choroby dziesięcioletniego dziecka, w następnym roku będą mieli do wykorzystania 60 dni,
Zasiłek na chore dziecko - jakie dokumenty
Aby otrzymać zasiłek na chore dziecko trzeba złożyć wniosek Z-15A, ale już wraz z dokumentem potwierdzającym konieczność sprawowania osobistej opieki. W przypadku choroby dziecka czy członka rodziny lekarz musi wystawić zaświadczenie lekarskie na formularzy ZUS ZLA, czyli zwolnienie lekarskie. Od kiedy wszystkie zwolnienia są już elektroniczne, ZUS dostaje je automatycznie. Jeśli opieka dotyczy zdrowego dziecka, to należy złożyć oświadczenie o nieprzewidzianym zamknięciu żłobka, przedszkola czy szkoły - w przypadku, gdyby nie obowiązywał już nakaz zamknięcia szkół w całym kraju, a zamknięte byłyby tylko lokalne placówki. W razie porodu, choroby lub pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w szpitalu należy dołączyć zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym blankiecie. Należy pamiętać, że zwolnienie jest jednocześnie usprawiedliwieniem nieobecności w pracy. Należy je dostarczyć do zakładu pracy w ciągu 7 dni. Wniosek o zasiłek zwykle można otrzymać w dziale płac. Można też wydrukować go ze strony internetowej ZUS. Ponadto ZUS uruchomił specjalną infolinię pod numerem 22 560 16 00.
