Zagadnienie prawne przedstawił Izbie Cywilnej Sąd Apelacyjny w Poznaniu. Problem powstał w wyniku złożenia wniosku o podział majątku. Wnioskodawca, któremu zmarła żona twierdził, że środki objęte zapisem spadkowym wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków.
Czytaj też: Wypłata środków z rachunku bankowego po śmierci posiadacza rachunku >
Według spornego przepisu, posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).
Czytaj też: SO: Zmarły winny swojej śmierci w 80 proc., siostra otrzyma tylko 6 tys. zł>>
Darowizna nieruchomości z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego jednego z małżonków - WZÓR DOKUMENTU >
Kwota wypłaty, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
Czytaj też: Dziedziczenie środków zgromadzonych na rachunku bankowym >
Wątpliwości na gruncie spadków
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, to czy dyspozycja wkładem na wypadek śmierci uregulowana w art. 56 ust. 1 Prawa bankowego należy do czynności prawnych o charakterze darmym w rozumieniu art. 1039 par. 1 k.c. rodzi wątpliwości interpretacyjne. Również dotychczasowe orzecznictwo, jak i doktryna nie dają podstaw do usunięcia poważnych wątpliwości prawnych w tym zakresie. Sąd drugiej instancji dostrzegł dwa stanowiska.
Czytaj też: Dyspozycje na wypadek śmierci posiadacza rachunku >
W tym kontekście Sąd Apelacyjny powołał postanowienie Sądu Najwyższego z 27 września 2017 r., V CSK 50/17, w którym uznano, że dyspozycja przez spadkodawcę wkładem zgromadzonym na rachunku bankowym na rzecz określonych osób na wypadek śmierci (art. 56 ust. 1 Prawa bankowego) należy do czynności prawnych o charakterze darmym (bezpłatnym) w rozumieniu art. 1039 par. 1 k.c. Jednak powyższe orzeczenie spotkało się zarówno z aprobatą, jak i z krytyką w piśmiennictwie.
Sąd Apelacyjny wskazał na pogląd, że dyspozycja wkładem oszczędnościowym na wypadek śmierci jest formą rozrządzenia majątkowego i dlatego, z natury rzeczy, nie można jej traktować – w sensie formalnym – jako darowizny.
Wyłączenie ze spadku wkładu bankowego
W związku z tym do wypłat z tytułu dyspozycji nie można stosować m.in. art. 1039 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Można też uznać, że dokonanie dyspozycji wkładem, którego wartość jest wyłączona ze spadku, oznacza zwolnienie uzyskanej w ten sposób kwoty od obowiązku zaliczenia na schedę spadkową.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej podjął uchwałę, zgodnie z którą kwota objęta przewidzianym w art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe pisemnym poleceniem złożonym bankowi przez posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej dotyczącym dokonania - po jego śmierci - wypłaty określonej kwoty pieniężnej na rzecz wskazanych przez niego osób: małżonka, wstępnych, zstępnych, lub rodzeństwa (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci), nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową w rozumieniu art. 1039 par. 1 k.c.
Sygnatura akt III CZP 57/22 (dawniej III CZP 52/21), uchwała z 27 kwietnia 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
