Umowa przedwstępna zakupu mieszkania najlepiej u notariusza

Niejednokrotnie planując zakup nieruchomości dowiadujemy się, że kontrahent chce zawrzeć umowę przedwstępną. Jak wskazuje się w orzecznictwie taka umowa ma charakter prowizoryczny, stanowi etap na drodze do zawarcia umowy docelowej. Nie jest celem samym w sobie. Warto jednak zadbać o zabezpieczenie własnych interesów w takiej umowie, celem uniknięcia ewentualnych problemów w przyszłości.

Aby zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości, powinnyśmy udać się do notariusza. Jak wynika z art. 158 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione. Umowa sprzedaży nieruchomości zawarta bez dochowania formy aktu notarialnego jest nieważna (art. 73 § 1 k.c.). Jednocześnie zgodnie z art. 77 § 1 k.c. uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia, a zatem w przypadku nabycia nieruchomości – formy aktu notarialnego.

Umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości – na co uważać, czego unikać>>

Po co umowa przedwstępna?

Jednakże strony nie zawsze decydują się „od razu” zawrzeć docelową umowę sprzedaży. Często postanawiają zawrzeć wcześniej umowę przedwstępną, zwłaszcza gdy pozyskanie środków na zakup nieruchomości okazuje się czasochłonne. Taka umowa zawierana jest dla bezpieczeństwa obu stron – nikt nie chce, aby nagle zbywca „rozmyślił się” i sprzedał ją innemu podmiotowi lub by kupujący zrezygnował z nabycia nieruchomości. Umowa przedwstępna chroni więc zarówno przyszłego sprzedawcę jak i nabywcę rzeczy. Gdyby bowiem po jej zawarciu nie doszło do podpisania umowy „docelowej”, stronom będą przysługiwały określone roszczenia.

Jak wynika z art. 389 § 1 k.c. umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Oznacza to, że w umowie przedwstępnej strony przyrzekają sobie nawzajem, że zawrą w przyszłości określoną umowę.

W orzecznictwie wskazuje się przy tym, że sama w sobie przedwstępna umowa sprzedaży nie jest umową skutkującą przeniesieniem własności. Aby skutek taki nastąpił, konieczne jest zawarcie przyrzeczonej umowy sprzedaży. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 kwietnia 2019 r. w sprawie I CSK 126/18 (LEX nr 2642427) przypomniał, że umowa przedwstępna stanowi tylko etap na drodze do zawarcia umowy przyrzeczonej i ma charakter prowizoryczny. Jak zaś wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 19 listopada 2019 r. w sprawie I AGa 76/19 (LEX nr 2764077) celem zawarcia umowy przedwstępnej jest stworzenie stanu pewności, że określona, projektowana przez strony umowa, zostanie zawarta. Z kolei w wyroku z dnia 22 maja 2019 r. w sprawie IV CSK 109/18 (LEX nr 2671547) Sąd Najwyższy nadmienił, że umowa przedwstępna poza istotnymi postanowieniami umowy przyrzeczonej może zawierać także inne regulacje. W takiej umowie mogą znaleźć się np. postanowienia, które kształtują zachowanie stron w okresie poprzedzającym zawarcie umowy.

Co powinna zawierać umowa przedwstępna?

W umowie przedwstępnej konieczne jest wskazanie dokładnych danych stron umowy. Ważne, by strony ustaliły cenę nieruchomości i termin, w którym ma dojść do zawarcia umowy przyrzeczonej. Strony mogą również ustalić sposób zapłaty (np. przelew bankowy). Często w praktyce zdarza się, że już na etapie zawarcia umowy przyrzeczonej uiszczana jest zaliczka (tj. część przyszłej ceny sprzedaży) lub zadatek (tj. świadczenie podobne do zaliczki, lecz dodatkowo zabezpieczające przed bezzasadnym uchyleniem się od zawarcia umowy przyrzeczonej). Niejednokrotnie w umowie przedwstępnej strony ustalają również kary umowne na wypadek niezawarcia umowy przyrzeczonej lub zawinionego opóźnienia w jej zawarciu.

Termin do zawarcia umowy przyrzeczonej

Na gruncie art. 389 § 2 k.c. jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. Przepis ten, choć zawile sformułowany, kształtuje dość proste zasady odnoszące się do terminu, w jakim ma zostać zawarta umowa przyrzeczona. Po pierwsze – i tak jest w praktyce najczęściej – termin ten jest określony już w samej umowie przedwstępnej. Przykładowo strony zobowiązują się, że A sprzeda B nieruchomość za 6 miesięcy. Może być jednak i tak, że termin do zawarcia umowy przyrzeczonej nie wynika z umowy przedwstępnej. Strony mogą bowiem jedynie ustalić, że A sprzeda B nieruchomość. W takim wypadku jeżeli ani A ani B w ciągu roku od zawarcia umowy przedwstępnej nie wyznaczą terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej, to nie będą już mogli żądać sfinalizowania sprzedaży, powołując się na umowę przedwstępną.

Niewykonanie zobowiązania z umowy przedwstępnej - lepiej iść do notariusza

Może jednak zdarzyć się, że termin do zawarcia umowy przyrzeczonej został ustalony (w umowie przedwstępnej lub już po jej zawarciu), a mimo tego jednak ze stron uchyla się od zawarcia umowy. W takim wypadku drugiej stronie przysługiwać będą dwa rodzaje roszczeń. Z art. 390 § 1 k.c. wynika, że jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania. Zawarcie umowy przedwstępnej wiąże się zatem z możliwością uzyskania odszkodowania, jeżeli kontrahent uchyli się od zawarcia umowy przyrzeczonej.

Oprócz uzyskania odszkodowania możliwe jest również „zmuszenie” niesolidnego kontrahenta to zawarcia umowy przyrzeczonej. Jednakże aby było to możliwe, umowa przedwstępna musi spełniać określone warunki. Na podstawie art. 390 § 2 k.c. gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. Na przykładzie umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości strona będzie mogła skutecznie domagać się zawarcia umowy przyrzeczonej jedynie wtedy, gdy w umowie przedwstępnej oznaczono dokładnie nieruchomość, jaka ma zostać sprzedana oraz ustalono jednoznacznie cenę sprzedaży. Konieczne jest dodatkowo spełnienie wymagań co do formy umowy, a zatem umowa przedwstępna ma zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Gdyby umowa przedwstępna została zawarta bez zachowania tej formy, np. w zwykłej formie pisemnej lub ustnie, to strony nie będą mogły „zmusić” drugiej z nich do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży. Dlatego w przypadku umów przedwstępnych dotyczących obrotu nieruchomościami tak ważne jest zawieranie ich przed notariuszem.

Jakie dokumenty wziąć do notariusza?

Udając się do notariusza, należy zabrać ze sobą dowód tożsamości. W przypadku zawierania umowy dotyczącej nieruchomości przydatny będzie również odpis z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości (lub wydruk z portalu internetowego ksiąg wieczystych: https://ekw.ms.gov.pl) oraz dokumenty urzędowe, które do niej się odnoszą (np. wypis z rejestru gruntów, wyrys z mapy ewidencyjnej, zaświadczenie o przeznaczeniu nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy). Jeśli umowę zawierają małżonkowie, konieczne jest również przedłożenie odpisu aktu małżeństwa, który należy pozyskać z właściwego urzędu stanu cywilnego. Wysokość taksy notarialnej jest ustalana indywidualnie, a zależy m.in. od wartości nieruchomości, której umowa dotyczy. Na wysokość kosztów rzutuje też ilość odbieranych od notariusza wypisów aktu notarialnego oraz konieczność dokonania wpisów w księgach wieczystych.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.