W ogłoszonym 15 listopada br. wyroku chodzi o sprawę z 2013 r.. TB, mająca obywatelstwo niemieckie i włoskie, i RD, mający obywatelstwo włoskie, zawarli związek małżeński w Niemczech. W 2018 r., po przeprowadzeniu przewidzianego przez prawo włoskie pozasądowego postępowania rozwodowego, uzyskali zaświadczenie o rozwodzie wydane przez włoskiego urzędnika stanu cywilnego.

 

 

Włoskie prawo dopuszcza, niemieckie nie 

Niemieckie organy właściwe do spraw stanu cywilnego odmówiły wpisania tego rozwodu do właściwego rejestru ze względu na to, że nie został on uprzednio uznany przez właściwy niemiecki organ sądowy. Niemiecki federalny trybunał sprawiedliwości, do którego wpłynęła skarga w tej sprawie, powziął wątpliwości, czy zawarte w rozporządzeniu Bruksela II bis pojęcie „orzeczenia” w dziedzinie uznawania orzeczeń rozwodowych obejmuje przypadek rozwodu uzyskanego na drodze pozasądowej, w wyniku porozumienia zawartego przez małżonków, i ogłoszonego przez urzędnika stanu cywilnego państwa członkowskiego, zgodnie z ustawodawstwem tego państwa.

Czytaj: Więcej rozwodów w nowym roku, ale czasem lepsza separacja>>

Sprawdź w LEX: Uznawanie rozwodów prywatnych w unijnym prawie kolizyjnym objętym wzmocnioną współpracą państw członkowskich – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 20.12.2017 r., C-372/16, Soha Sahyouni przeciwko Raja Mamisch >>>

Porozumienie pozasądowe to też orzeczenie

W ogłoszonym wyroku Trybunał, w składzie wielkiej izby, orzekł, że dokument rozwodowy sporządzony przez urzędnika stanu cywilnego państwa członkowskiego pochodzenia, zawierający porozumienie w sprawie rozwodu zawarte przez małżonków i potwierdzone przez nich przed tym urzędnikiem zgodnie z wymaganiami przewidzianymi w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, stanowi „orzeczenie” w rozumieniu rozporządzenia Bruksela II bis.

 


Trybunał uściślił, że w dziedzinie rozwodów pojęcie „orzeczenia” przewidziane w tym rozporządzeniu obejmuje wszelkie orzeczenia rozwodowe wydane w ramach postępowania tak sądowego, jak i pozasądowego, o ile prawo państw członkowskich przyznaje również organom pozasądowym kompetencje w sprawach rozwodowych. Tym samym każde orzeczenie wydane przez takie organy pozasądowe właściwe w sprawach rozwodowych w państwie członkowskim powinno być uznawane automatycznie, z zastrzeżeniem spełnienia przesłanek ustanowionych we wspomnianym rozporządzeniu.

Trybunał przypomniał swoje orzecznictwo, zgodnie z którym zakres stosowania rozporządzenia Bruksela II bis obejmuje jedynie rozwody orzeczone albo przez sąd państwowy, albo przez organ publiczny lub pod jego kontrolą, co wyklucza zwykłe rozwody „prywatne”. Trybunał wywiódł z tego, że każdy organ publiczny, który ma wydać „orzeczenie” powinien zachować kontrolę nad orzeczeniem rozwodu, co oznacza, że w ramach rozwodów za porozumieniem stron przeprowadza on badanie przesłanek rozwodu w świetle prawa krajowego oraz prawdziwości i ważności zgody małżonków na rozwód.

Urzędnik stanu cywilnego jest we Włoszech prawnie ustanowionym organem do orzekania rozwodu

Trybunał wyjaśnił, że ten wymóg przeprowadzenia badania stanowi kryterium pozwalające na odróżnienie pojęcia „orzeczenia” od pojęć „dokumentu urzędowego” i „porozumienia między stronami”, również zawartych w rozporządzeniu Bruksela II bis. Doprecyzował przy tym, że to kryterium, podobnie jak zasady dotyczące „dokumentu urzędowego” i „porozumienia między stronami”, zostało przejęte i wyjaśnione w rozporządzeniu Bruksela II ter, które zastąpiło rozporządzenie Bruksela II bis ze skutkiem od 1 sierpnia 2022 r.
W odniesieniu do rozpatrywanego przypadku, Trybunał zauważył, że urzędnik stanu cywilnego jest we Włoszech prawnie ustanowionym organem, który ma właściwość do orzekania rozwodu w sposób prawnie wiążący, poprzez rejestrację w formie pisemnej sporządzonego przez małżonków porozumienia w sprawie rozwodu, po przeprowadzeniu badania. Upewnia się on bowiem co do tego, że zgoda małżonków na rozwód została wyrażona w sposób ważny, swobodny i świadomy oraz bada treść porozumienia w sprawie rozwodu w świetle obowiązujących przepisów prawa, upewniając się, że porozumienie dotyczy wyłącznie rozwiązania lub ustania skutków cywilnych małżeństwa, z wyłączeniem jakiegokolwiek przeniesienia majątku, oraz postanowień dotyczących dzieci innych niż pełnoletnie i samodzielne pod względem ekonomicznym. 
Trybunał wywiódł z tego, że rzeczywiście chodzi więc o „orzeczenie” w rozumieniu rozporządzenia Bruksela II bis, które powinno zostać automatycznie uznane przez niemieckie organy właściwe do spraw stanu cywilnego.

Wyrok Trybunału w sprawie C-646/20 | Senatsverwaltung für Inneres und Sport