W wydanych we wtorek wyrokach Trybunał, w składzie wielkiej izby, wypowiedział się w przedmiocie szeregu pytań prejudycjalnych wniesionych przez sądy hiszpańskie, sąd włoski i sąd rumuński, dotyczących wykładni dyrektywy 93/13/EWG1 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.
Czy sąd może oceniać nieuczciwy charakter umowy?
Trybunał został zapytany, czy krajowe zasady procesowe, takie jak powaga rzeczy osądzonej, mogą ograniczać uprawnienia sądów krajowych, w szczególności sądów egzekucyjnych, aby ocenić potencjalnie nieuczciwy charakter warunków umownych. Czy zgodne z dyrektywą 93/13 są zasady krajowego prawa procesowego uniemożliwiające dokonanie tej oceny na etapie egzekucji, w tym również przez sąd egzekucyjny, ze względu na istnienie wcześniejszych krajowych orzeczeń sądowych?
Trybunał przypomniał w tym względzie znaczenia, jakie ma zarówno w porządku prawnym Unii, jak i w krajowych porządkach prawnych zasada powagi rzeczy osądzonej. Zdaniem TSUE, dla zapewnienia stabilności prawa i stosunków prawnych, jak też prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości istotne jest bowiem, aby orzeczenia sądowe, które stały się prawomocne po wyczerpaniu przysługujących środków odwoławczych lub po upływie przewidzianych dla wniesienia tych środków terminów, były niepodważalne.
Konsument słabszą stroną, więc wymaga ochrony
Trybunał przypomniał, że system ochrony ustanowiony na mocy dyrektywy 93/13 opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania. Ze względu na tę słabszą pozycję dyrektywa 93/13 przewiduje, że nieuczciwe warunki nie są wiążące dla konsumenta. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, który zmierza do zastąpienia formalnej równowagi ustanowionej przez umowę równowagą rzeczywistą.
Czytaj także: UE: Surowsze przepisy mają regulować usługi finansowe online>>
Trybunał wskazał, że sąd krajowy zobowiązany jest do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowne wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, i że państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków Co do zasady prawo Unii nie harmonizuje procedur stosowanych w odniesieniu do badania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunku umowy, a tym samym procedury te należą do zakresu wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich Krajowe przepisy proceduralne muszą być zgodne z zasadą skuteczności, to znaczy spełniać wymóg skutecznej ochrony sądowej.
W tym względzie Trybunał orzekł, że w braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków danej umowy nie można zagwarantować poszanowania praw przyznanych przez dyrektywę 93/138.
Uwagi te stanowią podstawę czterech wyroków wydanych dziś przez Trybunał.
Wyroki: w sprawie C-600/19 Ibercaja banco, w sprawach połączonych C-693/19 SPV Project 1503, C-831/19 Banco di Desio e della Brianza i in., a także w sprawach C-725/19 Impuls Leasing România i C-869/19 Unicaja Banco