Postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia przez cały skład Izby Cywilnej SN zagadnień prawnych dotyczących kredytów indeksowanych lub denominowanych w obcych walutach zostało zainicjowane wnioskiem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2020 r.
Pytanie całej Izby SN do Trybunału
Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej zwrócił się z pytaniami prejudycjalnymi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczącymi statusu sędziów powołanych do Sądu Najwyższego po zmianach w Krajowej Radzie Sądownictwa.
SN obradował w kwestii sposobu rozliczenia umów kredytu indeksowanego do waluty obcej lub denominowanego w obcej walucie. Wielu tzw. frankowiczów oczekiwało na uchwałę Sądu Najwyższego.
Czytaj też: TSUE: Banki nie mogą domagać się waloryzacji po unieważnieniu umowy kredytu
SN miał m.in. odpowiedzieć na pytania:
- Czy w razie przyjęcia, że określony sposób ustalania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów?
- Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?
- Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty?
- Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?
Z dotychczasowego orzecznictwa można wywieść, że dominuje obecnie zapatrywanie, że nie można wprowadzać do umowy innego sposobu obliczania kursu waluty niewynikającego z umowy (chociaż historycznie zapadały orzeczenia wskazujące na konieczność ustalenia swego rodzaju uczciwego kursu).
Obecnie w polu widzenia trzeba mieć w szczególności uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21, zgodnie z którą niedozwolone postanowienie umowne jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną.
Ponadto, jeśli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 par. 1 w związku z art. 405 k.c.). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.
Z uchwały SN wynika, iż każdej ze stron umowy kredytu przysługuje w razie nieważności umowy roszczenie o zwrot zapłaconych kwot: bankowi – kwoty kredytu, a konsumentowi – sumy rat kredytowych. Przy czym każda ze stron może dokonać potrącenia wzajemnych wierzytelności.
Czytaj też w LEX: Bujalski Rafał, Kolejna wygrana frankowiczów przed TSUE. Omówienie wyroku TS z dnia 21 września 2023 r., C-139/22 (mBank) >
Odpowiedź zbędna do wydania wyroku
Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) w sprawie C-658/22 uznał wniosek za oczywiście niedopuszczalny. Trybunał wskazał, że „jak wynika z samego brzmienia art. 267TFUE, orzeczenie w trybie prejudycjalnym musi być «niezbędne», aby umożliwić sądowi odsyłającemu «wydanie wyroku» w zawisłej przed nim sprawie". I przytoczył bogate dotychczasowe orzecznictwo, także w sprawach polskich.
Jako ugruntowaną zasadę interpretacyjną przypomniano, że „zarówno z brzmienia, jak i z systematyki art. 267 TFUE wynika, iż warunkiem zastosowania procedury prejudycjalnej jest w szczególności rzeczywiste istnienie przed sądem krajowym sporu, w którym sąd ten ma wydać orzeczenie pozwalające na uwzględnienie orzeczenia prejudycjalnego". Tymczasem, „w niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że przed pełnym składem Izby Cywilnej Sądu Najwyższego nie toczy się żaden spór. Jak bowiem wynika z przytoczonych przez sąd odsyłający przepisów krajowych, gdy Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, na podstawie pierwszego z tych dwóch artykułów, kieruje do niego zagadnienia prawne w celu położenia kresu rozbieżnościom w wykładni między sądami orzekającymi co do istoty, skład ten orzeka w drodze abstrakcyjnej uchwały, która uzyskuje moc zasady prawnej, bez konieczności rozstrzygania jakiegokolwiek sporu między stronami".
Akta sprawy zostały już zwrócone z Luksemburga do Sądu Najwyższego, co pozwoli na kontynuowanie postępowania w sprawie zagadnień prawnych dotyczących spraw frankowych.
Izba Cywilna SN, sygn. akt III CZP 25/22, wcześniej III CZP 11/21
Zobacz procedury:
Wybór podstawy prawnej złożenia reklamacji >
Zobacz szkolenie online: Wyrok TSUE w sprawie C-28/22, czyli o przedawnieniu i zarzucie zatrzymania w sprawach frankowych >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
