Usunąć z ustaw "skreślenie z listy aplikantów z powodu nieprzydatności"

W projekcie ustawy deregulacyjnej zmieniono zasady wykreślania aplikantów z listy. Propozycja dodania do Prawa o notariacie uprawnienia do skreślenia aplikanta z listy w czasie 1,5 roku od rozpoczęcia aplikacji, jeżeli stwierdzi jego nieprzydatność do wykonywania zawodu budzi watpliwości konstytucyjne.

Podobne unormowanie znajduje się w obowiązujących obecnie Prawie o adwokaturze (art. 79 ust. 2) oraz ustawy o radcach prawnych art. 37 ust. 2. Propozycja dodania tej – wywołującej zastrzeżenia – przesłanki także do Prawa o notariacie, każe jednak postawić pytanie o jej zgodność z Konstytucją.

Blankietowy przepis
Rada Legislacyjna przy premierze zwraca uwagę, że wskazane przepisy, określając jedną z przesłanek skreślenia z listy aplikantów, a więc w konsekwencji uniemożliwiając odbywanie dalszego szkolenia i kontynuowanie wymaganego ustawą procesu przygotowania do wykonywania zawodu, stanowią ograniczenie w korzystaniu z wolności wykonywania zawodu. Powstaje jednak wątpliwość, czy użyta w niniejszych przepisach klauzula generalna „nieprzydatność do wykonywania zawodu” spełnia standard wynikający z art. 65 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji, tj. czy poprzez swoją nieokreśloność i blankietowość w istocie nie prowadzi do pozaustawowej ingerencji w wolność wykonywania zawodu. W przekonaniu Rady Legislacyjnej, analizowane postanowienia charakteryzują się zbyt daleko idącą blankietowością. Określają jedynie ogólnie i ramowo przesłankę usunięcia z aplikacji, co powoduje, że w istocie odsyłają one pozasystemowo do innych aktów normatywnych, zwłaszcza regulaminów aplikacji. To te ostatnie dokumenty wskazują zatem przyczyny stwierdzenia „nieprzydatności” (co obecnie ma miejsce w przypadku zawodu adwokata i radcy prawnego, a ze względu na postulowaną zmianę może nastąpić także wobec notariuszy). Zdaniem Rady Legislacyjnej, akty takie nie mogą jednak samodzielnie przesądzać przesłanek ingerencji w sferę wolności osób fizycznych niewykonujących jeszcze zawodu zaufania publicznego. Z punktu widzenia Konstytucji, niedopuszczalna jest, rozwijająca wyrażenia ustawowe, praktycznie samoistna regulacja wewnątrzkorporacyjna, tym bardziej, jeżeli dotyczy ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności konstytucyjnych.

Narażone bezpieczeństwo aplikantów
Proponowane przez projektodawcę oraz funkcjonujące na gruncie Prawa o adwokaturze i ustawy o radcach prawnych postanowienia przeczą także zasadzie bezpieczeństwa prawnego jednostek (art. 2 Konstytucji). Aplikant na podstawie lektury ustawy nie będzie bowiem miał pewności co do tego, jakie mogą być konkretne powody przesądzenia o jego „nieprzydatności”. Osoba, której przysługuje wolność wyboru i wykonywania zawodu nie posiada jasności co do tego, jakie mogą być konkretne przesłanki dokonania ingerencji ze strony organów samorządu zawodowego w wolność określoną w art. 65 ust. 1 Konstytucji. Jednostka nie wie, jakich sytuacji ma się wystrzegać oraz nie ma pewności co do tego, jakie jej cechy osobiste bądź zachowania mogą doprowadzić do skreślenia z listy aplikantów. Ze względu na to Rada postuluje zrezygnowanie z dodawania przesłanki „nieprzydatności” do Prawa o notariacie, jak i usunięcie tej klauzuli z obecnej treści Prawa o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych.

Źródło: Rada Legislacyjna przy Prezesie RM