Ustrojowa rola notariatu wciąż w budowie

Zamiast stabilizacji funkcjonowania prawa notarialnego i bezpieczeństwa obrotu cywilnoprawnego pogłębiają się rozbieżności we właściwym usytuowaniu notariatu w porządku prawnym państwa - twierdzi prof. Aleksander Oleszko z UMCS w Lublinie.

Jak zauważa autor wydanej właśnie książki Notariat w systemie wymiaru sprawiedliwości rozważania nad „złożonością” statusu ustrojowego notariusza jako osoby zaufania publicznego koncentrują się wokół dwóch przeciwstawnych kierunków upatrujących notariat z jednej strony jako organ pomocy prawnej, pełniący funkcje publiczne w ramach decentralizacji zadań demokratycznego państwa prawnego a z drugiej jako
podmiot usługowy działający na zasadach przedsiębiorczości i konkurencji w ramach tzw. wolnych zawodów prawniczych. W zależności od celu, jaki zamierza się osiągnąć, nadają one tej
„złożoności” różną treść.
- Zgodnie z prawami logiki to, co jest „złożone”, podlega „rozłożeniu” w celu poszukiwania podstaw owej złożoności i udzielenia odpowiedzi, czemu ta złożoność ma służyć, czy i w jakim zakresie stanowi wartość dodaną do pierwotnych założeń twórców i prawodawców pierwszego prawa o notariacie, którego – jak się powszechnie przyjmuje – korzenie mają sięgać obecnej ustawy z 1991 r. – pisze autor we wstępie do publikacji.
Jak podkreśla wydawca książki, obszernie przedstawiono w niej kierunki ewolucji prawa notarialnego od chwili wejścia w życie ustawy - Prawo o notariacie, kształtowanego nie tylko kolejnymi nowelizacjami, lecz także coraz większym bogactwem literatury oraz orzecznictwa.
W opracowaniu zawarto omówienie takich zagadnień jak:
•    podstawy ustrojowe notariatu oraz jego modele, także w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
•    status ustrojowy notariusza oraz zastępcy notarialnego a charakter czynności notarialnej,
•    kompetencyjność organu decyzyjnego oraz samorządu notarialnego w procedurze powołania na notariusza oraz stwierdzenia statusu zastępcy notarialnego,
•    ustawowy wzorzec postępowania notarialnego,
•    kompetencje notariusza związane z wykonywaniem funkcji publicznej jako przejaw suwerennej decyzji państwa,
•    udział notariusza w dokumentowaniu oświadczeń stron a obowiązek autentyfikacji dokumentu urzędowego,
•    konstytucyjnie gwarantowane prawa majątkowe a bezpieczeństwo obrotu z udziałem notariusza,
•    konkurencja zawodowa notariusza jako osoby zaufania publicznego,
•    przymus notarialny a odpowiedzialność prawna notariusza w stosunku do innych zawodów regulowanych zaufania publicznego,
•    nadzór oraz funkcje kontrolne sprawowane nad notariatem przez państwowe organy pozasądowe oraz sądowe.

Zdaniem wydawcy, książka stanowi próbę określenia miejsca instytucji notariatu w porządku prawa unijnego oraz państwowego. Ponadto autor stara się udzielić odpowiedzi na pytanie, czy współczesny notariat odpowiada wskazanym zarówno w 1933 r., jak i w 1991 r. założeniom, których podstawą była realizacja zadań publicznych państwa kreowanych przez suwerena, powołującego do życia instytucję notariatu.
Jak podkreśla z kolei autor, monografia przeznaczona jest przede wszystkim dla praktyków - notariuszy, sędziów, referendarzy sądowych, adwokatów, radców prawnych, aplikantów zawodów prawniczych. Zainteresuje również przedstawicieli nauki.