Celem projektowanej nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa jest przede wszystkim uregulowanie wyboru sędziów do Rady zgodnie z Konstytucją. Ponadto - usunięcie negatywnych konsekwencji wadliwego rozwiązania obowiązującego od 2018 r. To oznacza, że 15 członków spośród sędziów powinni wybierać sędziowie, a nie Sejm.
Tych 15 sędziów do KRS będzie wybieranych w wyborach bezpośrednich przez wszystkich sędziów polskich. Do 2018 r. sędziowie byli wybierani do KRS przez zgromadzenia ogólne lub zgromadzenia przedstawicieli.
Projektowana ustawa ma również na celu dostosowanie przepisów ustawowych do standardów określonych w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz w orzeczeniach Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, dotyczących gwarancji odrębności i niezależności władzy sądowniczej od innych władz państwowych, w tym gwarancji niezależności Krajowej Rady Sądownictwa od organów władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów.
Czytaj też w LEX: Kocjan Jakub, Znaczenie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dla naprawy wymiaru sprawiedliwości po kryzysie praworządności w Polsce >
Konsultacje w pełni
Założenia ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przedstawione przez ministra sprawiedliwości Adama Bodnara składają się z fragmentów trzech projektów: senackiego, SSP Iustitii i Stowarzyszenia Themis.
Minister sprawiedliwości podjął bardzo intensywne prace w związku z tym projektem. Rozpoczął od tego, że przyjął projekty już przygotowane, ponieważ reforma Krajowej Rady Sądownictwa jest teraz najpilniejszym tematem.
Trzeba jednak zwrócić uwagę, że nie jest to reforma kompleksowa, nie zmieniają się uprawnienia Rady i sposób jej funkcjonowania. Zmienia się sposób powołania jej członków - sędziów, tym razem zgodnie z Konstytucją.
Czytaj też w LEX: Krzyżanowska-Mierzewska Magdalena, Proceduralna reakcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na kryzys praworządności w Polsce >
Minister Bodnar dał bardzo krótki termin do konsultacji społecznych, poprosił o pisemne uwagi w terminie 10 dni, ale jest to spowodowane potrzebą podjęcia szybkich zmian legislacyjnych. Poza tym, minister podjął intensywne prace w ramach Międzyresortowego Zespołu ds. przywracania praworządności, który spotkał się 16 stycznia. Kolejne zaplanowane jest na przyszły tydzień. Są to cotygodniowe spotkania z przedstawicielami stowarzyszeń sędziowskich oraz organizacji pozarządowych, które mają doprowadzić do tego, aby projekt znalazł społeczne poparcie.
Czytaj też w LEX: TSUE nie dopuścił wniosku prejudycjalnego Izby Kontroli Nadzwyczajnej SN. Omówienie wyroku TS z dnia 21 grudnia 2023 r., C-718/21 (Krajowa Rada Sądownictwa) >
Rozbieżności i uwagi krytyczne
Nie wszystkie propozycje spotkały się z aprobatą sędziów. Prawdopodobnie dojdzie jeszcze do korekty tych zapisów, gdy stanowiska zostaną zaakceptowane.
- Rada Społeczna opiniująca kandydatów do Rady nie budzi zastrzeżeń, gdyż znalazła się ona w każdym z trzech projektów - przypomina sędzia Morawiec. Innego zdania jest jednak sędzia Michał Lasota, wiceprezes SA w Warszawie.
Zdaniem sędziego Lasoty, szerokie konsultacje kandydatów przez społeczną radę nie znajdują aprobaty . – Miało to być ciało doradcze KRS, ale jeśli spojrzymy, kto będzie do tej społecznej rady powołany, to raczej nie ma tam społeczników: wchodzić ma do niej przedstawiciel Naczelnej Rady Adwokackiej oraz przedstawiciel Krajowej Rady Radców Prawnych. W radzie społecznej powinni zasiadać przedstawiciele społeczeństwa szeroko pojętego, a tu mamy grupy wywodzące się z korporacji prawniczych - tłumaczy sędzia Lasota.
Czytaj też w LEX: Minich Dobrochna, Dokąd zmierza demokracja? Rozważania na kanwie polskiej praktyki legislacyjnej >
Parytety w sądach
- Dyskutowaliśmy o przyjętych w projekcie rozwiązaniach, w tym o dokładnym wskazaniu, ilu sędziów, jakiego szczebla sądownictwa, może być wybranych do KRS - ilu sędziów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Nie widzimy potrzeby, aby takie parytety wprowadzać, tym bardziej, że sędziowie potrafią poradzić sobie z wyborem. Nie widzę przeszkód, aby sędziowie swobodnie decydowali na sędziego, jakiego sądu pragną zagłosować, choć przy wprowadzeniu wyborów powszechnych, sędziowie rejonowi będą mieli zawsze większość, z uwagi na ich liczbę – dodaje sędzia Morawiec.
Należy zwrócić uwagę na sposób przeprowadzenia wyborów. Sędzia wskazuje, że rozmowy dotyczą, czy PKW będzie przeprowadzać wybory powszechne, czy ewentualnie przeprowadzenie wyborów powierzyć Prezesom Apelacyjnym, którzy przeprowadzą je w 11 apelacjach, które dokonają wyboru 11 członków KRS, gdzie każdy z wybranych sędziów reprezentował będzie sędziów swojej apelacji .
Na spotkaniu z ministrem sprawiedliwości zebrani rozmawiali też o czynnym i biernym prawie wyborczym sędziów powołanych przez prezydenta decyzją neoKRS. - I tu też jest wiele kontrowersji - dodaje sędzia Morawiec.
Powstał społeczny projekt zmian w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa. Cały pakiet zaproponowanych zmian dostępny jest tutaj >
Bierne prawo wyborcze
Ta kwestia wzbudziła liczne zastrzeżenia. Według sędziego Michała Lasoty, zastępcy rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych, zastępca przewodniczącego II wydziału karnego w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie, jeden element projektu noweli ustawy o KRS jest rażąco niekonstytucyjny. Chodzi o to, że sędziowie powołani przez Prezydenta RP po 2018 roku, na podstawie dotychczasowej ustawy o KRS nie mają prawa popierać kandydata i nie mają prawa być kandydatem do Rady. – Jest to rażące różnicowanie sędziów na tych, którzy mają bierne prawo wyborcze do KRS i na tych, którzy tego prawa nie mają. Tego zaakceptować nie sposób – ocenia sędzia Lasota. - Drugą sprawą nie do zaakceptowania i która jest niekonstytucyjna - to przerywanie kadencji obecnej Rady.
- W uzasadnieniu Ministerstwo Sprawiedliwości napisało, że obecne przepisy o KRS, a w szczególności art. 9 a ustawy o KRS są niekonstytucyjne, a przecież w marcu 2019 r. wypowiedział się na ten temat Trybunał Konstytucyjny. TK stwierdził, że zgodny z Konstytucją jest wybór przez Sejm 15 członków Krajowej Rady Sądownictwa będących sędziami - mówi sędzia Lasota.
- Nie za bardzo podoba mi się też pomysł, aby kandydatów do KRS zgłaszać mogły korporacje prawnicze, bo są stronami – dodaje sędzia Lasota. -Aktualna regulacja co do KRS jest zgodna z Konstytucją i w mojej ocenie trafna, jednak jeśli ustawodawca wprowadziłby wybór, to wtedy właściwym organem byłaby Państwowa Komisja Wyborcza, jako organ wyspecjalizowany.
Czytaj też w LEX:
Laskowski Michał, Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
