Tajemnica adwokacka dotyczy poufności wszystkich informacji uzyskanych przez prawnika w związku z udzielaniem pomocy prawnej, natomiast tajemnica obrończa to jej szczególnie rygorystyczna, bezwzględna forma istniejąca tylko w sprawach karnych, która nie może być ograniczona, prawnik nie może być niej zwolniony. Tajemnica adwokacka jest „słabsza” od obrończej dlatego, że zgodnie z art. 180 par.2 kodeksu postępowania karnego, osoby obowiązane do zachowania tajemnicy (notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej, statystycznej oraz Prokuratorii Generalnej) mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.
Jak zwraca uwagę prof. Rafał Stankiewicz, kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, w ostatnich dziesięcioleciach poprzez stopniowe zmiany ustawodawstwa wprowadzono w tym zakresie regulacje kolidujące z ustawą o radcach prawnych. - W ocenie organów stosujących te przepisy, np. prokuratury, policji i służb, UOKiK, stanowią one wyjątki i dają podstawę, często bez zgody sądu lub przy jego iluzorycznej kontroli, do żądania od radcy prawnego ujawnienia informacji objętych tą tajemnicą lub ich pozyskiwania bez jego wiedzy lub zgody (kontrola operacyjna – powiedział Prawo.pl. - W ten sposób narusza się fundament zaufania i lojalności w relacjach między prawnikami a klientami - podkreślił.
Cena promocyjna: 233.1 zł
Cena regularna: 259 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 181.3 zł
Prokuratura próbuje zwalniać prawników z tajemnicy
Samorządy prawnicze wiele razy wypowiadały się za zrównaniem tych instytucji. A jak przypomina Przemysław Rosati, prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, ostatnio temat ten został poruszony podczas jego spotkania pod koniec maja br. z ministrem sprawiedliwości, któremu wręczono przygotowany w adwokaturze projekt ustawy, przewidujący podniesienie standardów ochrony tajemnicy adwokackiej. - Jeżeli chcemy realnie zmieniać i wzmacniać status zawodu adwokata jako zawodu zaufania publicznego, który służy obywatelowi, to za tym powinny pójść konkretne działania – mówił adw. Rosati. - Przypomnę, że jest ona ustanowiona w interesie obywatela i jest elementem rzetelnego procesu, m.in. karnego, chronionego konstytucyjnie, i gwarantuje, że rzeczywiście mamy do czynienia z realną ochroną interesów, m.in. wtedy, gdy dochodzi do konfrontacji obywatela z państwem – wskazał. Jednak, jak poinformował Prawo.pl, nie udało mu się uzyskać ze strony ministra deklaracji, że taka zmiana zostanie wprowadzona.
Także prof. Stankiewicz przypomina, że samorząd radców prawnych od lat zwraca uwagę na te niebezpieczeństwa, a przede wszystkim na możliwość przesłuchiwania radcy w charakterze świadka w postępowaniu karnym pod warunkiem, że zostanie on zwolniony z tajemnicy przez sąd. - Jak wiadomo w art. 180 par. 2 kodeksu postępowania karnego wymaga, aby dochodziło do tego jedynie w sytuacjach zupełnie wyjątkowych, czyli gdy okoliczności nie da się ustalić na podstawie innych dowodów i jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, w rzeczywistości jednak przesłanki te nader często interpretowane są w sposób rozszerzający. W konsekwencji zwolnienia bywają niezasadne, a nawet zupełnie arbitralne. Dlatego niezbędna i pilna jest interwencja ustawodawcy i zniesienie możliwości zwalniania radców prawnych i inne zawody prawnicze z tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym – podkreślił.
Czytaj: Prokurator nie sięgnie już tak łatwo po tajemnicę zawodową>>
Nowa definicja podejrzanego wzmocni ochronę tajemnicy adwokackiej>>
Prof. Giezek: Tajemnica obrończa nie tylko po postawieniu zarzutów>>
Nowelizacja wzmacnia, ale nie zrównuje
Zmiany dotyczące ochrony tajemnicy prawników występujących jako pełnomocnicy w sprawach karnych zawiera projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego, nad którym prace rozpoczął właśnie Sejm. Jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, są w nim propozycje wzmocnienia prawa do obrony, poprzez m.in. pełną poufność kontaktów z obrońcą poprzez wzmocnienie ochrony tajemnicy adwokackiej, radcowskiej, dziennikarskiej czy tłumacza. Jednak nie byłoby to zrównanie tajemnicy adwokackiej z obrończą, bo projekt w stosunku do obecnego stanu proponuje tylko dodanie zasady, że zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy ustawowo chronionej, podyktowane względami dowodowymi, możliwe byłoby wyłącznie w przypadku łącznego spełnienia dwóch przesłanek: dobra wymiaru sprawiedliwości oraz niemożności ustalenia okoliczności w sprawie na podstawie innego dowodu. Na postanowienie, którego wydanie zarezerwowane byłoby do wyłącznej kompetencji sądu, przysługiwałoby zażalenie, a do czasu jego rozpatrzenia nie byłoby możliwe przesłuchanie takiej osoby. Druga zmiana polegałaby na dodaniu tłumacza przysięgłego do katalogu osób, których przesłuchanie wymaga zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy przez sąd.
Czytaj: Nowelizacja procedury karnej zaczyna trudny proces legislacyjny>>
Częściowe rozwiązanie problemu potwierdził w rozmowie z Prawo.pl prof. Włodzimierz Wróbel, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego. - Komisja Kodyfikacyjna skończyła pracę nad tym projektem, który nazwaliśmy ustawą sanacyjną, naprawczą, czyli usuwającą z prawa karnego przepisy, które są niekonstytucyjne, zostały przyjęte w niekonstytucyjnej procedurze, są sprzeczne z konwencjami międzynarodowymi albo są rażącym przykładem populizmu. Jednak ta ustawa z założenia ma usuwać jedynie najbardziej rażące naruszenia czy błędy, które wprowadzono w ostatnich latach. - Natomiast kompleksowe uregulowanie pewnych problemów związanych czy to z kodeksem karnym, czy kodeksem postępowania karnego, jest przed nami. Kwestia tajemnicy też będzie przedmiotem pogłębionego namysłu – powiedział Prawo.pl.
Adwokaci i radcowie prawni nie są zadowoleni z tych propozycji. - To jest praktycznie to samo, co obowiązuje obecnie, i to jest za mało. Prawo do zażalenia jest w porządku, ale w praktyce to będzie tylko wstrzymanie postanowienia, a więc pewne odsunięcie problemu w czasie. Natomiast w dalszym ciągu przewiduje się wyłom od zasady nienaruszalności tej tajemnicy, co jest rozwiązaniem szkodliwym dla obywateli – powiedział Prawo.pl Przemysław Rosati.
Prof. Rafał Stankiewicz pozytywnie ocenia wszelkie działania mające na celu wzmocnienie ochrony tajemnicy zawodowej i tajemnicy obrończej radcy prawnego, ale przypomina, że celem powinno być przywrócenie jej bezwzględnego charakteru. - Państwo wyposażyło samo siebie w instrumenty ingerencji w relacje pomiędzy prawnikami i ich klientami, w szczególności w swobodną komunikację między jej stronami i w konsekwencji stwarza permanentne zagrożenie, że jego organy będą chciały posiąść informacje powierzone prawnikowi przez klienta i wykorzystać je przeciwko klientowi - stwierdził.
Jest wniosek i zgoda na dyskusję o poprawce do projektu
Jednak już podczas pierwszego czytania projektu w Sejmie 12 września br. temat pojawił się w debacie. Poseł klubu Polska 2050 poseł Paweł Śliz, który w imieniu rządzącej większości rekomendował uchwalenie tej ustawy, zaproponował, by w trakcie prac w komisjach dodać do projektu zapisy zrównujące tajemnicę adwokacką z obrończą. – Warto się zastanowić, czy nie należy tajemnicę adwokacką zrównać z tajemnicą obrończą, nadać jej status tajemnicy bezwzględnej, mając na uwadze także przepisy o adwokaturze? Lojalny adwokat, idąc na przesłuchanie, i tak odmówi i nie powie. Przynajmniej ja bym tak zrobił. Stąd czy nie warto wzmocnić statusu tajemnicy adwokackiej i zrównać go ze statusem tajemnicy obrończej? – pytał.
- Bardzo dobrze, że poseł Paweł Śliz, nasz kolega adwokat, wystąpił z takim wnioskiem. A my jako samorząd adwokacki wykorzystamy prace nad tym projektem w komisji sejmowej dla dalszych zabiegów o tę zmianę – zapowiada prezes Naczelnej Rady Adwokackiej.
Minister gotów rozmawiać, ale problem uważa za trudny
Także reprezentujący podczas pierwszego czytania rząd wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha deklarował otwartość wobec racjonalnych poprawek. - Deklarujemy gotowość do dyskusji nad tym zagadnieniem. Ono nie jest łatwe, jest wielowymiarowe i sądzę, że posiedzenie komisji czy właściwej podkomisji będzie dobrym momentem, żebyśmy przedyskutowali wszystkie warianty, wszystkie argumenty za zrównaniem tych dwóch kategorii tajemnic i przeciw niemu – powiedział w trakcie sejmowej debaty.
Adwokat Przemysław Rosati nie rozumie, jaką złożoność problemu miał na myśli wiceminister i podkreśla, że taka zmiana byłaby korzystna dla obywateli. - Tak naprawdę w obecnym kształcie jest to rozwiązanie, które służy prokuraturze. Ale to nie może być tak, że prokuratura jest uprzywilejowana kosztem obywatela. Prokurator, prowadząc postępowanie i działając w imieniu państwa, powinien poruszać się w ramach zasady równej broni, a nie być podmiotem uprzywilejowanym, np. w zakresie dostępu do informacji objętych tajemnicą adwokacką - stwierdził.
A prof. Rafał Stankiewicz dodał, że zrównanie gwarancji w tym zakresie z tajemnicą obrończą jest dobrym rozwiązaniem, a zatem powinno się nie tylko odpowiednio zmodyfikować wspominany art. 180 par.2 k.p.k., ale przesądzić wyraźnie w jego art. 178, że nie wolno przesłuchiwać jako świadków m.in. radcy prawnego co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę. Według niego narzędzia ta zastępują coraz częściej inne dowody, gdyż są łatwiejsze i wygodniejsze w stosowaniu. – Tej zmiany wymagają konstytucyjne i konwencyjne gwarancje dotyczące prawa do prywatności, obrony i rzetelnego procesu, zakazu samoobwiniania się, a także równości broni dla wszystkich stron lub uczestników prowadzonych spraw oraz ich obrońców i pełnomocników – podsumował kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
