Strasburg: dwa lata w strefie tranzytowej lotniska bezprawne, nieludzkie i poniżające

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 28 marca uznał, iż wielomiesięczne przetrzymywanie imigrantów, którzy chcieli złożyć wniosek azylowy, w strefie tranzytowej moskiewskiego lotniska Szeremietiewo stanowiło naruszenie zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania.

Skargi do Trybunału wnieśli Irakijczyk, Palestyńczyk, Somalijczyk i Syryjczyk, podróżujący przez moskiewskie lotnisko Szeremietiewo. Ze względu na nieprawidłowości w dokumentach skarżącym odmówiono wstępu na terytorium rosyjskie. Skutkiem tego trzech z nich spędziło w strefie tranzytowej od 3 do 5 miesięcy, a Somalijczyk prawie 2 lata, od 9 kwietnia 2015 r. do 9 marca 2017 r. Wszyscy skarżący bezskutecznie próbowali uzyskać status uchodźcy w Rosji i prawo do azylu. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż ich przetrzymywanie w strefie tranzytowej stanowiło bezprawne pozbawienie wolności, sprzeczne z art. 5 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka (prawo do wolności osobistej i bezpieczeństwa). Skarżący zarzucili także, iż wielomiesięczny pobyt na lotnisku był dla nich nieludzki i poniżający, z naruszeniem zakazu z art. 3 Konwencji (zakaz tortur i nieludzkiego i poniżającego traktowania).

Trybunał zgodził się ze skarżącymi i potwierdził naruszenia art. 5 ust. 1 i art. 3 Konwencji.

Trybunał przede wszystkim odrzucił argument rządu rosyjskiego, zgodnie z którym strefa tranzytowa nie miała stanowić terytorium Federacji Rosyjskiej, nad którym władze rosyjskie nie sprawują jurysdykcji. Skarżący (będący w sytuacji osób wnioskujących o azyl, których wniosek nie został jeszcze rozpatrzony) nie zatrzymali się w strefie tranzytowej z własnej woli, nie mogli przejść dalej, nie mogli wrócić do państw, z których przybyli - zostali więc de facto pozbawieni wolności wbrew swej woli. Rząd rosyjski nie przedstawił żadnych przepisów prawnych, które mogłyby stać się podstawą takiego faktycznego pozbawienia wolności w strefie tranzytowej lotniska. Takie regulacje nie istnieją również w żadnej umowie międzynarodowej, która odnosiłaby się do sytuacji podróżnych nieposiadających prawidłowych dokumentów podróży. Tym samym wielomiesięczne pobyty w strefie tranzytowej nie opierały się na żadnej podstawie prawnej, były więc sprzeczne z prawem krajowym. Pozbawienie wolności nie spełniało zatem wymogu "zgodności z prawem" z art. 5 ust. 1 Konwencji, skutkując naruszeniem tego artykułu.

Trybunał wskazał dalej, iż w czasie pobytu w strefie tranzytowej skarżący nie mieli dostępu do tak podstawowych udogodnień jak łóżko, prysznic, możliwość ugotowania posiłku. Brak zapewnienia skarżącym absolutnie podstawowych potrzeb bytowych zostało uznane przez Trybunał za niedopuszczalne. Przedłużający się pobyt skarżących w takich warunkach bezsprzecznie miał charakter poniżający i stanowił przyczynę dyskomfortu i cierpienia. Tym samym bez wątpienia traktowanie, któremu zostali poddani skarżący w strefie tranzytowej moskiewskiego lotniska, nie spełniało standardów konwencyjnych. Jako traktowanie nieludzkie i poniżające, sprowadzało się więc do naruszenia zakazu z art. 3 Konwencji.

Z.A. i inni przeciwko Rosji - wyrok ETPC z dnia 28 marca 2017 r., połączone skargi nr 61411/15, 61420/15, 61427/15 i 3028/16.