Rzecznik odniósł się w ten sposób do licznych skarg kierowanych w imieniu obywateli przez niego do Sądu Najwyższego. Zastępca RPO Stanisław Trociuk skierował w tej sprawie pismo do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, w którym stwierdza, że do Biura RPO wpływa coraz więcej skarg i wniosków o interwencje w sprawach odmiennego rozstrzygania kwestii dziedziczenia po tym samym spadkodawcy. Nierzadko kierowane są one przez same sądy, które dysponując dwoma różnymi orzeczeniami spadkowymi nie mogą samodzielnie rozstrzygnąć sprawy o dział spadku lub o dokonanie wpisu w księdze wieczystej - wskazał Rzecznik.
Czytaj:
Skarga nadzwyczajna sposobem na sprzeczne wyroki spadkowe>>
SN: Córka dziedziczy gospodarstwo - uchylenie postanowienia sprzed ponad 20 lat>>
W swoim wystąpieniu RPO zwraca stwierdza, że problem uwidocznił się szczególnie po wejściu w życie instytucji skargi nadzwyczajnej. Wiele wpływających do Rzecznika skarg w sprawach cywilnych wiąże się ze sprawami spadkowymi i sprzecznymi orzeczeniami dotyczącymi dziedziczenia majątku po tej samej osobie. - Jest to też przedmiotem większości skarg nadzwyczajnych RPO w sprawach cywilnych - przypomniał RPO. I dodał, że spośród uwzględnionych dotychczas przez SN skarg nadzwyczajnych Rzecznika wszystkie dotyczyły właśnie spraw, w których przed sądami w różnym czasie zapadały sprzeczne orzeczenia spadkowe w odniesieniu do tego samego spadku. Z informacji RPO wynika, że kilka kolejnych takich skarg RPO oczekuje na rozstrzygnięcie.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Dopuszczalność wznowienia postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku >
Chodzi o zaufanie do państwa
Rzecznik stwierdza w swoim wystąpieniu, że funkcjonowanie rozbieżnych postanowień spadkowych stoi w rażącej sprzeczności z zasadą zaufania do państwa, stanowionego przez nie prawa i z zasadą bezpieczeństwa prawnego (art. 2 Konstytucji). - Iluzoryczne staje się wtedy prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), skoro uczestnicy postępowania nie uzyskują wiążącego rozstrzygnięcia swojej sprawy. Przede wszystkim jednak w razie wielokrotnego stwierdzenia nabycia spadku po tej samej osobie dochodzi do naruszenia prawa dziedziczenia (art. 21 ust. 1 Konstytucji) - czytamy.
Zobacz procedury w LEX:
- Postępowanie o uchylenie lub zmianę aktu poświadczenia dziedziczenia (zmiana podstawy) >
- Postępowanie o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku z wniosku osoby, która nie była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku >
- Wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku na wniosek uczestnika postępowania o stwierdzenie nabycia spadku >
Nie ma jednoznacznego potwierdzenia uprawnień
Jak zauważa RPO, postanowienie spadkowe jest wyłącznym dowodem nabycia praw do spadku względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia. W razie wydania dwóch prawomocnych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tej samej osobie spadkobiercy nie mogą legitymować się jednoznacznym sądowym potwierdzeniem uprawnień nabytych z tytułu dziedziczenia. - Ma to daleko idące konsekwencje, m. in. w ewentualnym postępowaniu o dział spadku, a także w postępowaniu wieczystoksięgowym czy administracyjnym, w którym następstwo prawne wykazuje się według przepisów prawa cywilnego - stwierdza RPO. I dodaje, że często zdarzają się sytuacje - gdy osoby trzecie oraz organy państwa, w tym sądy powszechne i organy administracji publicznej, a nawet sami spadkobiercy - nie mają świadomości, że jest kilka prawomocnych rozbieżnych postanowień spadkowych. - Godzi to w porządek publiczny, w tym również słuszne prawa osób trzecich, rodząc komplikacje dla wszystkich, np. poprzez ryzyko zawierania umów z osobami, które w rzeczywistości spadkobiercami nie są napisał Stanisław .. do ministra.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Zakres działania przez sąd z urzędu w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku >
Skarga to tymczasowe rozwiązanie
Zastępca RPO przypomina, że Adam Bodnar złożył już kilka skarg nadzwyczajnych do Sądu Najwyższego w takich sprawach (dwie już SN pozytywnie rozstrzygnął). W kilku innych sprawach wystarczyła zaś skarga o wznowienie postępowania, bo nie upłynął jeszcze termin na to dla Rzecznika. Ale zauważa, że skarga nadzwyczajna to jednak tylko tymczasowe rozwiązanie otwierające możliwość wyeliminowania z obrotu wadliwego postanowienia spadkowego. Nie może ona zostać uznana za środek służący efektywnemu rozwiązaniu problemu.
Czytaj w LEX: Notarialne poświadczenie dziedziczenia - postępowanie >
Zdaniem RPO, instrumenty i procedury eliminowania kolejnych postanowień spadkowych stwierdzających nabycie spadku po tym samym spadkodawcy powinny charakteryzować się odformalizowaniem i jak najpełniejszą dostępnością dla osób pozostających w kręgu oddziaływania wadliwego orzeczenia. Tylko w ten sposób mogą przywrócić pełną realizację naruszonego prawa do sądu.
