Sprawami finansowymi zajmują się dyrektorzy sądów, nie prezesi. I to na nich spoczywa obowiązek respektowania ustawy o rachunkowości, w tym zabezpieczenie wypłaty odszkodowań i zadośćuczynienia, które wypłacają sądy.
- Co roku sądy płacą niemałe sumy w związku z odszkodowaniami za internowanie i prześladowania w czasach PRL, z tytułu ustawy lutowej, czyli są to rekompensaty za represje stosowne w czasach stalinowskich i PRL regulowane przez ustawę z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego – przyznaje sędzia Beata Morawiec, przewodnicząca Stowarzyszenia Sędziów Themis.
Adamczyk Andrzej, Adamczyk Monika: Podstawy prawne domagania się zadośćuczynienia od Skarbu Państwa z tytułu bezprawnego działania lub zaniechania władzy publicznej >>
Czytaj: Sąd wydaje nakaz zapłaty, prezes sądu lub szef prokuratury wnosi sprzeciw - batalia o wynagrodzenia>>
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 1 marca 2011 r., sygn. akt: P 21/09 rośnie liczba wznowień postępowań o to odszkodowanie. W okresie od 18 listopada 2007 r. do 9 marca 2011 r. ustawa lutowa określała w art. 8 maksymalną wysokość żądanego odszkodowania i zadośćuczynienia, która łącznie nie mogły przekroczyć kwoty 25 tys. zł. Przepis ten został uchylony przez Trybunał i poszkodowani represjami, w tym ich dzieci mogą żądać wyższych sum.
Przewlekłość rośnie, wynagrodzenia – do sądu
Ale też co roku rosną odszkodowania na przewlekłość postępowań, o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i odszkodowań za poniesioną szkodę. Stowarzyszenie Themis przewiduje, że roszczenia z tytułu niewypłaconych wynagrodzeń będą rosnąć, gdyż pozwy są wnoszone, na razie za 2022 r.
Departament Budżetu i Efektywności Finansowej Ministerstwa Sprawiedliwości w piśmie do prezesów sądów powołuje się na art. 4 ustawy o rachunkowości – wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe, w tym jednostki sądownictwa powszechnego mają obowiązek rzetelnie i jasno przedstawić sytuację finansową i majątkową oraz przestrzegać nadrzędne zasady rachunkowości.
Z tych zasad wynika obowiązek tworzenia rezerw na przyszłe zobowiązania. Pismo wymienia utworzenie rezerwy na pewne lub prawdopodobne w dużym stopniu zobowiązania oraz sposób wykorzystania rezerwy.
Janczukowicz Krzysztof: Wysokość odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie >>
Spory o wynagrodzenia
Jak wynika z przeprowadzonych przez nas rozmów, coraz więcej prokuratorów i sędziów decyduje się na kierowanie pozwów w sprawie swoich wynagrodzeń, na razie za 2022 rok. Sądy wydają też coraz więcej nakazów zapłaty z tym. Ale odpowiedzią na nie są sprzeciwy prezesów sądów i szefów prokuratury, którzy uzasadniają m.in., że sąd orzekający w sytuacji powzięcia wątpliwości co do konstytucyjności przepisów, nie może odmówić ich stosowania.
Problem sięga 2021 roku, kiedy to z powodu pandemii wynagrodzenia sędziów i prokuratorów zostały utrzymane na poziomie z 2020 roku. Z kolei w 2022 r. (którego dotyczą obecnie pozwy) wynagrodzenie wyliczono na podstawie II kwartału, ale 2020 roku, a nie 2021 r. I to właśnie tego okresu dotyczą pozwy prokuratorów i sędziów. W swoim piśmie do prokuratorów regionalnych Prokurator Krajowy wskazał, że ustawy okołobudżetowe (obecna i ubiegłoroczna) zostały uchwalone i są aktami normatywnymi powszechnie obowiązującymi.
- Ocena podstaw prawnych stosowanych do określenia corocznej waloryzacji wynagrodzeń sędziów, nie może prowadzić do podważenia mocy obowiązującej przepisów ustawy okołobudżetowej, czy też pomijania ich i wydawania sprzecznych z prawem rozstrzygnięć - czytamy w stanowisku Prokuratora Krajowego.
- Pieniądze na odszkodowania są w budżetach sądów, ale nie możemy ich wypłacić, by wyrównać wynagrodzenia bez prawomocnych orzeczeń, zabrania nam tego ustawa – wyjaśnia prezes Sądu Okręgowego w Olsztynie Michał Lasota.
Ostatnio jedną z większych odszkodowań było zasądzone odszkodowanie dla byłego prezydenta Olsztyna Czesława Małkowskiego. Kwotę ok. 2,3 mln zł rekompensaty zasądził Sąd Okręgowy w Olsztynie za niesłuszne zatrzymanie i aresztowanie. B. prezydent żądał od Skarbu Państwa 2,8 mln zł. Rekordowe odszkodowanie otrzymał jednak Tomasz Komenda za niesłuszne skazanie na 25 lat więzienia ( 18 lat przebywał w zakładzie karnym). Sąd Okręgowy w Opolu zasądził na rzecz Tomasza Komendy 12 milionów złotych zadośćuczynienia i ponad 800 tys zł odszkodowania.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
