Zagadnienie prawne przedstawiła Sądowi Najwyższemu prof. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich.
- Stosowanie kary porządkowej powinno być ograniczone do przypadków ubliżania dokonanego na Sali sądowej – stwierdziła Irena Lipowicz.
Jak wskazują kierowane do Rzecznika skargi niektóre sądy nakładają kary porządkowe za krytykę sądu w Internecie, nie tylko w pismach procesowych.
Zdaniem SN taka interpretacja jest słuszna.
Zdaniem przewodniczącego Zabłockiego
Gramatyczna analiza zwrotu „ubliżanie sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie”, prowadzą do wniosku, że na gruncie art. 49 § 1 p.u.s.p. przyjąć należy, iż istota unormowań składających się na „policję sesyjną” sprowadza się do doraźnego utrzymania powagi sądu - powiedział na rozprawie Stanisław Zabłocki. -. Jest to potrzebne i możliwe jedynie wtedy, gdy określone w tym przepisie kary porządkowe zapewniają możliwość natychmiastowego reagowania przez sąd orzekający na naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych. Zatem kary porządkowe określone w art. 49 § 1 p.u.s.p. mogą być stosowane tylko wobec osób obecnych w czasie i miejscu wykonywania czynności sądowych, gdy osoby te bądź to naruszają powagę, spokój lub porządek tych czynności bądź to ubliżają sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w tej czynności - uzasadniał przewodniczący siedmioosobowego składu.
Nie znajdują one natomiast zastosowania do czynów co prawda naruszających dobra chronione w art. 49 § 1 p.u.s.p., które to czyny jednakże zostały dokonane poza miejscem i czasem rozprawy, posiedzenia lub innej czynności sądowej – podkreślił przewodniczący składu Stanisław Zabłocki. Decydujący jest przy tym nie sposób ekspresji naruszający dobra chronione w art. 49 § 1 p.u.s.p. Działanie naruszające powagę, spokój lub porządek czynności sądowych albo ubliżające sądowi lub innemu podmiotowi określonemu w art. 49 § 1 p.u.s.p. może bowiem przejawić się w każdej formie, a więc np. w wulgarnych słowach, w gwizdach, okrzykach, w obraźliwych gestach lub mimice, w okazaniu podczas czynności sądowej znieważających rysunków czy haseł. Możliwe jest ono zatem także w piśmie, np. przez rozwinięcie transparentu zawierającego obraźliwe treści albo w zaprezentowaniu podczas czynności innego napisu naruszającego wymienione wyżej dobra. Warunkiem niezbędnym zastosowania tego szczególnego rodzaju represji, jaką stanowi kara porządkowa, jest jednak to, aby naganne zachowanie nastąpiło podczas czynności sądowych. Nie jest więc możliwe wymierzanie kar porządkowych na podstawie art. 49 § 1 p.u.s.p. nawet za czyny, których sprawca dopuścił się w gmachu sądu (np. w sekretariacie lub w gabinecie sędziego), ale poza tokiem rozprawy, posiedzenia lub innej czynności sądowej. Przepis ten nie ma więc także zastosowania w wypadku naruszenia powagi czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie w piśmie skierowanym do sądu. Nie ma przy tym znaczenia, czy pismo to zostało złożone do akt sprawy z intencją jego ujawnienia podczas czynności sądowej, czy bez takiej intencji.
Poza salą są inne kary
SN przypomniał, że rezultat wykładni art. 49 § 1 p.u.s.p. ograniczający zakres reakcji sądu w ramach policji sesyjnej, nie zapewnia bezkarności tych osób. W razie stwierdzenia, że tego rodzaju czyny zawierają znamiona przestępstw ściganych z urzędu (np. określonych w art. 226 § 1 k.k., art. 232 k.k., art. 245 k.k.), sąd powinien zawiadomić, na podstawie art. 304 § 2 k.p.k., właściwego prokuratora. Natomiast w odniesieniu do czynów zawierających znamiona przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego (np. określonych w art. 212 § 1 k.k., art. 216 § 1 k.k.) powinien w miarę potrzeby, na podstawie art. 16 § 2 k.p.k., udzielić osobom pokrzywdzonym informacji o obowiązujących w tej kwestii przepisach.
W konsekwencji, kary porządkowe mogą być stosowane tylko wobec osób obecnych w czasie i miejscu wykonywania czynności sądowych. W sytuacji, gdy osoby te naruszają powagę, spokój lub porządek tych czynności lub ubliżają sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w tej czynności, niezależnie od tego, w jakiej formie to czynią.
Kar tych nie stosuje się natomiast do czynów co prawda naruszających dobra chronione przepisem art. 49 § 1 wskazanej wyżej ustawy, dokonanych jednak poza miejscem i czasem rozprawy, posiedzenia lub innej czynności sądowej, w tym w szczególności w formie pisma złożonego do sądu.
Sygnatura akt I KZP 8/11