W procesie Jerzego Ł. Przeciwko PZU o zapłatę Sąd Apelacyjny w Gdańsku powziął wątpliwość co do możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez sąd I instancji. Sąd ten 11 października 2010 roku przyznał Jerzemu Ł adwokata z urzędu. Po rozprawie pełnomocnik złożył do sądu zażalenia na nieopłacenie w wysokości 500 złotych kosztów pomocy prawnej, obliczonej według stawek minimalnych.

Koszty adwokata z urzędu to nie koszt procesu

Sąd Apelacyjny zauważył, że Sąd Najwyższy wypowiadał się wielokrotnie w sprawie, stwierdzając, że koszty pomocy prawnej z urzędu nie są kosztami procesu. Są one stosunkiem publiczno-prawnym odrębnym niż koszty procesu, które pokrywa strona, nie Skarb Państwa.

Natomiast w uchwale SN z 10 marca 2009 roku powiedział: Apelacja uczestnika postępowania w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w wypadku przyznania tych kosztów pełnomocnikowi od Skarbu Państwa jest niedopuszczalna (sygn. akt III CZP 36/09).

Przeciwko możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach przemawia zarówno treść art. 394 k.p.c., który nie przewiduje wprost możliwości zaskarżenia postanowienia w tym przedmiocie, jak i brak po stronie uczestnika legitymacji do zaskarżenia postanowienia, które nie dotyczy skarżącego, lecz ustanowionego z urzędu adwokata i Skarbu Państwa.

Natomiast za taką możliwością zaskarżenia przemawia fakt, że nie ma przepisu, który dawałby wprost możliwość wniesienia zażalenia o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Sąd pytający stwierdza, że trudno sobie wyobrazić, aby ustawodawca w ogóle nie przewidział zaskarżenia w takich sprawach.

Stawki adwokackie

Stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) sąd zasadzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia (§ 2 ust. 1). Podstawę opłaty stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-5 rozporządzenia (§ 2 ust. 2). W sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty o których mowa w ust. 1 sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów lub usług (VAT) obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach (§ 2 ust. 3). Koszty nieopłaconej pomocy prawnej obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych oraz niezbędne udokumentowane wydatki (§ 19).

Pomocne też w tej sprawie może być postanowienie Sądu Najwyższego z 24 maja 2005 r. (I K ZP 15/05). SN uznał, że przewidziany w art. 29 ust. 1 ustawy – Prawo o adwokaturze obowiązek Skarbu Państwa ponoszenia kosztów nieopłaconej przez strony pomocy prawnej z urzędu dotyczy pomocy udzielonej, a zatem powstaje w momencie rozpoczęcia wykonywania przez adwokata czynności związanych bezpośrednio z udzieleniem pomocy stronie, dla której został on wyznaczony.

Uchwała SN

Sąd Najwyższy 20 maja br. podjął następującą uchwałę: Pełnomocnikowi ustanowionemu przez sąd przysługuje zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji rozstrzygające o ponoszonych przez Skarb Państwa kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SN odmówił podjęcia uchwały w drugiej sprawie, czy koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przyznane pełnomocnikowi od Skarbu Państwa stanowią koszty sądowe?

. Sygnatura akt III CZP 14/11