Sprawa dotyczyła obywatela Bułgarii IR, przeciwko któremu wszczęto  postępowanie karne, w którym został on oskarżony o udział w zorganizowanej grupie przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw skarbowych zagrożonych karami pozbawienia wolności

Problem z doręczeniem aktu oskarżenia

Pierwszy akt oskarżenia został doręczony IR do rąk własnych i wskazał on adres, pod którym można się było z nim skontaktować. W chwili rozpoczynania sądowego etapu postępowania nie można było jednak ustalić miejsca jego pobytu, w związku z czym sąd karny nie mógł wezwać go na rozprawę. Wyznaczony przez ten sąd adwokat z urzędu również nie nawiązał kontaktu z oskarżonym. Ponadto, ze względu na wadliwość aktu oskarżenia doręczonego IR akt ten został uznany za nieważny, a postępowanie zostało w konsekwencji umorzone. Po sporządzeniu nowego aktu oskarżenia i podjęciu postępowania IR był ponownie poszukiwany, lecz nie zdołano ustalić jego miejsca pobytu. 

Sąd ostatecznie doszedł do wniosku, że IR zbiegł i w związku z tym sprawa może zostać rozpoznana pod jego nieobecność. Jednakże, aby zainteresowany został prawidłowo poinformowany o gwarancjach procesowych, które mu przysługują, sąd zastanawiał się, którą hipotezą przewidzianą w dyrektywie 2016/3431 jest objęta sytuacja IR, który zbiegł po doręczeniu pierwszego aktu oskarżenia i przed
rozpoczęciem sądowego etapu postępowania karnego.

 

Wojciech Filipkowski, Katarzyna Laskowska, Ewa Guzik-Makaruk

Sprawdź  
POLECAMY

Wyrok zaoczny z możliwością powtórzenia

Trybunał odpowiedział, że art. 8 i 9 dyrektywy 2016/343 należy interpretować w ten sposób, że w sprawie oskarżonego, którego miejsca pobytu właściwe organy krajowe pomimo poczynionych w rozsądnym zakresie starań nie zdołały ustalić i któremu organy te nie zdołały w związku z tym przekazać informacji dotyczących toczącego się przeciwko niemu procesu, może odbyć się rozprawa oraz – w stosownym wypadku – może on zostać skazany w trybie zaocznym. W takim wypadku co do zasady powinien mieć on jednak możliwość bezpośredniego powołania się po doręczeniu mu wyroku skazującego na przyznane w tej dyrektywie prawo do wznowienia postępowania lub do skorzystania z równoważnego środka prawnego prowadzącego do ponownego rozpatrzenia istoty sprawy w jego obecności
Oskarżonemu można jednak odmówić tego prawa, jeżeli z precyzyjnych i obiektywnych przesłanek wynika, że otrzymał on wystarczające informacje, aby wiedzieć, że w jego sprawie odbędzie się rozprawa, a w drodze rozmyślnych działań i z zamiarem uchylenia się od wymiaru sprawiedliwości uniemożliwił on organom urzędowe powiadomienie go o rozprawie.

Czytaj także: Rzecznik TSUE: Brak karalności w państwie wydającym to nie powód wstrzymania ENA>>
 

Chyba że oskarżony unika sprawiedliwości

Trybunał przypomniał przede wszystkim, że art. 8 ust. 4 i art. 9 dyrektywy 2016/343, dotyczące zakresu stosowania i znaczenia prawa do wznowienia postępowania, należy uważać za bezpośrednio skuteczne. Prawo to jest zastrzeżone dla osób, wobec których postępowanie jest prowadzone w trybie zaocznym, podczas gdy warunki przewidziane w art. 8 ust. 2 tej dyrektywy nie są spełnione. Natomiast przewidziana w dyrektywie 2016/343 możliwość, w przypadku gdy spełnione są warunki określone w jej art. 8 ust. 2, przeprowadzenia rozprawy zaocznej i wykonania orzeczenia bez zapewnienia prawa do wznowienia postępowania, opiera się na założeniu, że zainteresowany, będąc należycie poinformowany, dobrowolnie i jednoznacznie zrzekł się prawa do obecności na rozprawie.

Jak podkreślił Trybunał, wykładnia ta gwarantuje poszanowanie celu tej dyrektywy, który polega na wzmocnieniu prawa do rzetelnego procesu w postępowaniu karnym, tak aby zwiększyć zaufanie państw członkowskich do systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych innych państw członkowskich i aby zapewnić poszanowanie prawa do obrony, zapobiegając jednocześnie temu, by osoba, która –
mimo że została powiadomiona o rozprawie – zrezygnowała wyraźnie albo w sposób dorozumiany, lecz jednoznaczny z obecności na rozprawie, mogła po wydaniu wyroku zaocznego domagać się
wznowienia postępowania i w ten sposób, poprzez nadużycie prawa, szkodzić skuteczności ścigania oraz prawidłowemu sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. 

 

Sąd oceni sposób doręczenia wezwania

Jeżeli chodzi o powiadomienie o rozprawie i o skutkach niestawiennictwa, Trybunał uściślił, że to do danego sądu krajowego należy ustalenie, czy względem zainteresowanego wystawiono dokument urzędowy, wymieniający jednoznacznie datę i miejsce rozprawy oraz, w przypadku braku reprezentacji przez umocowanego adwokata, konsekwencje ewentualnego braku stawiennictwa. Do sądu tego należy ponadto ustalenie, czy dokument ten został doręczony we właściwym czasie, tak aby umożliwić zainteresowanemu skuteczne przygotowanie obrony, jeżeli zdecyduje się on wziąć udział w rozprawie.

Trybunał stwierdził, że dyrektywa 2016/343 stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które wyklucza prawo do wznowienia postępowania z tego tylko powodu, że zainteresowana osoba zbiegła, a władze nie zdołały ustalić miejsca jej pobytu. Tylko wtedy, gdy z precyzyjnych i obiektywnych przesłanek wynika, że dana osoba, będąc urzędowo powiadomiona o tym, że jest oskarżona o popełnienie przestępstwa, a zatem wiedząc, że w jej sprawie odbędzie się rozprawa, rozmyślnie działa w ten sposób, by nie otrzymać urzędowego powiadomienia o dacie i miejscu rozprawy, taką osobę można uznać za osobę, która została powiadomiona o rozprawie i która dobrowolnie i jednoznacznie zrzekła się prawa do obecności na niej. Ta sytuacja jest objęta hipotezą art. 8 ust. 2 dyrektywy 2016/3433. Istnienie takich precyzyjnych i obiektywnych przesłanek można stwierdzić na przykład wtedy, gdy dana osoba umyślnie podała nieprawidłowy adres organom krajowym właściwym w sprawach karnych lub nie przebywa już pod podanym adresem. 
- By ustalić, czy zainteresowany został dostatecznie poinformowany, należy zwrócić szczególną uwagę, po pierwsze, na staranność, jaką wykazały się organy publiczne, by powiadomić zainteresowanego, a po drugie, na staranność, jaką wykazał się zainteresowany, by otrzymać wspomniane informacje - stwierdził Trybunał.

Wyrok w sprawie C-569/20 Spetsializirana prokuratura (Proces zbiegłego oskarżonego)

 

Wojciech Filipkowski, Katarzyna Laskowska, Ewa Guzik-Makaruk

Sprawdź  
POLECAMY